Part-Time Prim Gün Sayısı
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
[email protected]
Kısmî Süreli İş Sözleşmesi; İşçinin haftalık çalışma süresinin tam süreli çalışan işçiye göre daha az belirlenmesi durumunda geçerli olur.
İş Kanunu bu hususta düzenleme[1] getirmiş ancak süreyi belirtmemiştir. Uygulama yönetmeliği[2]“İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma Kısmî süreli çalışmadır” diyerek işyerindeki normal haftalık çalışma süresinin 2/3’ü olarak belirlemiştir. Buna göre, normal haftalık çalışma süresi eğer 45 saat ise, haftada en fazla 30 saate kadar yapılan çalışmaları kapsayan iş sözleşmeleri Kısmî süreli iş sözleşmesi olarak tanımlanacaktır. İşyerindeki normal çalışma süresinin 2/3 oranından söz edildiğinden, bir işyerinde Kısmî süreli çalışmanın var olup olmadığını anlayabilmek için, o işyerinde uygulanan haftalık normal çalışma süresi kıstas olarak alınacaktır. Haftalık normal çalışma süresi İş Kanununa göre 45 saattir. Ancak örneğin; (A) İşyeri haftalık normal çalışma süresini 42 saat belirleyebilir. Bu durumda o işyerinde Kısmî süreli çalışma süresi 42 saatin 2/3 oranı olarak 28 saat olarak belirlenecektir.
Kısmî süreli çalışma da üst sınır kanaatimce işyerindeki normal haftalık çalışma süresinin 2/3’dür. Çalışılan haftalık süre dışında Kısmî süreli iş sözleşmesi ile tam süreli iş sözleşmesi arasında fark yoktur. Kısmî süreli iş sözleşmeleri de; belirli, belirsiz ve deneme süreli Kısmî iş sözleşmesi, şeklinde düzenlenebilir.
SSK Gün Sayısı Hesaplaması:
Part-Time (Kısmî süreli) çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin (saat) 7,5 ‘a bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı olacağı hesaplanır. 7,5 saatin altındaki çalışmalarda 1 güne tamamlanır. Yani Kısmî süreli çalışan personelin aylık sigortalılık süresi Aylık Çalışma Gün Sayısı = Ay İçinde Çalışma Saati / 7,5 formülü ile bulunur. Örneğin; Ay içinde toplam 60 saat çalışan bir sigortalının SSK’na bildirilecek gün sayısı formüle edersek: 60 :7,5= 8 gün olarak hesaplanır[3].
Sigortalıların otuz günden az çalıştıklarını açıklayan bilgi ve belgelerin prim belgesine eklenmesi yasal zorunluluktur[4]. İşyerlerinde Kısmî zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olması zorunlu değildir. Sözleşmenin, “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde SSK’ya verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşme işverenlerden her ay tekrar istenilmeyecektir. Ancak, Kısmî süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecek, başka bir deyişle verildiği ayı takip eden aylarda yine her ay istenilmeyecektir.
İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma Kısmî süreli çalışmadır. İşyerinde normal haftalık çalışma süresi eğer 45 saat ise, haftada en fazla 30 saate kadar yapılan çalışmaları kapsayan iş sözleşmeleri Kısmî süreli iş sözleşmesi olarak tanımlanacaktır. Kısmî süreli çalışma da üst sınır kanaatimce işyerindeki normal haftalık çalışma süresinin 2/3 ‘dür.
Emsal işçi , işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi yoksa o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınacaktır. Kısmî süreli çalışan işçilere ödenecek ücret yasal asgari ücretin altında olamaz.
Kısmî süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin (saat) 7,5 ‘a bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı olacağı hesaplanır. 7,5 saatin altındaki çalışmalarda 1 güne tamamlanır.
Part-time çalışmada iş sözleşmelerinin mutlaka saat ücreti karşılığı çalışmaya uygun hazırlanması gerekir.
NOT: Bu makale dönemine aittir. Kırmızı olan aşağıdaki bölümü okumalısınız.
“Kısmi süreli çalışmalarda azami 20 gün kuralı
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak kabul edilmektedir.
Dolayısıyla, normal haftalık çalışma süresinin 45 saat olduğu göz önünde tutulduğunda, kısmi süreli çalışmadan söz edebilmek için haftalık çalışma süresi en fazla 30 saat (45 x 2/3 : 30 saat) olabilir.
Bu durumda da, kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanların aylık toplam çalışma saati (4 hafta X 30 saat) en fazla 120 saat, 4 hafta tatili (4 x 7,5 saat=30 saat) de eklendiğinde, ay içinde kısmi süreli çalışanın toplam ücrete hak kazandığı saat en fazla 150 saat olabilmektedir. Bu durumda da kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar için SGK’ya bildirilebilecek prim gün sayısı en fazla (150 saat/7,5 saat) 20 gün olabilmektedir.
Ancak, SGK e-Bildirge sisteminde bugüne kadar kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar için bildirilebilecek azami prim gün sayısı ile ilgili herhangi bir kontrol bulunmamaktaydı.
Bu durum, Sayıştay’1n 2017 Yılı SGK Denetim Raporunda, eleştiri konusu yapılmış ve 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a maddesi kapsamında kısmi süreli olarak çalışanlardan 21.283 kişinin bahsi geçen mevzuat hükümlerine aykırı olarak, emsal çalışmanın üçte ikisi oranından daha fazla çalıştırıldığı, primlerinin de söz konusu çalışma süreleri üzerinden bildirildiği, oysa ki, aylık prim gün sayısı 20 günden fazla bildirilen kişilerin kısmi süreli değil, tam süreli çalıştıklarının kabul edilerek prim gün sayılarının 30 güne tamamlanmasına yönelik olarak gerekli işlemlerin yapılması belirtilmiştir.
Sayıştay’ın bu eleştirisi üzerine, SGK kısa bir süre önce e-Bildirge sisteminde düzenleme yaparak kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar için en fazla 20 prim gün sayısı bildirilebilecek şekilde kontrol getirilmiştir.
IV-SONUÇ:
Gerek iş mevzuatı, gerekse sosyal güvenlik mevzuatı uyarınca, işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak kabul edildiğinden, kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanların azami haftalık çalışma sürelerine ve SGK bildirimlerinde de azami aylık 20 prim gün sayısı kuralının aşılmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir.”
Dip Notlar:
[1]4857 sayılı İş Kanunu Madde: 13- İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır.İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur
[2] 06.04.2004 tarih, 25425 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği Madde:6
[3] SSK 16-318 Ek sayılı Genelge
[4] 506 sayılı SSK. Madde:79
