İzinsiz Yabancı Uyruklu Çalıştırma
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
csnozdemir@gmail.com
Ülkemize bir aylık vize ile iş bulmak amacıyla gelen yabancı uyruklu şahıslar aylarca, hatta yıllarca kalmaktadır. Özellikle büyük şehirlerde yaşlı, hasta, çocuk bakımı işlerinde 300-400 Dolar aylıkla çalışmaktadırlar.Uygulamada görüldüğü üzere bunlar genelde izinsiz diğer bir ifadeyle kaçak olarak çalışmaktadırlar. Ülkemizin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe yabancıların Türkiye’de çalışmaya başlamadan önce izin almaları gerekir.
Yabancıların çalışma izinlerini düzenleyen kanun (1) yaşlı, hasta, çocuk bakımı işlerinde çalışanları bağımlı çalışan olarak tanımlamıştır.
Bağımlı çalışan açık anlatımla;Gerçek veya tüzel kişiliği haiz bir veya birden fazla işveren emrinde ücret, aylık, komisyon ve benzeri karşılığı çalışan yabancı kişidir.
Çalışma İzin Başvurusu:
- Türkiye dışında ikamet eden yabancılar, çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yaparlar. Temsilcilikler bu başvuruları doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına iletirler.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili mercilerin görüşlerini alarak başvuruları değerlendirir; durumu uygun görülen yabancılara çalışma izni verir. Bu izin ancak gerekli çalışma vizesi ile ikamet izninin alınması halinde geçerlidir.
- Çalışma izin belgesini alan yabancıların, bu belgeyi aldıkları tarihten itibaren en geç doksan gün içinde ülkeye giriş vizesi talebinde bulunmaları, ülkeye giriş yaptıkları tarihten itibaren en geç otuz gün içinde İçişleri Bakanlığına ikamet tezkeresi almak için başvurmaları zorunludur.
- Türkiye’de geçerli ikamet izni olan yabancılar veya bunların işverenleri başvurularını doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapabilirler.
Çalışma İzin Başvuru Reddi:
- İş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler ve istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişikliklerinin çalışma izni verilmesine elverişli olmaması,
- Başvurulan iş için ülke içinde, dört haftalık süre içerisinde o işi yapacak aynı niteliğe sahip kişinin bulunması,
- Yabancının geçerli bir ikamet tezkeresinin bulunmaması,
- Bir işyeri, işletme veya meslek için izin talebi reddedilen yabancının aynı işyeri, işletme veya aynı meslek için izin talebinin reddedildiği tarihten itibaren bir yıl geçmeden yeniden izin talebinde bulunması,
- Yabancının çalışmasının milli güvenlik, kamu düzeni, genel asayiş, kamu yararı, genel ahlak ve genel sağlık için tehdit oluşturması hallerinde reddedilir.
İşverenlerin Bildirim Yükümlülüğü:
- Yabancı çalıştıran işverenler;
- Yabancının çalışmaya başladığı tarihten,
- Çalışma izninin verildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde çalışmaya başlamaması halinde bu sürenin bitiminden itibaren,
- Herhangi bir nedenle hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren en geç on beş gün içerisinde durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler.
İzinsiz Yabancı Uyruklu Çalıştırmanın Cezası:
- Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işveren veya işveren vekillerine her bir yabancı için 2007 yılında 4.227 YTL idari para cezası uygulanır.
- İşveren veya işveren vekili yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorundadır.
- İdari para cezası tekrarı halinde bir kat artırılarak uygulanır.
İzinsiz Çalışan Yabancıya Verilecek Ceza:
- Çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan yabancıya 2007 yılında 844 YTL idari para cezası uygulanır.
Sonuç:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından çalışma izni almadan yaşlı, hasta, çocuk bakımı vb. işlerde yabancı uyruklu çalıştırmak suçtur ve uygulanacak yaptırım 4817 sayılı Kanunu çerçevesinde yukarıda açıklanmıştır.
Çalıştıran ile çalışan arasında bir iş ve ücret ilişkisi yani işveren-işçi ilişkisi oluştuğundan, İş Kanunu, Sosyal Sigortalar Kanunu, Vergi Kanunları hatta Türk Ceza Kanunu ilgili yaptırım hükümleri de ayrıca uygulanacaktır.
Danışma merkezleri ve şirketler aracılığıyla temin edilen yabancı uyruklu şahısları çalıştıran işverenlerinde cezai yaptırıma muhatap olmamak için çalışma izinlerini araştırmaları gerekir. Bunu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından öğrenebilirler. (2)
Kat Mülkiyeti Kanununa göre (3) “Kat mülkiyetine tabi taşınmaz mal yöneticileri ve kapıcıları, binalarında bildirim dışı kimselerin oturup oturmadığını, çalışıp çalışmadığını, garaj, kömürlük, boş daire gibi bölümlere saklanmalar, sığınmalar, bazı eşya veya maddeleri gizlemeler olup olmadığını kontrol etmekle yükümlüdürler. Bütün kat sahipleri ve kiracıları ile binada çalışanlar bu konularda yöneticiye yardımcı olmak ve gereken bilgileri vermek zorundadırlar.Yönetici ve kapıcıların, bu Kanuna aykırılıkları ve diğer şüpheli gördükleri hususları, bağlı oldukları genel kolluk örgütüne bildirmeleri gereklidir”. Yasa hükmü gereği özellikle bina yöneticilerinin bu şekilde çalışan yabancı uyruklu şahısları emniyet birimlerine bildirmeleri gerekir.
Yabancı uyruklu çalıştırılmasına yönelik şikayetlerinizi BİMER (4) aracılığıyla da yapabilirsiniz.
(1) 4817 sayılı Kanun, 06.03.2003 tarih, 25040 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
(2) www.calisma.gov.tr
(3) 1774 sayılı Kanun Madde:11
(4) http://www.basbakanlik.gov.tr/bimer/index.htm
(5) Ayrıntı için 09.05.2007 tarihli “Çalışma Yaşamından Doğan Şikayetlerinizi Bimer Aracılığıyla da Yapabilirsiniz ” başlıklı yazıyı okuyunuz. (5)