Amortismanlar – İsa Yılmaz

Amortismanlar

İsa YILMAZ
Gelir Uzmanı
isa@guyad.org

Amortisman ayırma işlemi dönem matrahını etkileyen vergisel bir olgudur. Vergi hukuku yönünden amortisman; İşletme faaliyetlerinin yerine getirilmesinde ihtiyaç duyulan ve aktife kayıtlı olan işletme varlıklarının amortismana tabi değerlerinin Maliye Bakanlığınca belirlenen (333 Nolu V.U.Kanunu Genel Tebliği) süreler ve oranlara göre hesaplanan kısımlarının itfa edilmesini ifade eder.

İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle V.U.K.’nun 269 uncu maddesi gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.

 

İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulamazlar.

 

Değeri ( 01.01.2007 den itibaren ) 560,-YTL’ yi aşmayan peştamallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 560,-YTL’ yi aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır. (V.U.K. md.313)

 

Amortismana tabi iktisadi kıymetler, amortisman oranları ve amortisman süreleri 333 Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde listelenmiştir.

 

Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.

 

Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler.

Bu usulün tatbikinde;

 

1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir.

 

2. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50’yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır.

 

3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanır.

 

Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen yok edilir. (V.U.K. md.315)

 

Madenlerde Amortisman:

 

İşletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin, müracaatları üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri gözönünde tutulmak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli edilecek nispetler üzerinden yok edilir. (V.U.K. md.316)

 

Fevkalade Amortisman:

 

Amortismana tabi olup:

 

1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;

 

2. Yeni icatlar dolayısiyle teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;

 

3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;

 

Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen “Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri” uygulanır. (V.U.K. md.317)

 

Arazide Amortisman:

 

Boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir. Ancak:

 

1. Tarım işletmelerinde vücuda getirilen meyvelik, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım tesisleri;

 

2. İşletmede inşa edilmiş olan her nev’i yollar ve harklar; amortismana tabi tutulur. (V.U.K. md.314)

 

Amortisman Uygulama Süresi:

 

Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür. Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.

 

Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara (dikkate) alınabilir.

 

Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz. (V.U.K. md.320)

 

Örnek:

 

Tekstil işi ile uğraşan X firması 14.07.2006 tarihinde 20.000 YTL. + KDV bedelle Y firmasından hususi bir araç almış ve işletmenin aktifine 14.07.2006 tarihi itibariyle kaydetmiştir. Amortisman ayırma işlemini açıklayın,

 

Cevap:

 

3065 sayılı K.D.V Kanununun 30 uncu maddesinin b bendine göre K.D.V maliyete dahil edilir.

 

Araç, kullanılmış hususi araç olduğu için 3065 sayılı K.D.V. kanununun 28 inci maddesinin 2002/4480 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki kapsamındaki oran ve listelerden 1 sayılı listenin 8 numaralı bendi gereğince %1 K.D.V hesaplanır.

 

Araç değeri = 20.000 * %1 = 200 + 20.000 = 20.200 YTL’ dir.

 

333 Seri nolu tebliğe göre faydalı ömür 5 yıl, oran ise %20’ dir.

 

2006 yılında kıst dönem amortisman uygulamamız gerekir. 14.07.2006 alış tarihi olduğundan 7. ay tam ay sayılır ve 6 aylık amortisman ayrılır.

 

V.U.K. 320. md. gereği, 2006 yılı için ayıracağı amortisman 20.200 * %20 = 4.040 / 12 * 6 = 2.020 YTL’ dir.

 

2006 yılı için ayrılacak amortisman miktarı = 2.020 YTL

2007 yılı için ayrılacak amortisman miktarı = 4.040 YTL

2008 yılı için ayrılacak amortisman miktarı = 4.040 YTL

2009 yılı için ayrılacak amortisman miktarı = 4.040 YTL

2010 yılı için ayrılacak amortisman miktarı = 6.060 YTL

 

Örnek 2:

 

X Firmasının oto kiralama işi yaptığını varsayarsak,

 

K.D.V ni gider olarak indireceği için, miktara dahil etmeyecek ve 2006 yılı için kıst dönem amortisman uygulaması yapmayacaktır.

 

20.000 * % 20 = 4.000 YTL senelik olmak üzere, 5 yılda maliyet bedelini itfa edecektir.

 

Amortismanlar eşyaya değil, sahiplerine göre uygulanmakta bu da eleştirilere yol açmaktadır.

 

Şöyle ki;

 

Örnek 3:

 

Yukarıdaki örnekte belirttiğimiz aracı X firması 2009 yılında 12.000 YTL. bedelle satmış olsun, aracı alan firma alış bedeli üzerinden 2009 yılı itibariyle 5 yıl amortisman ayıracaktır. Amortismanın devri söz konusu değildir, emtianın devriyle amortisman ayırma işlemi yeni sahibi tarafından ve yeni maliyet bedeli üzerinden yeniden başlar.

 

Burada X firması aracın satışından 20.000 – 12.000 = 8.000 YTL zarar etmiş, ancak dört yıl amortisman ayırdığı için 4 * 4000 = 16.000 YTL – 8.000 YTL = 8.000 YTL kâr etmiş olacaktır.

 

Y firması ise alış bedeli olan 12.000 YTL üzerinden beş yıl amortisman ayıracaktır.

 

12.000 YTL * %20 = 2.400 YTL * 5 YIL = 12.000 YTL.

12.000 YTL + 8.000 YTL = 18.000 YTL, Aracın toplam amortisman miktarı olacaktır.

20.000 YTL – 18.000 YTL = 2.000 YTL, Eksilen amortisman miktarıdır.

 

X firması işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellef veya serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler grubunda ise bu kârı defterine hasılat olarak kaydeder. (v.u.k md.328)

 

X firması Bilânço esasına göre defter tutan mükellef ise bu kârı, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir.

 

Örnek: X firması bu karı kullanarak 2010 yılında 40.000 YTL bedelle yeni bir araç almış olsun, X firmasının yeni araç için ayırması gereken amortisman miktarını hesaplayalım,

 

2010 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL – 8.000 YTL (satılan araçtan elde edilen kar) = 0 YTL

2011 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL

2012 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL

2013 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL

2014 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL

 

Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.

 

Burada X firması 2010 yılı için ayırması gereken 8.000 YTL amortismanı kârâ mahsup edecek ve 2010 yılında araç için amortisman ayırmayacaktır. Diğer yıllarda amortisman ayırma işlemine devam edecektir.

 

Amortisman Usülü Seçme:

 

1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.

 

2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez.

 

3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taalluk ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir. (V.U.K. md.320)

 

Amortisman Hesapları:

 

Bu bölüm gereğince hesaplanan amortismanların, hesaplarda ayrıca gösterilmek şartiyle ilgili bulundukları değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi veya pasifte ayrı bir karşılık hesabında toplanması caizdir. (V.U.K. md.321)

 

Alacaklarda Ve Sermayede Amortisman:

 

A – Değersiz Alacaklar:

 

Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersiz alacaktır.

 

Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.

 

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler. (V.U.K. md.322)

 

B – Şüpheli Alacaklar:

 

Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;

 

1. Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;

 

2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;

 

Şüpheli alacak sayılır.

 

Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.

 

Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder.

 

Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kâr-zarar hesabına intikal ettirilir.  (V.U.K. md.323)

 

C – Vazgeçilen Alacaklar:

 

Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterlerinde özel bir karşılık hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlıyarak üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde kâr hesabına naklolunur. (V.U.K. md.324)

 

D – Sermayenin İtfası:

 

İmtiyazlı işletmelerde, tesisatın imtiyaz süresinden sonra, bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikal etmesi imtiyazname gereğinden bulunduğu, imtiyaz mukavelenamesinde de sermayenin itfası için yıllık belli bir nispet veya miktar ayrılması gösterilmiş olduğu takdirde, bu nispet veya miktar üzerinden sermaye itfa olunur. (V.U.K. md.325)

 

E – İlk Tesis ve Taazzuv Giderlerinin ve Peştemallıkların İtfası:

 

Kurumların aktifleştirdikleri ilk tesis ve Taazzuv giderleri ile peştamallıklar mukayyet değerleri üzerinden eşit miktarlarda ve beş yıl içinde itfa olunur. (V.U.K. md.326)

 

F – Özel Maliyet Bedellerinin İtfası:

 

Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının ve gemilerin iktisadî kıymetlerini artıran ve 272 nci maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir defada gider yazılır. (V.U.K. md.327)

 

Amortismana Tabi Malların Satılması:

 

Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kâr ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.

 

Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.

 

Devir ve trampa satış hükmündedir.

 

Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kâr, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir.

 

Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. (V.U.K. md.328)

 

Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı:

 

Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kâr veya zarar hesabına geçirilir.

 

Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrayan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kâra ilave olunur.

 

Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir.

 

Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. (V.U.K. md.329)

 

Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği hükme bağlanmıştır.

 

Bu hükme istinaden belirlenen oranlar, iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibariyle 333 ve 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekindeki listelerde gösterilmiş ve uygulamayla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir.

 

1. Listeye Yeni Eklenenlerle Faydalı Ömürleri Değiştirilen İktisadi Kıymetler

 

01/01/2004 tarihinden itibaren aktife giren amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve uygulanacak amortisman oranları, mükellefler tarafından 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listeden bulunmak suretiyle tespit edilmektedir. Listede bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri, Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik 315 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden Bakanlığımızca belirlenmiş olup 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listenin ilgili bölümlerine yerleştirilmek üzere 365 Sıra numaralı Tebliğ ekinde yayımlanmıştır. Bu listede, 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede yer almayan bazı yeni iktisadi kıymetlere yer verilmiş ve bazı iktisadi kıymetlerin ise faydalı ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılmıştır.

 

2. 365 Sıra Numaralı Tebliğ Ekinde Yer Alan İktisadi Kıymetlere Ait Faydalı Ömür ve Amortisman Oranlarının İtibar Tarihi ile Uygulamaya İlişkin Esaslar

 

Vergi Usul Kanununun 318 inci maddesinde Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunan amortisman nispetleri ilanların yapıldığı, ayrı ayrı tespit edilen nispetlerin ilgililerin müracaatta bulunduğu hesap döneminde muteberdir.

 

Maliye Bakanlığı tespit ve ilan ettiği amortisman nispetlerini gerektiğinde değiştirmeye ve amortismanlarla ilgili hususları tespite yetkilidir. Hükmü yer almaktadır.

 

Bu hükme göre, 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede yer almayan veya faydalı ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılan amortismana tabi iktisadi kıymetler için 365 Sıra Numaralı Tebliğ eki listede tespit edilen faydalı ömür ve amortisman oranları, yayımlandığı hesap döneminden itibaren geçerli olacaktır.

 

Diğer taraftan, 333 ve 339 Sıra Numaralı Tebliğler ile ilan edilmiş olan, faydalı ömür ve amortisman oranları değiştirilen iktisadi kıymetlere ilişkin amortisman uygulamasının, aşağıda açıklandığı şekilde yapılması uygun görülmüştür.

 

339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede ilan edilmiş olan faydalı ömür ve amortisman oranlarına göre amortismana tabi tutulmakta iken bu Tebliğ ile faydalı ömürleri değiştirilen iktisadi kıymetlerin net defter değerlerinin (iktisadi kıymetin Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre tespit edilen değerinden birikmiş amortismanların tenzili yoluyla bulunan değeri), ilgili iktisadi kıymete ilişkin olarak bu Tebliğ ile ilan edilen yeni faydalı ömür süresinden, anılan liste uyarınca amortisman ayrılmış olan sürenin tenzili suretiyle kalan amortisman süresi esas alınarak itfa edilmesi gerekmektedir. Söz konusu iktisadi kıymetler için geçmiş hesap dönemlerinde ve 2006 yılının birinci, ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan amortisman tutarlarına ilişkin olarak herhangi bir düzeltme yapılmayacaktır.

 

Örneğin; 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki liste uyarınca faydalı ömrü 7 yıl olarak tespit edilmiş bulunan bir çöp temizleme aracı 2004 yılı içerisinde aktife alınmış ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değeri üzerinden 2004 ve 2005 yıllarında %14,28 amortisman oranına göre 2 yıl amortisman ayrılmış bulunmaktadır. Bu Tebliğ ile çöp temizleme aracı için faydalı ömür süresi 5 yıl olarak değiştirilmiştir. Buna göre, söz konusu iktisadi kıymetin 2006 yılı için kalan faydalı ömrü (5 – 2 = 3) yıldır. Bu durumda, çöp temizleme aracının net defter değerinin (2004 ve 2005 yıllarında enflasyon düzeltmesi hükümleri uyarınca düzeltilmiş değerleri ile düzeltilmiş birikmiş amortismanlar tutarı farkının) 2006 yılı hesap döneminden itibaren geçerli olmak üzere, kalan 3 yıl içerisinde (1/kalan faydalı ömür süresi = 1/3 =) %33,33 amortisman oranı ile itfa edilmesi gerekmektedir.

 

Diğer taraftan, Kanunun 320 nci maddesinde amortisman süresinin, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlayacağı hükme bağlanmıştır. Buna göre, mükellefler tarafından iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen, değerleme gününde envantere dahil olan ve kullanılma şartı aranmaksızın kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi kıymetler için amortisman ayrılabilecektir. Bu kapsamda kullanılabilmesi kayıt ve tescile tabi taşıtların, ilgili sicillerine yasal süresi içerisinde kayıt ve tescil işlemi yapılmak şartıyla; aktife alındıkları dönemden itibaren amortismana tabi tutulması mümkün bulunmaktadır.

 

3. Alüminyum Ekstrüzyon Kalıplarına Amortisman Ayrılmaması

 

Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder…” hükmü yer almaktadır.

 

Bu hükme göre, bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için, işletmede bir yıldan fazla kullanılması, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması ve işletmenin aktifinde kayıtlı bulunması gerekmektedir.

 

Bu itibarla, kullanıldıkları proses gereği faydalı ömürleri bir yıl olan alüminyum ekstrüzyon kalıplarının amortismana tabi iktisadi kıymet olarak dikkate alınmaması ve işletme malzemesi olarak değerlendirilip muhasebe kayıtlarına doğrudan gider olarak intikal ettirilmesi mümkün bulunmaktadır.

 

4. Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar

 

Kendisine özel hesap dönemi tayin edilmiş mükelleflerin, aktiflerinde yer alan iktisadi kıymetlere ilişkin olarak 365 Sıra Numaralı Tebliğ ile ilan edilen yeni amortisman sürelerini Tebliğin yayımlandığı tarihten sonraki ilk geçici vergi döneminden itibaren dikkate almaları gerekmektedir. Sözü edilen iktisadi kıymetler için geçmiş hesap dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemine ilişkin olarak önceki geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan amortisman tutarları herhangi bir düzeltme işlemine tabi tutulmayacaktır.