Nobel Ödülü Veraset ve İntikal Vergisine Tabidir
Muharrem ÖZDEMİRGelir İdaresi Başkanlığı Vergi Denetmeni
Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan Orhan PAMUK’a İsveç Kraliyet Bilimler Akademesi tarafından verilen 1.900.000 YTL ödül için vergi ödeyip ödemeyeceği mali yazında tartışma konusu olmuştur. Söz konusu ödülün vergisel işleme tabi tutulup tutulmayacağı hususu 193 Sayılı Gelir Vergisi ve 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu kapsamında ele alınmıştır.
Bilindiği üzere 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 29.maddesi Teşvik, İkramiye ve Mükafatlar dolayısıyla elde edilen gelirleri düzenlemektedir. Buna göre Teşvik gayesiyle verilen aşağıda yazılı ikramiye ve mükafatlar Gelir Vergisi’nden müstesna kılınmıştır. Bu kanun kapsamında teşvik gayesiyle verilen aşağıda yazılı ikramiye ve mükafatlar Gelir Vergisi’nden müstesnadır:
- İlim ve fenni, güzel sanatları, tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik maksadıyla verilen ikramiyeler ve mükafatlar;
- Subay, astsubay, erbaş ve erlere ve ordu hizmetinde bulunan sivil makinistlere, uçuş, dalış gibi hizmetleri dolayısıyla verilen tazminatlar, gündelikler, ikramiyeler, zamlar ile Türk Hava Kurumu veya kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunan müesseselerde uçuş maksadıyla görevlendirilenlere; uçuş hizmetleri, denizaltına dalış yapanlara dalış hizmetleri dolayısıyla yapılan aynı mahiyetteki ödemeler;
- Spor yarışmalarına katılan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler;
- Spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler.
Bu bağlamda ilgili kanunun 29. maddesinin 1.bendinde sayılan ve makale konumuzu teşkil eden İlim ve fenni, güzel sanatları, tarımı, hayvan yetiştirilmesini yanında memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik maksadıyla verilen ikramiyeler ve mükafatların gelir vergisinden müstesna olduğu açıktır. Nobel ödülü sahibi Orhan PAMUK’a İsveç Kraliyet Bilimler Akademesi’nin verdiği ödül memleket bakımından faydalı olan diğer işler kapsamında ele almak ve Gelir Vergisinden istisna kılmak gerekmektedir. Kanun koyucu 2,3 ve 4.bentte müstesna kapsamında olan ödül ve ikramiyeleri tadad ederken 1 bentte “memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri ”demek suretiyle bu kapsamı geniş tutmuştur. Memleket yararına olacak işler zaman ve mekan bakımından farklılık arz edeceğinden konu geniş bir çerçevede ele alınmıştır. Nobel Edebiyat Ödülü dolayısıyla ülkemizin tanıtımına öncülük etmesi bakımından reklam ve tanıtım işlevi gören ödüle karşılık alınan paralar için gelir vergisi hesaplanmayacaktır.
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 1 inci maddesinde; Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset tarikiyle veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer bir şahsa intikali Veraset ve İntikal Vergisi mevzuuna alınmış ve 2 nci maddesinin (d) fıkrasında da “ivazsız intikal” tabirinin, hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisapları ifade ettiği hüküm altına alınmıştır. Aynı kanunun 5.maddesinde” Veraset ve İntikal Vergisinin mükellefi, veraset tarikiyle veya ivazsız bir tarzda mal iktisabeden şahıstır.
Bu hükümlere göre, malların veraset yoluyla veya her ne suretle olursa olsun ivazsız bir şekilde bir şahıstan diğer şahısa intikali veraset ve intikal vergisine tabi olup, verginin mükellefi olabilmesi ve kendisinden beyanname istenebilmesi için veraset yolu ile veya ne suretle olursa olsun ivazsız bir şekilde mal intikal etmesi gerekmektedir.
İvaz” sözlük anlamında “karşılık” deyimini ifade etmekle beraber, “eda” veya “edim” olarak da kullanılmaktadır.
İvazlarına göre, hukuki muameleler “ivazlı hukuki muameleler” ve “ivazsız hukuki muameleler” biçiminde bir ayırma tabi tutulabilirler.
Bir kimsenin edindiği istifadeye karşı, bir yükümlülük altına girmediği muameleler, “ivazsız hukuki muameleler”dir.
Bir kimsenin edindiği istifadeye karşı, bir yükümlülük altına girdiği hukuki muameleler ise “ivazlı hukuki muameleler” dir.
Anılan madde hükmünde açıklandığı üzere, ivazsız intikaller veraset ve intikal vergisinin konusuna girmekte, ivazlı intikaller ise, bu vergiye tabi olmamaktadır.
Bu kanuni dayanaklar ve açıklamalar ışığında Orhan PAMUK’un aldığı Nobel ödülü karşılığı verilen ikramiyenin “ivazlı” veya “ivazsız” olup olmadığı vergisel işlem bakımından önem arz etmektedir. Yazarın daha önce kaleme aldığı ve edebiyat dünyasına kazandırdığı eserleri dolayısıyla Nobel Edebiyat Ödülünü almaya hak kazanması edimin varlığını göstermektedir. Yazar eserleri ile edimde bulunmuş karşılığında da Nobel Edebiyat Ödülünü almıştır. Bu bakımdan Nobel Edebiyat Ödülünün kendisi karşılıklı verilen bir ödüldür. Ancak ödülün maddi boyutu değil manevi boyutu vardır. Ödülün bu boyutu ile maddi bir unsur taşımadığından vergisel anlamda bir işlem tesisi söz konusu olamaz.
Ancak İsveç Kraliyet Bilimler Akademesi’nin tarafından öngörülen ikramiye herhangi bir karşılık beklenmeksizin verilmiş ivazsız bir mükafat veya ikramiyedir. Ödül bir jesti ifade etmektedir. Bu ödülün Orhan PAMUK veya başkasına verilmesi arasında vergisel anlamda fark yoktur. Akademi tarafından verilen bu ödül karşılığında bir edim yoktur. Bu bağlamda Yazara ödül olarak karşılıksız verilen 1.900.000 YTL üzerinden Veraset ve İntikal Vergisi kanununa göre aşağıdaki nisbetler üzerinden vergi tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir.
Veraset ve İntikal Vergisi aşağıda yazılı nispetler üzerinden alınır.
(2006 yılı için uygulanacak tarife)
| Matrah | Veraset yoluyla intikallerde vergi oranı (yüzde) | İvazsız intikallerde vergi oranı (yüzde) |
| İlk 130.000 YTL için | 1 | 10 |
| Sonra gelen 280.000 YTL için | 3 | 15 |
| Sonra gelen 600.000 YTL için | 5 | 20 |
| Sonra gelen 1.200.000 YTL için | 7 | 25 |
| Matrahın 2.210.000 YTL’ yi aşan bölüm için | 10 | 30 |
| İlk 130.000 YTL*10 | 13.000 YTL |
| Sonra gelen 280.000 YTL*15 | 42.000 YTL |
| Sonra gelen 600.000 YTL*20 | 120.000 YTL |
| Kalan 890.000 YTL*25 | 222.500 YTL |
| TOPLAM | 397.500.YTL tahakkuk ettirilmelidir. |
1.900.000 YTL üzerinden tahakkuk ettirilen 397.500 YTL Veraset ve İntikal Vergisinin aynı kanunun 19.maddesine göre; Veraset ve İntikal Vergisi tahakkukundan itibaren 3 yılda ve her yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir.
