İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve Terkin Sınırı
Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
t.apak@apakymm.com
I. GİRİŞ
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun [1] gereğince, Türk parasının kıymetinin korunması hususunda kararlar alınmasına Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Bakanlar Kurulu bu yetkisini kullanarak; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar [2] ile konunun esaslarını belirlemiştir. Bu karar gereği tebliğler düzenlemeye de Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık yetkili kılınmıştır.
Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık da bu yetkisini kullanarak; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 91-32/5 Sayılı Tebliğ [3] ile konunun uygulama esaslarını belirlemiştir.
Başta, “Türk Parası Kıymetini Koruma” olmak üzere, “Dış Ticaret” ve “Kambiyo” mevzuatımızdaki düzenlemeler bu güne kadar bir çok değişikliğe uğramış olup, kanun, karar ve tebliğler ile yürürlüğü devam etmektedir.
İhracata İlişkin Hükümler;
- TPKK Hakkında Kanun ile düzenlenmiş olup, en son değişiklik 06.08.2003 tarihinde yapılmıştır. [4]
- TPKK Hakkında 32 Sayılı Karar ile düzenlenmiş olup, en son değişiklik 27.08.2004 tarihinde yapılmıştır. [5]
- TPKK Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 91-32/5 Sayılı Tebliğ ile düzenlenmiş olup, en son değişiklikler 09.09.2004 [6] ve 03.09.2005 [7] tarihlerinde yapılmıştır.
II. YENİ DÜZENLEME
Yukarıda belirtildiği gibi; TPKK Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 91-32/5 Sayılı Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ No: 2005-32/30 ile 03,09,2005 tarihinde yürürlüğe girmek üzere aşağıdaki hususlarda yeni düzenlemeler yapılmış bulunmaktadır. (20,06,1991 tarih, 20907 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 91-32/5 Sayılı Tebliğin bazı maddeleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.)
1.İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi İle İlgili Yeni Düzenleme;
91-32/5 Sayılı Tebliğin 15 inci maddesinin (g) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Irak’a gerçekleştirilen ve tutarı 100.000 ABD Doları veya eşitine kadar olan ihracat veya transit ticarete ilişkin mal bedellerini oluşturan efektiflerde 31/12/2006 tarihine kadar beyan yükümlülüğü aranmaz.
2.Ek Süre Ve Mücbir Sebep Hallerinde Yeni Düzenleme;
91-32/5 Sayılı Tebliğin 22 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
İhracat bedelinin süresi içerisinde yurda getirilmesi ve bir bankaya veya özel finans kurumuna satılmasına engel olan ve aşağıda belirtilen mücbir sebep hallerinde, mücbir sebebin devamı müddetince ilgili Kambiyo Müdürlüğünce ihracatçıya altışar aylık dönemler itibariyle ek süre verilir.
Aşağıda belirtilen mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin bir yıla kadar olan ek süre talepleri, ihracatçının haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden altışar aylık devreler halinde kambiyo müdürlüklerince, bir yıllık süreden sonraki ek süre talepleri Müsteşarlıkça incelenip sonuçlandırılır.
3.Terkin İle İlgili Yeni Düzenleme;
91-32/5 Sayılı Tebliğin 23 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Her bir ihracat işlemine ilişkin gümrük beyannamesinde kayıtlı fatura bedeli dikkate alınmak suretiyle;
a) 100.000 ABD Doları veya eşitine kadar noksanlıklarda haklı veya mücbir sebeplerin varlığı aranmaksızın aracı banka veya özel finans kurumlarınca,
b) 200.000 ABD Doları veya eşitine kadar noksanlıklarda Tebliğin 22 nci maddesinde belirtilen mücbir sebep hallerine istinaden kambiyo müdürlüklerince,
c) İhracatçının bir önceki takvim yılında ve/veya cari yılda yurda getirdiği ihracat bedeli döviz tutarının yüzde beşine kadar noksanlıklarda mücbir sebeplerin varlığı aranmaksızın kambiyo müdürlüklerince,
ihracat hesapları kapatılır.
4.Hesap Kapatma Ve İhbar İle İlgili Yeni Düzenleme;
91-32/5 Sayılı Tebliğin 25 inci maddesinin ikinci fıkrasından sonra gelmek üzere maddeye aşağıdaki üçüncü fıkra eklenmiş ve madde fıkraları teselsül ettirilerek dördüncü fıkra aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
İhbarı müteakip, ihracat bedeli dövizin yurda getirildiğinin tevsiki halinde, açık ihracat hesapları kambiyo müdürlüklerince kapatılır.
Kambiyo müdürlüklerince, ihbarı müteakip 20 iş günü içinde ilgililere ihracat hesaplarının kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 22 nci maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.
III. SONUÇ
Dış Ticaret ve Kambiyo mevzuatımızda, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi hususu; yukarıda belirtildiği gibi 1567 Sayılı TPKK Hakkındaki Kanun, 32 Sayılı Karar ve 32 Sayılı Tebliğ ile düzenlenmiş olup, ihtiyaca göre sık sık değişikliğe uğramaktadır.
Yapılan son değişikler özetle aşağıdaki hususları içermektedir;
1.TPKK Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 91-32/5 Sayılı Tebliğin 15’inci maddesine göre; 03.09.2005 tarihinden itibaren, Irak ’a gerçekleştirilen ve tutarı 100.000 ABD Doları (değişiklik öncesi tutar 50.000 USD) veya eşitine kadar olan ihracat veya transit ticarete ilişkin mal bedellerini oluşturan efektiflerde 31.12.2006 (değişiklik öncesi tarih 30.06.2005) tarihine kadar beyan yükümlülüğü aranmaz. Bunun dışındaki ihracat bedelleri için Döviz Beyan Tutanağı [8] uygulaması devam etmektedir.
2.Her bir ihracat işlemine ilişkin gümrük beyannamesinde kayıtlı fatura bedeli dikkate alınmak suretiyle;
a) 100.000 ABD Doları veya eşitine kadar noksanlıklarda haklı veya mücbir sebeplerin varlığı aranmaksızın aracı banka veya özel finans kurumlarınca terkin edilir. (değişiklik öncesi tutar 50.000 USD)
b) 200.000 ABD Doları veya eşitine kadar noksanlıklarda Tebliğin 22 nci maddesinde belirtilen mücbir sebep hallerine istinaden kambiyo müdürlüklerince terkin edilir. (değişiklik öncesi tutar 100.000 USD)
3.İhracat bedelinin süresi içerisinde yurda getirilmesi ve bir bankaya veya özel finans kurumuna satılmasına engel olan ve aşağıda belirtilen mücbir sebep hallerinde, mücbir sebebin devamı müddetince ilgili Kambiyo Müdürlüğünce ihracatçıya altışar aylık dönemler itibariyle ek süre verilir. (değişiklik öncesi süre üç ay)
4.İhracat bedelinin süresi içerisinde yurda getirilmesi halinde ilgili bankaca İhbarı müteakip, ihracat bedeli dövizin yurda getirildiğinin tevsiki halinde, açık ihracat hesapları kambiyo müdürlüklerince kapatılır.
Kambiyo mevzuatımıza göre; ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedelinin, ilgili kararda öngörülen özel halleri ile bakanlıkça uygun görülen mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç, fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına, Türk parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması zorunludur.
Ancak;
Söz konusu ihracat dövizlerinin en az %70 inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içerisinde getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına satılması halinde bakiye %30 una tekabül eden kısmı üzerinde ihracatçı serbestçe tasarruf edebilir. Kambiyo mevzuatına göre terkin sınırının 100.000 USD olarak uygulanması, diğer vergi ve muhasebe mevzuatımıza göre 100.000 USD’ye kadar olan ihracat bedellerinin hiç getirilmeyeceği anlamına gelmemelidir. Her halükârda ihracat bedelinin ve transit ticarette satış bedelinin banka aracılığı dışında yolcu beraberinde yurda getirilmesi halinde ülke farklılaştırılması ve miktar istisnası gözetilmeksizin 01.01.2002 tarihinden itibaren Döviz Beyan Tutanağı aranılması esastır. [9]
Görüldüğü üzere getirilen yeni düzenleme ile 03.09.2005 tarihinden geçerli olmak üzere terkin miktarı 50.000 USD’den 100.000 USD’ye çıkarılarak ihracatçıya bir imkân sağlanmış bulunmaktadır. Bu durumda Hazine Müşteşarlığı’na bağlı Kambiyo Müdürlükleri’nde ve ilgili bankaların kambiyo servislerinde bir çok ihracat dosyası işlemden düşmüş olacaktır. Öte yandan, tebliğin yayımı tarihinden önce Kambiyo Müdürlükleri’ne ihbar edilmemiş veya ihbarı yapılmış olmakla beraber, henüz mahkeme kararı çıkmamış dosyalar için de terkin tutarı 100.000 USD’ye çıkarılmış ve her bir gümrük beyannamesi bazında 100.000 USD’nin altındaki eski dosyalarında terkin edilmesi gerekecektir.
DİPNOT VE KAYNAKLAR
(1) 1567 Sayılı TPKK Hakkında Kanun, 25.02.1930 tarih, 1433 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) TPKK Hakkında 32 Sayılı Karar, 11.08.1989 tarih, 20249 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(3) TPKK Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 91-32/5 Sayılı Tebliğ, 20.06.1991 tarih, 20907 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(4) 06.08.2003 tarih, 25191 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(5) 27.08.2004 tarih, 25566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(6) 09.09.2004 tarih, 25578 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(7) 03.09.2005 tarih, 25925 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(8) Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Banka Kambiyo Genel Müdürlüğü’nün 20.12.2001 tarih, 95845 sayılı yazısına ilişkin T.C. Merkez Bankası’nın 31.12.2001 tarih, 2001/YB-98 numaralı genelgesi.
(9) Talha APAK-YMM, www.alomaliye.com 15.09.2004 tarih, “İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi Konusunda TPKK Hakkındaki Kanun, Karar ve Bu Karara İlişkin Tebliğde Yapılan Son Değişiklikler”