Levent GENÇYÜREK
Maliye Başmüfettişi
9 Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi
Öğretim Görevlisi
Bilindiği üzere 15.02.2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 5454 sayılı Kanunun 10. maddesiyle 2978 sayılı Vergi İadesi Hakkında Kanun ve 2926 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesi yürürlükten kaldırılarak, 1.1.2006 tarihinden itibaren emeklilere vergi iadesi ödenmesi uygulamasına son verildi. Bu nedenle oluşacak gelir kaybının önüne geçmek amacıyla da emeklilere aylık veya gelirleri 400 Yeni Türk Lirası ve daha az olanlar için aylık veya gelirlerinin % 5’i, aylık veya gelirleri 400 Yeni Türk Lirası’ndan fazla olanlar için % 4’ü oranında ek ödeme yapılmakta.
Emeklilerin yıllardır vergi iadesi uygulaması nedeniyle fiş biriktirme vb. külfetin altında bulunması yanında ilgili kamu kurumlarında bu belgeleri incelemekle görevli personelin farklı alanlarda istihdam edilerek daha verimli olacaklarına ilişkin düşünceler vergi iadesinin kaldırılması kararında etkili olan faktörlerden başlıcaları.
Diğer taraftan, vergi iade sisteminin belge düzeninin kurulması ve yaygınlaştırılması konusundaki başarısı bilinen bir gerçek. Vatandaşlık bilinci daha gelişmiş olan emeklilerin alınacak iadenin de motivasyonu ile harcamalarına karşılık fatura vb. belge alma konusundaki alışkanlıkları, personel ve araç yetersizliği gibi sebepler yüzünden istenen şekil ve verimlilikte yapılamayan vergi denetimlerinin tamamlayıcısı olabilmekte. Böyle bir gönüllü çabanın, vergi iadesi gibi bir ekonomik itici güç olmadan aynı şevk ve heyecanla devam etmesi mümkün değil.
Vergi iadesinde kullanılan fatura, yazar kasa fişi vb. belgelerde yapılan yolsuzluklar yanında vergi iadesinde kullanılan belgelerin incelenmesinde kullanılan iş gücü kayıplarının önüne geçilmesi, uygulamada görülen aksaklıkların ele alınması ve çözüm yollarının araştırılması yerine küçük bir ekonomik katkının etkisi ile belge düzeninin kurulmasında önemli katkıları bulunan emeklilerin gönüllü bu çabalarının hız kesmesi, kayıt dışı ekonominin önlenmesi çabalarını olumsuz etkileyecektir.
Vergi iadesi yerine ek ödeme yapılması esasına dayayan sistem özellikle yeni emekli olanlar açısından eskisine göre maddi açıdan olumsuz bir sonuç doğurmuştur. Daha önceki vergi iade sistemine göre sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli ikramiyeleri de vergi iadesinin hesaplanmasında net gelir olarak dikkate alınmak suretiyle vergi iadesi yapılmaktaydı.
5454 Sayılı Kanunun 2006 yılı Ocak ayı ödeme döneminden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe giren 1 inci maddesinde, T.C. Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur tarafından ödenen ikramiye, toptan ödeme ve diğer ödemelerin hesabında ek ödemenin dikkate alınmayacağı, hüküm altına alınmıştır.
Yapılan yasal düzenlemeye göre, 2006 yılından itibaren uygulanmaya başlanan ek ödeme sisteminde Sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen ikramiye, toptan ödeme ve diğer ödemeler dikkate alınmadığından, 2006 yılı başından itibaren emekli olanlar vergi iadesinin yerine geçmek üzere sadece emekli maaşına göre belirlenen bir ek ödemeye hak kazanacak, bu kişilere ikramiye, toptan ödeme ve diğer ödemeler dikkate alınarak ek bir ödeme yapılmayacaktır.
Görüldüğü üzere, uygulamaya başlanan yeni sistem ile emekli maaşı üzerinden vergi iadesi alınması uygulamasına son verilerek bunun yerine ek ödeme yapılması esası getirilmiş ancak emekli ikramiyesi üzerinden alınan vergi iadesi kaldırılarak yerine telafi edici bir düzenleme yapılmamıştır.
Emekliler açısından eskiye göre gelir kaybı anlamına gelen bu durumun düzeltilmesi, emekli olanlara bir defaya mahsus yapılan ödenen ikramiye, toptan ödeme ve diğer ödemeler üzerinden de ek bir ödeme yapılması aldıkları maaş ile zar zor geçinen emekliler için olumlu bir gelişme olacaktır.