Muharrem ÖZDEMİR
Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Denetmeni
ÇİFTÇİLER DİKKAT:
TAPU SİCİLİ ve CİNS TASHİHİ İŞLEMLERİ İKİ YIL SÜRE İLE VERGİ ve HARÇLARDAN MUAF
Gelir Vergisi Kanununun 2’inci maddesine göre Zirai Kazançlar Gelir Vergisine tabidir. Zirai kazançların vergilendirilmesine dönük asli düzenlemeler aynı kanununun 52, 53 ve 54’üncü maddelerinde yapılmıştır. Zirai faaliyetlerden doğan kazancın zirai kazanç olduğu belirtilmiştir (GVK Md.52). Çiftçi ise, zirai faaliyette bulunan gerçek kişilere denir. Yürülükteki vergi kanunları zirai kazancın vergilendirilmesine dönük olmaktan ziyade tolaranslı hükümler içermektedir. Bu tolaranslı hükümler nedeniyle tevkif suretiyle vergilendirme yolu seçilmiştir. Gelir vergisi kanununun 54’üncü maddesinde “İşletme Büyüklükleri Ölçüsü” tek tek sayılmış bu ölçüler dışında kalan zirai faaliyetlerin vergilendirilmeyeceği öngörülmüştür. Örneğin; 150 adet büyükbaş hayvan veya 750 adet küçükbaş hayvan sahibi olmayan çiftçiler vergilendirilmeyecektir. Bu da gösteriyor ki vergi kanunları ülkemizde kırsal kesimde yaşayarak çiftçilikle geçinen ve sayıları 20 milyonu bulan çiftçi insanımıza vergisel kolaylıklar sağlamaktadır.
Ülkemizde, devlet uzun yıllar Tarımsal Destekleme Politikaları adı altında pazara tüketici olarak girerek destekleme alımları yapmıştır. Bu yöntem ile devlet tarım sektöründeki arz/talep dengesini gözetmeyen alımlarla stokları olumsuz etkilemiş fiyatlar üzerinde müdaheleci olmuştur. Uzun yıllar uygulanan bu yöntem Dünya Bankası, OECD ve IMF tarafından eleştirilmiş ve bu nedenle tarım sektöründe ürün fiyatlarının belirlenmesinde destekleme alımlarının kaldırılması, çiftçiye doğrudan gelir desteğinin sağlanması önerilmiştir([1]). Bu yöntemin önerilmesindeki en önemli faktör diğer desteklemelerin aksine sadece tarımsal üretim yapan çiftçi/üreticiye ödenen, aracısız ve şeffaf bir destekleme şekli olmasındandır. Ülkemizde de uygulamaya geçilen bu yöntemle gerçek çiftçilere tarımsal arazileri baz alınarak DGD ödenmekte ve üretici desteklenmektedir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından oluşturulan bilgi ambarı çerçevesinde çiftçiler kayıt altına alınmakta ve çiftçilere ait bu bilgiler Çiftçi Kayıt Sisteminde denetlenerek takip edilmektedir. Bu ÇKS yöntemi sayesinde DGD’nin ve diğer tarımsal desteklerin doğrudan üretim yapan çiftçinin eline geçmesi garanti altına alınmaktadır. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde en önemli sıkıntıların başında tarımsal arazi kayıtlarının ve buna ilişkin istatistiki bilgi ambarının yeterli olmayışı gelir. Bugüne kadar bu tür güncel bir tarım envanterinin eksikliği, tarımın temel sorunlarına etkili çözümler geliştirilememesinde önemli rol oynamıştır. Oluşturulmaya çalışılan Çiftçi Kayıt Sistemi ile tarıma yapılacak desteğin hedef kitleye doğrudan ulaşması sağlanmaktadır([2]). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı sağlıklı tarım politikalarının oluşturulması için kurulan Çiftçi Kayıt Sisteminin güncellenmesi, geliştirilmesi ve tarımsal desteklemelerin denetlenebilir, izlenebilir bir şekilde yürütülmesini sağlamak, çiftçilerin envanterini çıkarmak ve kaynakların doğru çiftçiye aktarılması amacıyla “Çiftçi Kayıt Sistemi Yönetmeliği([3])” yayınlamıştır. Buna göre çifçilerin Doğrudan Gelir Desteği alabilmesi Çiftçi kayıt sistemine kayıt olması gerekir. Doğrudan Gelir Desteğinden faydalanmak için Çiftçi Kayıt Yönetmeliği ve aynı zamanda 237 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği([4]) uyarınca da çiftçi belgesi alması şarttır. Çiftçi Belgesi alınmaması halinde çiftçilerin kredi, sübvansiyon, prim gibi destekleme unsurlarından yararlanması mümkün değildir. Bunun yanında haksız yere destekleme priminden yararlanıldığının tespit edilmesi halinde, haksız yere ödenen destekleme primi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde haksız ödemeyi sağlayan belge veya belgeleri kullanan gerçek kişilerden, belge veya belgeleri düzenleyen gerçek/tüzel kişilerden, kooperatifler, birlikler, çırçır işletmeleri, yem fabrikaları, yağ fabrikaları, gıda fabrikaları, zeytin sıkma tesisleri ve diğer ilgililerden müteselsilen geri alınacak, ayrıca, destekleme priminden yararlanmak üzere sahte ve içeriği itibariyle gerçek dışı belge düzenleyen ve kullananlar ile borsada gerçek dışı fiyatla alım satım tescili yaptırdığı anlaşılan üreticiler bu karar ile öngörülen uygulamadan yararlandırılmayacaklardır([5]).
Çiftçilerin kayıt altına alınması ve doğrudan gelir gelir sağlanması, toprağın doğal veya yapay yollarla kaybını ve niteliklerini yitirmesini engelleyerek korunmasını, geliştirilmesini ve çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak, plânlı arazi kullanımını sağlayacak amacıyla 03.07.2005 tarih ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu([6]) yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun geçici 2’nci maddesinde; Çiftçi Kayıt Sistemi oluşturulması amacıyla, ilgililerin isteği üzerine tarım arazilerinin veraset intikal ve cins tashihi işlemleri için; Veraset İntikal Vergisi, tapu harcı, döner sermaye ücreti ve her türlü vergi ve kesintilerin iki yıllık süre için alınmayacağı hükmü yer almaktadır. Buna göre çiftçilerin doğrudan gelir desteğinden yararlanabilmesi için tarım arazisinin Kadastro geçmiş birimlerde tapu kaydı, kadastro geçmemiş birimlerde ise tespit komisyonu keşif raporlarında, tarım arazisi vasfı bulunan, gerçek ve tüzel kişilerin tarımsal üretim kaynaklarını kullanarak üzerinde tarımsal faaliyet yürüttüğü taşınmaz olması gerekir. Kadastro geçmiş tarım arazilerinin tapu sicil müdürlüğüne tescil edilmesi gerekir. Bu tescil işlemlerini çeşitli sebeplerle (emlak vergisi, tapu harçarının yüksekliği vs.) üzerlerine alamayan çiftçilere bir vergisel olanak getirilmektedir. Bu bağlamda, Çiftçi Kayıt Sistemine kayıt olmak için tapu sicilinde yapılması gerekli olan veraset intikal ve cins tashihi işlemleri sırasında daha önce çiftçilerden tahsil edilen vergi ve kesintiler iki yıllığına tahsil edilmeyecektir. 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununa göre Veraset ve İntikal Vergisi ile Harçlar Kanunu Uygulaması ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığı 2 No’lu Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Sirkülerinde gerekli açıklamalar yapmıştır([7]). Buna göre; 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun geçici 2’nci maddesinde yer alan hükme göre, çiftçi kayıt sisteminin oluşturulması amacı ile söz konusu Kanun maddesinin yürürlüğe girdiği 19.07.2005 tarihinden itibaren iki yıllık süre içinde;
- İlgililerin isteği üzerine tarım arazilerinin veraset intikal ve cins tashihi işlemleri için veraset ve intikal vergisi alınmayacağından, tapu sicil müdürlükleri tarafından mirasçılar adına devir işleminin yapılması esnasında ilişik kesme belgesinin aranılmaması,
- Söz konusu Kanunda tanımı yapılan tarım arazisi olan gayrimenkullere ilişkin ilgililerin isteği üzerine yapılacak cins tashihi işlemleri ile veraseten intikal eden gayrimenkullerin tapuya tescili işlemlerinde, 492 sayılı Harçlar Kanununa göre alınması gereken tapu harcı ile her türlü vergi ve kesintilerin aranılmaması, gerekmektedir.
Tüm bu değerlendirme ve bilgiler ışığında Çitfçilerin Doğrudan Gelir Desteği ve benzeri muhtelif tarımsal desteklerden faydalanabilmeleri için kullanmakta oldukları tarımsal arazilerini tapu müdürlüklerine kendi adlarına tescil işlemlerini yaptırmaları gerekmektedir. Bu işlemler sırasında Tapu müdürlükleri ve Vergi daireleri tanınan bu imkânlar çervesinde hiçbir vergisel işlem yapmayacaktır. Çiftçilerin bahsi geçen vergisel olanaklardan faydalanabilmeleri için 19.07.2005 tarihinde itibaren 2 yıllık süre içerisinde işlemlere başlamaları gerekmektedir. Belirtilen sürelerde işlemleri yaptıran çiftçiler rahatlıkla Çiftçi Kayıt Sistemine kayıt olabilecek doğrudan gelir desteğinden istifade edebilecek ve aynı zamanda veraset ve intikal vergisi, tapu harcı ile hertürlü vergi ve kesintilerden muaf tutulacaktır.
([1]) Doç.Dr. Sami Demirbilek, Tarım Politikaları ( Tarımsal Ürün Ticareti) Hakkında Görüşleri.
([2]) www.arip.org.tr
([3]) 16/04/2005 tarih ve 25788 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
([4]) 02.11.2000 tarih ve 24248 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
([5]) www.yozgat.gov.tr
([6]) 19 Temmuz 2005 Tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanmıştır.
([7]) 20.09.2005 tarih ve Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu-2/2005-1 sayılı Sirküler.