İhracat Beyannamelerinde Kıymet Araştırması
Talha APAK
Öğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
t.apak@apakymm.com
A.Genel Olarak
4458 sayılı Gümrük Kanunu‘nun ilgili maddelerindeki kıymet araştırmasına yönelik hükümlerin uygulaması, daha çok genelgeler ile güncel hale getirilmektedir. Son olarak, 28.03.2007 tarih ve 2007/18 sayılı genelge ile bu konuda yaşanan sorunların çözümüne yönelik usul ve esaslar güncel hale getirilmiş bulunmaktadır. İlgili genelgenin içeriğine değinmeden önce konu ile ilgili 4458 sayılı kanunun ilgili maddelerini aşağıda sıralamakta fayda bulunmaktadır.
Madde 65
1. Gümrük idareleri, beyanın doğruluğunu araştırmak üzere;
a) Beyanname ile ilgili ve beyannameye ekli belgeleri kontrol edebilir ve beyannamenin içerdiği bilgilerin doğruluğunu araştırmak amacı ile beyan sahibinden diğer belgeleri de vermesini isteyebilir,
b) Eşyayı muayene edebilir ve ayrıntılı muayene veya tahlil amacıyla numune alabilirler.
2.Beyanname kapsamı eşyanın muayene edilmesi halinde, muayene sonuçları, muayene edilmemesi halinde ise beyannamede yer alan bilgiler, eşyanın tabi olduğu gümrük rejimi hükümlerinin uygulanmasında esas alınır.
3.Kontrol amacıyla gümrük müfettişleri, gümrük müfettiş yardımcıları, gümrük kontrolörleri ve gümrük idare amirleri muayenesi yapılmış ve işlemleri tamamlanmış eşyanın ikinci muayenesini her zaman yapabilirler. Keza, sözü edilenler gümrük işlemlerini her aşamada denetlemeye yetkilidirler.
4.Beyannameyi kontrol edenler ile muayeneyi ve ikinci muayeneyi yapanlar, yaptıkları kontrolden veya muayeneden, gümrük vergilerinin hesaplanmasından ya da muafiyet hükümlerinin uygulanmasından, duruma göre tek başlarına veya müteselsilen sorumludurlar.
Madde 73
- Gümrük idareleri, eşyanın tesliminden sonra ve beyannamedeki bilgilerin doğruluğunu saptamak amacıyla, eşyanın ithal veya ihraç işlemlerini veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verileri kontrol edebilirler. Bu kontroller beyan sahibine, söz konusu işlemler ile doğrudan ya da dolaylı olarak ticari yönden ilgili diğer kişilere veya belge ve verileri ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişilere ait yerlerde yapılabilir. Mümkün olduğu takdirde eşya muayene de edilebilir.
- Gümrük idareleri, kendi yetkileri doğrultusunda veya beyan sahibinin talebi üzerine, yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, beyannamenin düzeltilmesini eşyanın tesliminden sonra da yapabilirler.
- Beyannamenin incelenmesi veya eşyanın tesliminden sonraki kontrolü sonucunda, ilgili gümrük rejimine ilişkin hükümlerin yanlış veya eksik bilgilere dayanarak uygulandığının saptanması halinde, gümrük idareleri, bu Kanunda yer alan ceza hükümleri saklı kalmak üzere, beyanı yeni bulgulara göre düzeltmek için gerekli işlemleri yaparlar.
B.İhracat Beyannamelerinde Kıymet Araştırması
T.C. Başbakanlık, Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 28.03.2007 tarih ve 2007/18 sayılı, İhracat Beyannamelerinde Kıymet Araştırması konulu Genelgesi, ile aşağıda belirtilen düzenlemeler getirilmiş bulunmaktadır.
Buna göre;
Müsteşarlığımıza intikal eden olaylardan, ihracat gümrük işlemlerinde kıymet araştırmasına ilişkin uyulması gereken esasları düzenleyen 16.06.2003 tarihli, 2003/11 sayılı Genelgemiz uyarınca gümrük idarelerince ihraç eşyasının gümrük kıymetinin araştırılması konusunda yapılan işlemler ile ilgili olarak sorunlar yaşandığı anlaşılmıştır.
Bu itibarla, ihracat gümrük işlemlerinde kıymet araştırmasına ilişkin olarak Devlet Bakanlığı Makamı’nın 23.03.2006 tarihli 2007/2 sayılı Olur’ları uyarınca aşağıda belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde işlem yapılması gerekmektedir:
a) Kıymet araştırması, ihracata konu eşyanın beyan edilen kıymetinin kabul edilemeyecek ölçüde yüksek ya da düşük olması veya herhangi bir ihbarın olması veya adli mercilerin talebi halinde ve ihracatçı birliklerinden yapılacaktır. İhracatçı Birliklerinden yapılan kıymet araştırmaları sonucunda, eşyanın ihraç kıymetinin uygun olup olmadığının tespit edilememesi halinde diğer ilgili kuruluşlar nezdinde kıymet araştırmasına gidilecektir.
b) Kıymet araştırmasına gidilen hallerde, eşyanın tamamını temsil edecek miktar ve nitelikte numune alınacak; ancak ihracatın bütünlüğünü bozacak durumlarda numune alınmak yerine fotoğrafla belirleme yapılacak; ayrıca taahhütname alınmak suretiyle eşyanın bekletilmeksizin çıkışına izin verilerek kıymet araştırmasına ilişkin işlemler daha sonra yürütülecektir.
c) Beyan edilen kıymetin kabul edilemeyecek ölçüde düşük olmasına ilişkin durumlar dışında, toplam FOB fatura bedeli 25.000 ABD Dolarına kadar olan ihracat beyannameleri için kıymet araştırmasına gidilmemesi esas olacaktır.
d) Aynı şekilde toplam FOB fatura bedeli 25.000 ABD Dolarından fazla olmakla birlikte, beyannamede yer alan kalemlerden birinin veya birkaçının eşya bedelinin 5.000 ABD Dolarından az olması halinde, bu kalemlerde yer alan eşya için kıymet araştırmasına gidilmemesi esas olacaktır.
e) Toplam FOB fatura bedeli 100.000 ABD Dolarına kadar olan ve kıymet araştırmasına gidilen ihracat beyannamelerinin, kıymet araştırmasının sonucu beklenilmeksizin, ihracat gümrük işlemlerinin Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatına uygun şekilde sonuçlandırılmasını müteakip kapatılması esastır.
f) Toplam FOB fatura bedeli 100.000 ABD Dolarından yüksek olan ihracat beyannamelerinde kıymet araştırmasının sonucu alınmadıkça beyanname kapatılmayacaktır.
g) Yukarıda belirtilen işlemlerde aynı sevkiyat kapsamında ihraç edilecek eşya için birden fazla sayıda beyannamenin açılması halinde, beyanname bedellerinin toplamı kıymet araştırmasına esas alınacaktır.
h) Aynı eşyayı aynı gümrük idaresinden sürekli ve düzenli olarak ihraç eden beyan sahipleri için, bu Genelge tarihinden sonra yapılacak olan ilk kıymet araştırması eşyanın müteakip sevkiyatlarında da geçerli kabul edilecek ve ayrıca kıymet araştırmasına gidilmeyecektir.
i) Kıymet araştırmasına gidilen ihracat beyannameleri için ihracatçı birlikleri veya diğer ilgili kuruluşlar tarafından, ihraç eşyasının kıymetinin uygun olmadığının tespit edilerek bildirilmesi halinde, keyfiyet derhal ilgili vergi dairesine ve kambiyo müdürlüğüne bildirilecektir.
j) Yapılan kıymet araştırması sonucunda ihraç eşyasının beyan edilen kıymetinin kabul edilemeyecek ölçüde yüksek veya düşük olduğunun tespit edildiği hallerde konu 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 241/3-j ve Gümrük Yönetmeliği’nin 516/2. maddeleri çerçevesinde değerlendirilecek ve sonucuna göre usulsüzlük cezası uygulanmak veya 4926 sayılı Kanun çerçevesinde takibata geçilmek suretiyle işlem tesis edilecektir.
Bu Genelgenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle gümrük idarelerince başlatılmış, ancak henüz sonuçlandırılmamış ve ilgili ihracat beyannameleri kapatılmamış olan kıymet araştırmaları da bu Genelge kapsamında değerlendirilecektir.
C.Değerlendirme ve Sonuç
İhracatçılar, kıymet araştırması için belirlenen limitlerin düşük tutulmuş olması sonucu, çok sayıda ihracat işlemi için kıymet araştırması yapılmasından şikayetçiydiler. Bunun için de, ihracatta kıymet araştırması yapılmasına ilişkin limitleri kambiyo rejimindeki terkin limitleri ile paralel olarak düzenleyen 28.3.2007 tarih ve 2007/18 sayılı Genelge ile toplam FOB fatura bedeli 100.000 ABD Doları’na kadar olan ve kıymet araştırmasına gidilen ihracat beyannamelerinin, kıymet araştırmasının sonucu beklenilmeksizin, ihracat gümrük işlemlerinin Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı’na uygun şekilde sonuçlandırılmasını müteakip kapatılması böylece sağlanmış oldu.
Toplam FOB fatura bedeli 25.000 ABD Doları’na kadar olan ihracat beyannameleri için kıymet araştırmasına gidilmeyeceği gibi, toplam FOB fatura bedeli 25.000 ABD Doları’ndan fazla olmakla birlikte, beyannamede yer alan kalemlerden birinin veya birkaçının eşya bedelinin 5.000 ABD Doları’ndan az olması halinde de, bu kalemlerde yer alan eşya için kıymet araştırmasına gidilmeyecektir.
Yapılan kıymet araştırması sonucunda ihraç eşyasının beyan edilen kıymetinin kabul edilemeyecek ölçüde yüksek veya düşük olduğunun tespit edildiği hallerde konu 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 241/3-j ve Gümrük Yönetmeliği’nin 516/2. maddeleri çerçevesinde değerlendirilecek ve sonucuna göre usulsüzlük cezası uygulanmak veya 4926 sayılı Kanun çerçevesinde takibata geçilmek suretiyle işlem tesis edileceğinden, cezai bir durum ile muhatap olmamak için, ihracatçıların ihraç konusu malların kıymetini doğru ve dikkatli fatura ederek gümrüğe beyan etmeleri gerekmektedir.
NOT: 17 Ağustos 1999 tarihinde ülkemizde yaşanan deprem felaketinin 8. yıl dönümü nedeniyle yaşamını yitirenlere ALLAH ’tan rahmet diliyor, bu tür felaketlerin bir daha yaşanmaması dileğiyle, olası felaketlere karşı herkesin daha duyarlı ve dikkatli olmasını temenni ediyorum.
