Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı Niteliğindeki Gayrimenkullere İlişkin Harç İstisnasının Uygulanması Hakkında Usul ve Esaslara İlişkin Genel Yazı

T.C.

a)- 2863 sayılı Kanunun 21 inci maddesinde yer alan harç istisnasının tapu kütüğüne “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” ibaresinin işlendiği tarihten sonra tapuda yapılan işlemlere uygulanmakta olduğu,

b)- 492 sayılı Harçlar Kanununun 59 uncu maddesine eklenen (m) bendinde yer alan “tescilli taşınmaz ve kültür varlığı” ifadesinden, tapu kütüğüne şerh edilme şartının mı yoksa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarınca “korunması gerekli kültür varlığı” olduğuna dair kararının mı anlaşılması gerektiği,

c)- 492 sayılı Harçlar Kanununun 59/m bendinde sadece “devir ve iktisabı” ifadesinin yer alması nedeniyle, kültür varlıklarının devir ve iktisabı dışında kalan tapu işlemleri için muafiyet hükmünün uygulanıp uygulanmayacağı,

d)- İki yasal düzenleme birlikte ele alındığında, devir ve iktisap işlemlerinde, Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarınca “korunması gerekli kültür varlığı” olduğuna dair kararının yeterli olduğu, ancak diğer işlemler için tapuya şerhin bulunmasının gerekip gerekmediği,

e)- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarınca Gayrimenkullere ilişkin sadece “korunması gerekli kültür varlığıdır” şeklinde karar alınması, I ya da II nci grup olduğuna dair belirtme yapılmaması durumunda harç istisnasının uygulanıp uygulanmayacağı hususlarında tereddütler olduğu belirtilmektedir.

Bilindiği üzere, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında, “Tapu kütüğüne “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır.” kaydı konulmuş olan ve I. ve II. grup olarak gruplandırılmış bulunan taşınmaz kültür varlıkları ile arkeolojik sit alanı ve doğal sit alanı olmaları nedeniyle üzerlerine kesin yapılanma yasağı getirilmiş taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları olan parsellerin, her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulacağı” hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu kanun hükmü uyarınca, tapu kütüğünde “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı” şerhi konulmuş ve I. ve II. grup olarak gruplandırılmış olan gayrimenkullerle ilgili tapuda yapılacak alım, satım, intikal ve yeniden inşası ile ilgili işlemlerden tapu harcı aranılmamakta olup, konuya ilişkin olarak 7/10/1997 tarih ve 42740 sayılı 1997/4 Sıra No.lu Harçlar Kanunu İç Genelgesinde yer alan açıklamalar doğrultusunda uygulamaya yön verilmiş bulunmaktadır.

Daha sonra, 492 sayılı Harçlar Kanununun 59 uncu maddesine 27/7/2004 tarihinden geçerli olmak üzere 5226 sayılı Kanunun 20 nci maddesi ile eklenen (m) bendinde, “2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının devir ve iktisabına ilişkin işlemler” in tapu harcından müstesna tutulacağı hükme bağlanmıştır.

Buna göre, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı niteliğindeki gayrimenkullere ilişkin harç istisnasının; gayrimenkulün alımı satımı ve yeniden inşası ile ilgili tapu işlemlerinde, 492 sayılı Harçlar Kanununun 59 uncu maddesinin (m) bendine göre, bu işlemler dışında kalan ve harç mükellefiyeti doğuran diğer işlemlerde ise 2863 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre uygulanması gerekmektedir.

Ayrıca, Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun 05/11/1999 tarihli ve 660 sayılı ilke kararı ile taşınmaz kültür varlıklarının I ve II nci grup olarak gruplandırılacağı karara bağlanmış olduğundan, koruma kurullarınca “korunması gerekli kültür varlığıdır” şeklinde alınan karar aynı zamanda o gayrimenkulün I ve II nci grup kültür varlığı olduğunu ifade edeceğinden, istisna uygulaması sırasında gayrimenkulün tapu sicilinde veya koruma kurulu kararında I ve II nci grup olarak gruplandırılıp gruplandırılmadığının araştırılmasına gerek bulunmamaktadır.