Kira Karşılığı Kapıcı
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
[email protected]
Özellikle apartmanlarda kira karşılığı kapıcı çalıştırılması uygulamada sık karşılaştığımız sorunlardan biridir. Apartman kapıcı dairesi hizmet karşılığı kiraya verilmekte ve kira sözleşmesi düzenlenmektedir. Kapıcı olarak çalışan kişiler bina temizlik, çöp toplama, servis vb. hizmetleri karşılığı kira ödemedikleri gibi uygulamada görüldüğü üzere elektrik, su, yakıt ödemesi de yapmamakta veya çok kısmî ödeme yapmaktadırlar. Kimi zaman da bina yönetimleri bu şekilde çalıştırılan kapıcılara ayrıca aylık 100-150 YTL arasında harçlık adı altında ücret ödemektedirler. Şikayet durumunda ise yöneticiler iş ilişkisinin iş sözleşmesine (hizmet akdine) değil, kira sözleşmesine dayandığını iddia etmektedirler.
Kapıcıların hizmetlerinin kapsam ve niteliği ile çalışma süresi, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri, yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutlarına ilişkin usul ve esaslar yönetmelik ile düzenlenmiştir. (1)
Konut kapıcısı; Ana taşınmazın bakımı, korunması, küçük çaptaki onarımı, ortak yerlerin ve döşemelerin bakımı, temizliği, bağımsız bölümlerde oturanların çarşı işlerinin görülmesi, güvenliklerinin sağlanması, kaloriferin yakılması ve bahçenin düzenlenmesi ve bakımı ve benzeri hizmetleri gören kişidir.
Apartmanlarda işveren konutun malikî veya ortaklarıdır. Yönetici ise işveren vekili olarak hareket eden kişidir. İşyeri ise kapıcının çalıştığı konut ile bağımsız bölüm, ortak yerler, eklenti ve tesislerin tümünü, ifade eder.
Kapıcıya görevi nedeniyle konut verilmesi zorunlu değildir.
Kapıcıya görevi nedeniyle konut verilmişse, konutun 3194 sayılı İmar Kanunu ve Belediye İmar Yönetmelikleri ile öngörülen asgari koşullara uygun olması gerekir. Kapıcıya, görevi nedeniyle verilmiş olan konut için iş sözleşmesinin devamı süresince kira istenemez. Kapıcının su, elektrik, ısınma ve sıcak su giderlerine kısmen yada tamamen katılıp katılmayacağı sözleşme ile belirlenir.
Kapıcı konutunun boşaltılmasında, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun Ek:2 nci maddesi hükümleri uygulanır.
Kira Karşılığı Kapıcı Çalıştırılamaz:
4857 sayılı İş Kanunu kapıcılara ilişkin ayrıntılı bir düzenleme getirmiş “Kapıcıya, görevi nedeniyle verilmiş olan konut için iş sözleşmesinin devamı süresince kira istenemez” hükmü ile kira karşılığı kapıcı çalıştırılamayacağını belirtmiştir.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (2) “Çalıştırılanlar, işe alınmalarıyla, kendiliğinden sigortalı olurlar. Sigortalılar ile bunların işverenleri hakkında sigorta hak ve yükümleri sigortalının işe alındığı tarihten başlar. Bu suretle sigortalı olmak hak ve yükümünden kaçınılamaz ve vazgeçilemez. Sözleşmelere, sosyal sigorta yardım ve yükümlerini azaltmak veya başkasına devretmek yolunda hükümler konulamaz” hükmü gereği kapıcı ile kira sözleşmesi düzenlenmesi kapıcıyı sigortasız çalıştırma hakkını vermez.
Yargıtay kararları da kanaatimce içtihat haline dönüşmüştür. Yargıtay (3) “ …Davacı davalı apartman işyerinde 1.10.1998-28.9.2003 tarihleri arasında kapıcı olarak çalıştığını, iş sözleşmesinin haklı neden olmadan feshedildiğini ileri sürerek ihbar ve kıdem tazminatı ile bir kısım işçilik haklarının hüküm altına alınması isteğinde bulunmuştur. Davalı, davacı ile aralarında hizmet akdi ilişkisi kurulmadığını, kira ilişkisi bulunduğunu, davacının oturduğu sürece konutun kira bedelini ödemediğini ve hakkında icra takibi yapıldığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir. Mahkemece davacının konut ihtiyacını karşılamak için kapıcı dairesinde oturduğu, davacının apartman hizmetlerini anlaşmalı olarak karşıladığı, söz konusu apartmanın kombili olması nedeniyle sürekli işçi çalıştırılmasını gerektiren bir işyeri olmadığı, kapıcı hizmetlerinin kombili bir apartmanda günün belli saatlerinde tam gün mesai gerektirmeyecek şekilde yapıldığı, davacının tüm emek ve mesaisini davalı yönetime ait apartmana hasretmediği…gerekçesiyle davanın görevsizlik nedeniyle reddine karar verilmiştir. Dosyadaki bilgilere göre davacının davalı apartman işyerinde kapıcı hizmetlerini yaptığı anlaşılmaktadır… Öte yandan, davacıya kapıcılık hizmetlerinin oturduğu kapıcı dairesinin kirası karşılığı yaptırıldığı anlaşılmaktadır… Bu nedenle, davacının sözleşme süresince ödenmeyen ücret alacağı hüküm altına alınmalıdır. Ayrıca iş sözleşmesinin davalı işverence haklı nedenle feshedildiği, yıllık ücretli izinlerinin kullandırıldığı iddia ve ispat olunmadığından davacı ihbar ve kıdem tazminatı ile izin alacağına da hak kazanmıştır. Alınan bilirkişi raporu değerlendirmeye tabi tutularak sonucuna göre davacının ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin ve ücret alacağının hüküm altına alınması gerekirken görevsizlik kararı verilmesi hatalıdır…” yukarıda özetlenen kararında, kapıcıdan kira alınmasını ve ücret ödenmemesini iş mevzuatına aykırı bulmuş, iş ilişkisini kira sözleşmesine değil, iş sözleşmesine (hizmet akdine) dayandığını, iş kanunundan doğan ücret, ihbar-kıdem tazminatı ve sair hakların ödenmesi gerektiğini belirtmiştir.
Sonuç:
Apartman yöneticilerinin kanaatimce yasal olmayan kira karşılığı kapıcı çalıştırma uygulamasına son vermesi, bu konuda karşılaşılabilecek yasal yaptırımları öğrenmesi ve kat maliklerine de iletmesi gerekir.
Kira sözleşmesi ile çalıştırılan kapıcılar; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ve/veya ilgili Bölge Müdürlüklerine dilekçe vererek haklarını arayabilirler. Şikayet dilekçesi posta aracılığıyla gönderilebilir veya elden verilebilir. Kanaatimce elektronik posta (e-mail) yoluyla da gönderilmesinde bir sakınca yoktur. (4) Şikayetlerini BİMER (5) aracılığıyla da yapabilirler.
Dip Notlar:
(1) Konut Kapıcıları Yönetmeliği 03.03.2004 tarih, 25391 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Yönetmelik, İş Kanunu’nun, 110.maddesine göre düzenlenmiştir.
(2) Madde:6
(3) Yargıtay 9.Hukuk Dairesi Esas No:2005/2236,Karar No:2005/7172,Tarih:03.03.2005
(4) Ayrıntılı bilgi için 15.04.2006 tarihli, “İşçilerin Şikayet Hakkını Kullanması Ücrete Tabi Değildir” başlıklı yazıyı okuyunuz.
(5) http://www.basbakanlik.gov.tr/bimer/index.htm
