Özel Matrah Şekillerine Göre Matrahın Belirlenmesi ve Katma Değer Vergisinin Hesaplanması

Muharrem ÖZDEMİR

Vergi Denetmeni

GİRİŞ

Bilindiği üzere, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 23.maddesi Özel Matrah Şekilleri başlığını taşımaktadır. Sözü edilen kanun maddesinde hangi teslim ve hizmetlerin Özel Matrah Şekillerine tabi olduğu(a)-(f) bentlerinde tadadi olarak belirtilmiştir. Bu sayılan haller dışında Maliye Bakanlığına işin mahiyetini gözönünde tutarak özel matrah şekillerini tespit etmeye yetki verilmiştir (Md.23/f). Bu bağlamda aşağıdaki teslim ve hizmetler özel matrah şekillerine tabidir.

a) Spor-Toto oyununda ve Millî Piyango dahil her türlü piyangoda, oyuna ve piyangoya katılma bedeli,

b) At yarışları ve diğer müşterek bahis ve talih oyunlarında bu yarış ve oyunlara katılma karşılığında alınan bedel ile bunların icra edildiği mahallere giriş karşılığında alınan bedel,

c) Profesyonel sanatçıların yer aldığı gösteriler ve konserler ile profesyonel sporcuların katıldığı sportif faaliyetler, maçlar ve yarışlar ve yarışmalar tertiplenmesi ve gösterilmesinde bunların icra edildiği mahallere giriş karşılığında alınan bedel ile bu mahallerde yapılan teslim ve hizmetlerin bedeli,

d) Gümrük depolarında ve müzayede salonlarında yapılan satışlarda kesin satış bedeli,

e) Altından mamül veya altın ihtiva eden ziynet eşyaları ile sikke altınların teslim ve ithalinde matrah, külçe altın bedeli düşüldükten sonra kalan miktardır,

f) Maliye ve Gümrük Bakanlığı işin mahiyetini gözönünde tutarak özel matrah şekilleri tespit etmeye yetkilidir.

TEKEL MADDELERİNİN SATIŞINDA ÖZEL MATRAH

Katma Değer Vergisi Kanununun 23.maddesinin Bakanlığa verdiği yetkiye dayanarak gerekli düzenleme 1 Sıra No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin[1] VII-D bölümünde yapılmış olup, tebliğde aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

“Tekel maddelerinin satışında da, bayi paylarının değişik vergilendirme usullerinde ve indirim mekanizmasında ortaya çıkardığı aksaklıkları önlemek maksadıyla Kanunun 29.maddesinin 3.fıkrasının verdiği yetkiye dayanılarak Spor-Toto, Milli Piyango ve müşterek bahislere paralel bir uygulama yapılması usulü getirilmiştir. Buna göre, bu maddelerin vergisi, Genel Müdürlükçe, bayilere yapılan satış sırasında bayilerin kârını da ihtiva edecek şekilde hesaplanıp ödenecektir. Bu maddeleri satın alan bayilerce katma değer vergisi açısından herhangi bir işlem yapılmayacak ve satışlarına ilişkin olarak düzenledikleri fatura ve benzeri vesikalarda da katma değer vergisini gösteremeyeceklerdir.

Bunun yanında 89 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin[2] B bölümünde 1 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin “Özel Matrah Şekilleri” Başlıklı VII /D Bölümünün son 3 paragrafı yürürlükten kaldırılmış, bunların yerine aşağıdaki paragraflar eklenmiştir.

“Diğer taraftan, tütün mamullerinin ve Alkollü İçkiler Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile Alkollü İçkiler Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. tarafından üretilen ve ithal edilen alkollü içkilerin satışında da, bayii paylarının değişik vergilendirme usullerinde ve indirim mekanizmasında ortaya çıkardığı aksaklıkları önlemek maksadıyla, Kanunun 29 uncu maddesinin 3 numaralı fıkrasının verdiği yetkiye dayanılarak Spor-Toto, Milli Piyango ve müşterek bahislere paralel bir uygulama yapılması usulü getirilmiştir. Buna göre, perakendeci bayiler tarafından yapılan tütün mamullerinin satışlarına ait katma değer vergisi, bayilere satış yapan mükellefler tarafından bayilerin kârını da ihtiva edecek şekilde hesaplanıp bayilere teslimin yapıldığı dönemde beyan edilecektir. Alkollü İçkiler Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile Alkollü İçkiler Pazarlama ve Dağıtım A.Ş. tarafından üretilen ve ithal edilen alkollü içkilerin bayilere satışında da yukarıdaki gibi işlem yapılacaktır. Bu Şirketler tarafından üretilmeyen ve ithal edilmeyen alkollü içkilerin bayilere tesliminde ise genel esaslar uygulanacaktır. Bu maddeleri satın alan bayilerce katma değer vergisi açısından her hangi bir işlem yapılmayacak, bayiler bu satışlarına ilişkin olarak düzenledikleri fatura ve benzeri vesikalarda da katma değer vergisini gösteremeyeceklerdir. Bu maddelerin diğer işletmelerde (mesela, hizmet işletmelerinde) kullanılması halinde indirimin nasıl yapılacağı hususu ilgili bölümde açıklanacaktır .Özetle, teslim ve hizmetleri münhasıran vergisi önceki safhada beyan edilen işlemlerden oluşanlar katma değer vergisi mükellefi olmayacaklardır. Bu işlemlerin kısmen yapılması halinde ise, mükellefiyet sadece diğer teslim ve hizmetlerle sınırlı olacaktır.”

Sigara Üretici ve ithalatçısı toptan sigara satıcılarının toptancı firmalara sattıkları tekel mamullerinde katma değer vergisi uygulaması genel esaslara uygun olarak yerine getirilecektir. Örneğin; ithalatçı sigara satıcısı şirketi mükellef (A), 5.000.000,00 YTL tutarındaki tekel ürününü toptancıya satmaktadır. İthalatçı ve Toptan satıcının katma değer vergisi beyanı aşağıdaki olacaktır.

İthalatçı Firmanın Yevmiye Kaydı

……………………….               ……………………………..

100-KASA HESABI    5.900.000

                  600.YURTİÇİ SATIŞLAR          5.000.000

                   391.HESAPLANAN KDV            900.000

………………………..               ……………………………..

Toptan Satıcı Bayiinin Alış Kaydı

……………….. …         ……………………

153.TİCARİ MALLAR      5.000.000

191.İNDİRİLECEK KDV     900.000

                           100.KASA HESABI    5.900.000

………………………   …………………………

Örneğimizde de görüleceği üzere toptan tekel ürünleri satan satıcıların mal alışları normal prosedüre göre yerine getirilerek beyan edilecektir. Ancak sözü edilen satıcıların ithalatçı veya imalatçılardan satın aldıkları bu mamulleri perakendeci bayilere satmaları halinde bu teslimlerin özel matrah şeklinde beyanı gerekeceğinden farklı bir beyan durumu devreye girmektedir. Bu itibarla Toptan satıcıların perakendeci bayiler adına düzenledikleri satış faturalarında bayii karına isabet eden katma değer vergisini de hesaplayıp sorumlu sıfatıyla beyan ederek  vergi dairesine yatırmaları gerekecektir.

Örneğin; Toptan Sigara Mükellef (B),10.000,00 YTL değerinde tekel ürününü Perakendeci şirkete sattığını varsayalım. Toptancı firmanın bu satışa ilişkin yevmiye kaydı aşağıdaki olacaktır.

Toptan Satıcının Katma Değer Vergisi Kaydı

……………………………       ……………………………………

120.ALICILAR HESABI           10.080,51

                        600.00 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI    8.474,58

                           391.01  HESAPLANAN KDV                1.525,42                  

                        391.02 İLAVE EDİLECEK KDV                 80,51

………………………….         …………………………………

Bu aşamada ise tekel ürünleri satan perakendeci bayiler satış tutarı üzerine perakendeci bayi karını da ilave ederek teslimde bulunacaktır. Ancak malın bedeli üzerinden tahakkuk eden Katma Değer Vergisi ile perakendeci bayi karına isabet eden ilave katma değer vergileri sorumlu sıfatıyla toptancı tarafından beyan edilecektir.

3. SONUÇ:

Makalemizin giriş bölümü ile  ikinci bölümünde detaylıca açıklandığı üzere 1 seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel tebliği uyarınca toptan tekel ürünleri satışı yapan toptancıların bu satışları özel matrah şeklilerine tabi olması nedeniyle teslime isabet eden katma değer vergisi ile perakendeci kârına isabet eden ilave katma değer vergisi sorumlu sıfatıyla toptancı tarafından beyan edilecektir. Perakendeci kârına isabet eden katma değer vergisi 1 No’lu beyannamenin 30.satırında yer alan “İlave Edilecek KDV” sütununa yazılacaktır. Bu nedenledir ki bu aşamada perakende satış yapan firmaların nihai tüketicilere yaptıkları teslimler sırasında katma değer vergisi hesaplamayacakları  açıktır.

[1] 30.11.1984 tarih ve 18591 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

[2] 21.10.2003 tarih ve 25266 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.