Levent GENÇYÜREK
Maliye Başmüfettişi
9 Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Görevlisi
Yapılan düzenleme ile, sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alan hak sahiplerine üçer aylık dönemler halinde yapılmakta olan vergi iadesine son verilerek yıllık dönem esasına geçilmiş, ancak vergi iade bildirimi verildikten sonra hesaplanacak vergi iade tutarlarından mahsup edilmek üzere üçer aylık dönemler halinde aylıkların % 5’i oranında avans ödenmesi yürürlüğe konulmuştur.
1-Vergi İadesine Konu Harcamalar
– Yiyecek ve içecek giderleri(sigara ve alkollü içkiler hariç), her türlü giyecek giderleri, bunların bakım, onarım ve temizleme giderleri, her türlü temizlik madde ve malzeme alımları, tuvalet, ıtriyat ve kozmetik madde ve malzeme(kolonya dahil) alımları,
– Sağlık giderlerinin (muayene, tahlil, ameliyat, bakım,ilaç, kaplıca, fizik tedavi ve diş protez ücretleri, gözlük ve lens alımları gibi) sosyal güvenlik kurumları tarafından karşılanmayan kısmı,
– Havlu, bornoz, nevresim, kaput bezi, pike ve çarşaf alımları,
– Çocuk oyuncakları, şemsiye, el çantası için yapılan harcamalar,Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri, kitap, gazete ve her türlü eğitim, öğretim, anaokulu ve kreş giderleri ile servis ücretleri, tiyatro, sinema ve konser verilen yerlere giriş ücretleri,
– Türkiye sınırları içinde olan karayolu ile yolcu ve yük taşıma giderleri (Büyük Şehir, Şehir ve İlçe Belediyelerinin sınırları içinde yapılan yolcu taşıma giderleri hariç)
– Vekalet ücretleri, billuriye ve züccaciye gibi beklenilen ömrü bir yıldan az olan kırılabilir mutfak eşyaları alımları, VCD,DVD ve video kaseti kiralama giderleri,
– Sadece parça alımına ait olmamak kaydıyla dayanıklı tüketim malları için yapılan bakım onarım giderleri, çiçek alımları, kuaför ve berberlere ödenen ücretler, fotokopi ücreti, ampul, floresan ve pil alımları, likit gaz (tüpgaz) giderleri,
– İkametgaha ait konutun ısıtılmasında kullanılan (mazot, motorin hariç) fuel-oil, kalorifer yakıtı, odun, kömür, gaz, likit gaz (LPG), doğalgaz, jeotermal gibi harcamalar, ile elektrik, su ve sıhhi tesisat tamiratına ilişkin yalnız işçilik ücreti,
– Birden fazla bağımsız bölümü bulunan binalar ile merkezi ısıtma sistemi ile ısıtılan binalarda, yakacak giderlerinin her bir bağımsız bölüme düşen kısmı,
– İkamet edilen konutun içine ait boya, badana, duvar kağıdı ve işçilik ücreti,
– Süs ve ziynet eşyaları (Altın, gümüş, pırlanta,kıymetli taşlar, taklit süs eşyası vs.) alımlarının % 20 ‘si,
– Vergi iade bildirimlerinde gösterilen konutun kira giderinin % 20 ‘si,(Her vergi iadesi döneminde kira kontratının fotokopisinin eklenmesi ve zarftaki beyan ile kontrattaki adresin aynı olması şartı ile)
– Huzurevleri için yapılan harcamalar (Huzurevi Resmi Kuruluşa ait ise makbuz veya sair bir belge, özel kuruluşlara ait ise fatura ile belgelendirilmesi şart),
2-Vergi İadesine Konu Olmayan Harcamalar
– Mobilya ve mefruşat, yatak ve örtüsü, yorgan, yastık, perde,battaniye,her türlü halı, kilim gibi yer döşemesine ait mallar, Her türlü müzik aletleri, radyo, televizyon, video, bilgisayar, çamaşır makinası, saat, fotoğraf makinası, cep telefonu, ütü, resim tabloları gibi beklenilen ömrü bir yıldan fazla olan dayanıklı tüketim malı alımları ile dayanıklı tüketim mallarına ait yedek parça alımları,
– Sigara ve bira dahil tüm alkollü içkiler,
– Her türlü elektrikli mutfak araç ve gereçleri, için yapılan harcamalar, Porselen yemek takımları, plastik mutfak eşyası ve ayna, İnşaat ve sıhhi tesisat malzeme alımları,
– Hava, deniz ve demiryolu ile yapılan yolcu ve yük taşıma giderleri, şehir içi yolcu taşıma giderleri(kent kart), Yurtiçi yurtdışı tur (gezi) ücretleri ve diğer yurtdışındaki harcamalar, Otomobil ve benzeri araç alımları ile bunların bakım, onarım ve yakıt (LPG dahil) harcamaları, park, oto yol geçiş ve otomobil kiralama giderleri,
– Gayrimenkul alımları,apartman ve sitelerin ortak kullanıma açık bölümlerinin boya, badana giderleri ile binanın, asansör, su sıhhi tesisat, kalorifer, güneş enerjisi ve benzeri nitelikteki tesisat ve bunlara ait bakım ve onarım giderleri ile kapıcı ücreti,
– Şehir şebekesine bağlı su alım bedelleri ve elektrik tüketim giderleri, PTT giderleri, noter masrafları ve Dernek ve kuruluşlara yapılan bağışlar, Hayvanların sağlık ve beslenmesi için yapılan harcamalar,
– Telefon, cep telefonu, faks, İnternet faturaları, hazır kart ve kontör ücretleri, oyun salonlarındaki seans ücretleri ile bilgisayar ve atari oyun ücretleri,
– Bakmakla yükümlü olunduğu vergi iade bildiriminin ilgili bölümünde belirtilmeyen kimselere ait harcama belgeleri,
– Düğün davetiyesi ve davetiye baskı bedeli, duvar panoları,çerçeveli kuru çiçek panoları ve oda kokularına ilişkin harcamalar, ambalaj kağıdı, masaj,sauna ve hamam ücretleri,
3-Harcamaların Belgelendirilmesi
Usulüne uygun olarak tanzim edilen fatura, serbest meslek makbuzu, kamu idare ve müesseseleri tarafından verilen belge, yöneticiler tarafından verilen yakacak makbuzları, banka ve ev sahipleri tarafından verilen kira gider belgeleri, perakende satış fişi, yolcu taşıma (DDY, Uçak,Deniz Yollarına ait yolcu ve yük taşıma harcamaları hariç) ve sinema, tiyatro ve benzeri yerlere ait biletler ile yazar kasa fişleri, vergi iadesi için geçerli belge olarak kabul edilecektir.
Öte yandan, kurumlar vergisinden muaf kurumlar tarafından verilen belgeler vergi iadesinde kullanılabilir.Ancak, kurumlar vergisinden muaf kurumların (Kantinler gibi) düzenleyecekleri fatura veya perakende satış fişlerinde mutlak surette “Kurumlar vergisinden muaftır” ibaresinin bulunması gerekmektedir. Vergi iade bildirimlerine harcama belgelerinin asıllarının eklenmesi esastır.Ancak, Kamu İdare ve Müesseselerinden alınan belgelerden, asıllarının başka bir yerde kullanılması zorunlu olanların onaylı örnekleri eklenebilir.Vergi iadesinde kullanılan geçerli harcama belgeleri, her ne sebeple olursa olsun iade edilmez.
4-Harcamaların Tutarına İlişkin Sınır
Vergi iadesinden yararlananların yaptıkları harcamaların, tüketimlerine yönelik gerçek alışverişlerini yansıtması ve ticari nitelik taşımaması gerekmektedir. Dolayısıyla makul ve olağan ölçüler dışında (1 ton un, 500 Kg. kuru fasulye, 300 Kg. ıspanak, 1 ton karpuz, kavun gibi) yapıldığı iddia edilen tüketim harcamaları karşılığında, kişilere vergi iadesinin yapılması mümkün değildir.
5-Vergi İadesi Bildirimi
Emekli,maluliyet,dul ve yetim aylığı alanlar, Ocak – Aralık ayları arasındaki on iki aylık dönemi kapsayan yıllık vergi iade bildirimlerini, izleyen yılın en geç 31 Ocak tarihine kadar kayıt belgesi karşılığında banka şubesi veya PTT Merkezine teslim edileceklerdir. Bildirimler, zarfların üzerindeki bütün bilgiler, ad-soyadı, emekli sicil numarası, vergi iadesinden yararlananın bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocukları, matrah, matrahın %5’i, ödenmiş vergi iadesi avans tutarları ve ödenecek miktarı belirtir sütunlar eksiksiz olarak doldurulup imzalanacaktır.
Ödeme kaydedici cihaz kullanan mükellefler 02.05.2005 tarihine kadar Türk Lirası üzerinden ödeme kaydedici cihaz fişi düzenleyebilme hakkına sahipti.Bu nedenle, Sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alan hak sahipleri, 2005 yılı içerisinde yaptıkları mal ve hizmet alımlarına ilişkin olarak istemeleri halinde Türk Lirası (TL) ve Yeni Türk Lirası (YTL) olarak düzenlenmiş belgeler için iki ayrı “Vergi İade Bildirimi” doldurabilirler. Vergi iade bildirimi, TL olarak düzenlenmiş olan belgelerin YTL’na çevrilmek suretiyle de hazırlanabilir.
Banka şubeleri, kabul ettikleri vergi iade bildiriminde Türk Lirası üzerinden gösterilen vergi iade tutarlarını Yeni Türk Lirasına çevireceklerdir.
Teslim alınan bildirimlerdeki matrah bilgileri banka şubesi veya PTT Merkezlerince ilgililere ait kayıtlara girilerek daha önce ödenmiş olan vergi iade avans tutarı, verilen bildirim tutarına göre %5 oranında hesaplanacak vergi iadesi miktarından düşülmek suretiyle kalan miktar ilgililere nakden veya hesaplarına alacak kaydedilmek suretiyle, Şubat ayı içinde ödenecektir.
6-Avansın Mahsubu
Emekli,dul ve yetimlerin çeşitli sebeplerle ilgili döneme ait yıllık vergi iade bildiriminde bulunmamaları veya eksik bildirimde bulunmaları halinde, daha önce yapılan avans ödemesi ilgili sosyal güvenlik kurumlarınca, hak sahiplerinin aylıklarından kesilerek geri alınır. Ancak, daha önce ödenen avans nedeniyle ilgililer hakkında herhangi bir cezai işlem yapılmaz.
7-Hak Sahibinin Ölümü
Hak sahibi olan emekli,malül,dul ve yetimin vefatı halinde, daha önce avans olarak ödenmiş vergi iadesinin geri alınması söz konusu değildir. Bu nedenle, yıl içinde vefat eden hak sahiplerinin kanuni varislerinin yıllık vergi iadesi bildirimi vermelerine gerek bulunmamaktadır.Ayrıca, yangın, deprem, ağır hastalık v.b elde olmayan sebepler dolayısıyla iadeye konu harcamalara ilişkin belgelerin verilememesi durumunda da avans olarak ödenen tutarlar geri alınmaz.
8-Emekli İkramiyesi
Emekli ikramiyesinde yıllık sistem ve avans uygulaması söz konusu olmayıp, ikramiye tahakkuk ettiği üçer aylık dönemin geliri kabul edilerek vergi iadesinin ödenmesine konu olacaktır.Emekli ikramiyesi ile birlikte ödenen kıst dönem aylık ödemeleri ise ikramiye ile ilgilendirilmeksizin ilgili dönemin geliri kabul edilerek avans ödemesine konu olacaktır.
9-Harcamaların Yıllık Olması
Çalışanlarda olduğu gibi emeklilerde de vergi iadesinde yıllık sisteme geçilmesine bağlı olarak, üçer aylık dönemler itibariyle vergi iadesine konu belge toplama ve bildirim doldurma zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Emeklilerin vergi iadesine tabi harcamaları yıllık olarak değerlendirilecek, belgelerin üçer aylık dönemleri içeren tarihleri taşıması şartı aranmayacaktır. Emeklinin yapmış olduğu harcamalar yıl içinde hangi ayda yapılırsa yapılsın yıllık geliri aşmamak koşulu ile vergi iadesine konu olabilecektir.
10-Avanstan Vazgeçme
Sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alan hak sahipleri, emekli aylığı aldıkları sosyal güvenlik kurumlarına dilekçe ile başvurmaları şartıyla, kendilerine vergi iade avansı ödenmemesi talebinde bulunabilirler. Bu durumda hak sahibine izleyen vergi iade avans ödeme döneminden itibaren vergi iadesi avansı ödemesi yapılmaz. Vergi iadesi avans ödenmemesi talebinde bulunanlar, bu tercihlerinden 1 yıl geçmedikçe vazgeçemezler.