27 Haziran 2005 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 25858
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan:
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler ve Mali Tablolar
Amaç ve kapsam
Madde 1 – Bu Tebliğin amacı, özel finans kurumlarının düzenleyecekleri konsolide ve konsolide olmayan mali tabloların biçim ve içerikleri ile bunların açıklama ve dipnotlarıyla birlikte kamuya açıklanmasına ilişkin esasların belirlenmesidir.
Özel finans kurumları, bu Tebliğin konsolide mali tabloların düzenlenmesine ilişkin hüküm ve eklerinden yararlanarak konsolide olmayan mali tabloları ve bunlara ilişkin açıklama ve dipnotları da düzenlemekle ve kamuya açıklamakla yükümlüdürler.
Hukuki dayanak
Madde 2 – Bu Tebliğ, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 3 üncü maddesinin (11) numaralı fıkrası ile 13 üncü maddesi ve Muhasebe Uygulama Yönetmeliği hükümleri uyarınca düzenlenmiştir.
Ortak hükümler
Madde 3 – Bu Tebliğ kapsamında, belirlenen mali tablolar, uygulanan muhasebe politikalarına ilişkin açıklamalar, mali bünyeye ilişkin bilgiler, mali tablolara ilişkin açıklama ve dipnotlar, bağımsız denetim raporu ile aktif kalemlere, pasif kalemlere, gelir tablosu kalemlerine, nazım hesaplara, özkaynak değişim tablosuna, nakit akım tablosuna, ara dönem mali tablolara ve çeşitli konulara ilişkin açıklama ve dipnotlar ayrı bölümler halinde düzenlenmiştir.
Özel finans kurumları ve özel finans kurumlarında bağımsız denetim yetkisi almış bulunan bağımsız denetim kuruluşları, bu Tebliğ kapsamında belirlenen mali tablolara ilişkin olarak muhasebe standartları hakkındaki tebliğlerden yararlanarak ilave açıklama ve dipnotlar oluşturabilirler. Ancak, ilave açıklama ve dipnotlar bu Tebliğ kapsamında belirlenen sistemi bozmadan ilgili bölüm, madde, fıkra, bent ve alt bendi izleyecek şekilde düzenlenir.
Kamuya açıklanacak konsolide mali tablolar ile bunlara ilişkin açıklama ve dipnotların giriş kısmında yer alacak hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Ana ortaklık özel finans kurumunun ticaret unvanı, genel müdürlüğünün adresi, telefon ve faks numaraları, elektronik site adresi ve elektronik posta adresi ile raporlama dönemi,
b) Ana ortaklık özel finans kurumunun kuruluş tarihi, başlangıç statüsü, anılan statüde meydana gelen değişiklikleri ihtiva eden tarihçesi,
c) Ana ortaklık özel finans kurumunun sermaye yapısı, yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortakları, varsa bu hususlarda yıl içindeki değişiklikler ile dahil olduğu gruba ilişkin açıklama,
d) Ana ortaklık özel finans kurumunun yönetim kurulu başkan ve üyeleri, denetim kurulu üyeleri ile genel müdür ve yardımcılarının, varsa özel finans kurumunda sahip oldukları paylara ilişkin açıklamalar,
e) Ana ortaklık özel finans kurumunun hizmet türü ve faaliyet alanlarını içeren özet bilgi,
f) Mali tablolar ile bunlara ilişkin açıklama ve dipnotlarda yer alan bilgilerin bin Yeni Türk Lirası olarak hazırlandığı.
Mali tablolar
Madde 4 – Kamuya açıklanacak konsolide mali tabloların şekil ve içerikleri (Ek:1)’de düzenlenmiştir.
Enflasyon muhasebesi uygulandığı dönemlerde kamuya açıklanacak konsolide ve konsolide olmayan mali tabloların şekil ve içerikleri, bu bölümde yer alan mali tablolardan yararlanılarak hazırlanacaktır.
Enflasyona göre düzeltilmiş mali tablolar hazırlanırken yeniden değerleme ve benzeri fonlara ait satırlar ile bunlara ilişkin dipnotlar boş bırakılacaktır.
İKİNCİ BÖLÜM
Muhasebe Politikaları
Muhasebe politikalarına ilişkin açıklamalar
Madde 5- Özel finans kurumlarınca hazırlanan mali tablolara ilişkin açıklama ve dipnotların birinci kısmını muhasebe politikalarıyla ilgili açıklamalar oluşturur. Muhasebe politikalarına ilişkin açıklanması gereken başlıca hususlar bu bölümde gösterildiği şekilde belirtilir.
Sunum esasları
Madde 6 – Kamuya açıklanacak mali tablolar ile bunlara ilişkin açıklama ve dipnotların doğru bir biçimde anlaşılabilmesi için;
1. Mali tablolar ile bunlara ilişkin açıklama ve dipnotların Muhasebe Uygulama Yönetmeliği ve muhasebe standartları hakkında tebliğlere uygun olarak hazırlandığının,
2. Mali tabloların hazırlanmasında kullanılan değerleme esaslarının,
3. Mali tabloların doğru olarak anlaşılması için izlenen muhasebe politikalarının,
4. Konsolide mali tablolar hazırlanırken farklı muhasebe politikaları uygulanmış olan kalemler ile bunların konsolide mali tablolardaki ilgili kalemlerin toplamına oranlarının
açık şekilde belirtilmesi şarttır.
Özel finans kurumu ile konsolidasyon kapsamında bulunan ortaklıklara ilişkin bilgilerin sunumu
Madde 7 – Özel finans kurumlarınca, konsolide mali tablolar hazırlanmasında, Muhasebe Uygulama Yönetmeliği uyarınca yürürlüğe konulan Konsolide Mali Tabloların Düzenlenmesi, Bağlı Ortaklık, Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardında belirlenen yöntem, usul ve esaslara uyulur.
Bu kapsamda;
1. Bağlı ortaklıklarla ilgili olarak;
a) Uygulanan konsolidasyon ilkeleri,
b) Ortaklıklar arasındaki işlemlerden kaynaklanan bakiyeler ile gerçekleşmemiş fazlalık ve açıkların karşılıklı olarak mahsup edilip edilmediği,
c) Bağlı ortaklıklarca kullanılan muhasebe politikalarının ana ortaklık özel finans kurumundan farklı olduğu durumlarda, gerekmesi halinde uyumlaştırmanın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
2. İştirak yatırımlarıyla ilgili olarak;
a) Uygulanan konsolidasyon ilkeleri,
b) İştirakler arasındaki işlemlerden kaynaklanan bakiyeler ile gerçekleşmemiş fazlalık ve açıkların mahsup edilip edilmediği,
c) Grubun iştiraklerdeki yatırımlarının şerefiyeleri de içerip içermediği,
d) Grup, iştirakleri dolayısıyla yükümlülüklere maruz kalmadığı sürece, bir iştirakindeki yatırımının defter değeri sıfıra ulaştığında özkaynak kalemlerinde izlemeye devam edilip edilmediği,
e) İştiraklerce kullanılan muhasebe politikalarının ana ortaklık özel finans kurumundan farklı olduğu durumlarda gerekmesi halinde uyumlaştırmanın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
f) İştirak yatırımları için kullanılan muhasebe yöntemleri,
3. Birlikte kontrol edilen ortaklıklarla ilgili olarak uygulanan konsolidasyon ilkeleri,
4. Devir, birleşme ve hisse edinimi işlemlerinde uygulanan ilkeler,
5. Yabancı para cinsi üzerinden işlemlerle ilgili olarak;
a) Yabancı para işlemlerin dönüştürülmesinde ve bunların mali tablolara yansıtılmasında kullanılan kur değerleri,
b) Döneme ilişkin net kâr ya da zarara dahil edilen toplam kur farkları,
c) Kur farklarından doğan değerleme fonu hesabının toplam tutarı ve dönem içinde meydana gelen değişiklikler,
d) Aktifleştirilmiş kur farkı tutarı,
e) Kur riski yönetim politikasının temel esasları,
f) Yurtdışında kurulu ortaklıklardaki net yatırımların, iştiraklerin, ödünçlerin ve riskten korunma amaçlı diğer araçların Türk parasına dönüştürülmesi sonucunda ortaya çıkan kur farklarının hangi hesaplarda izlendiği,
g) Yurtdışında kurulu bir ortaklığın edinilmesinden doğan şerefiye ile bu ortaklığın aktif ve pasif kalemlerinin rayiç değere uyarlanması sonucu oluşan tutarların Türk parasına dönüştürülmesinde uygulanan yöntem,
h) Yurtdışı ortaklığının elden çıkarılması halinde sonuçların hangi hesaplara yansıtıldığı,
ı) Yabancı para işlemlerin, işlem tarihinde geçerli olan kur üzerinden hesaplanıp hesaplanmadığı, bu tür işlemlerden ve yabancı para cinsi parasal aktif ve pasiflerin Türk parasına dönüştürülmesinden kaynaklanan kâr veya zararların, gelir tablosuna yansıtılıp yansıtılmadığı,
j) Borçlanmayı temsil eden menkul değerler ile parasal nitelikli finansal aktiflerin Türk parasına dönüştürülmesinden kaynaklanan farkların gelir tablosuna dahil edilip edilmediği,
açıklanır.
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile türev ürünlere ilişkin açıklamalar
Madde 8 – Konsolide ve konsolide olmayan mali tabloların dipnotlarında yabancı para cinsinden sözleşmeler, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile swap işlemleri ve diğer türev ürünlerinin muhasebeleştirilmesi ile ilgili olarak;
1. Ana sözleşmeden ayrıştırılmak suretiyle oluşturulan türev ürünlerinin muhasebeleştirilme ilkeleri,
2. Riskten korunma amaçlı türev ürünlerinin muhasebeleştirilmelerinde dikkate alınan ölçütleri,
3. Türev işlemlerinin, riskten korunma amaçlı sınıflandırmaya yönelik tespitin yapılmasındaki ölçütleri karşılamadığı ve bu türden türev işlemlerin satılması, vadesinin sona ermesi veya sözleşmeye konu edimlerin yerine getirilmesi yoluyla sona erdiği durumlarda, riskten korunma amaçlı türev ürünlerin muhasebeleştirilme yöntemlerinin uygulanmadığına ve bahse konu ürünlerin defter değerinde yapılabilecek değişikliğin ilgili türev ürünün vadesi dikkate alınarak düzeltme kayıtları yoluyla sonuç hesaplarına yansıtılıp yansıtılmadığı,
4.a) Riskten korunma amaçlı türev işlemleri ve vadeli işlem sözleşmeleri ilgili hesaplarda muhasebeleştirildiklerinde, bununla ilgili olarak özkaynak kalemleri içinde takip edilen tahmini kazanç ve kayıpların, varlık ya da yükümlülüğün elde etme maliyetine veya ilgili varlık veya yükümlülüğün defter değerine dahil edilip edilmediği,
b) Riskten korunma amaçlı taahhütlerin ve işlemlerin gelir tablosunu etkilediği dönem süresince hangi gelir veya gider hesaplarına intikal ettirildiği,
c) Riskten korunma ve ticari amaçlı türev ürünlerin rayiç değerleri, özkaynak kalemleri arasında yer alan riskten korunma yedeklerinin tutarı,
d) Muhasebe Uygulama Yönetmeliğinin yürürlüğe girmesinden önce türev finansal araçların nasıl muhasebeleştirildiği ve gelir/giderlere nasıl yansıtıldığı,
açıklanır.