Levent Gençyürek
Maliye Başmüfettişi
9 Eylül Üniversitesi İşletme Fak. Öğretim Görevlisi
Mayıs ayı özellikle taşınmazı bulunan vatandaşlar için mali bazı sorumlulukların önem kazandığı bir dönem. Sahip olunan arsa, arazi, konut, işyeri vb. gayrimenkule ait emlak vergisinin ilk taksitinin Mayıs ayı sonuna ikinci taksitinin de Kasım ayı sonuna kadar taşınmazın bulunduğu belediyeye ödenmesi yükümlülüğü bunların başında geliyor. Ancak, 2005 yılı, emlak vergisi mükelleflerinin tamamı için özellikle de Büyükşehir belediyesi sınırlarına yeni katılan ilçelerde yaşayan vatandaşlar için geçen yıla göre önemli derecede bir artış içeriyor.
Emlak vergisi, taşınmazın emlak vergi değerine, kanunla belirlenmiş oranın uygulanması suretiyle belirlenmektedir. Bina, arazi veya arsaların vergi değerleri belediyelerce beş yılda bir belirlenmekte olup, bu değerler sonraki yıllarda Maliye Bakanlığınca ilan edilen yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılmaktadır. Emlak vergisi oranı ise konut ve arazilerde binde 1, arsalarda binde 3, büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan bina, arsa ve araziler için ise konut ve arazilerde binde 2, arsalarda ise binde 6 olarak uygulanır.
Yeniden değerleme oranının yarısının % 5.6 olduğu dikkate alındığında, Örneğin, 2004 yılında İzmir Bornova’da bulunan ve Emlak Vergi değeri 30 milyar TL. olan bir konut için binde 2 oranı dikkate alınarak 60 Milyon TL. Emlak Vergisi ödeyen bir kişi, 2005 yılında Emlak Vergisi değerinin artırılması sonucu bulunan 31 milyar 680 Milyon TL. (30 Milyar X % 5.6) üzerinden hesaplanan 63 Milyon 360 bin lirayı iki taksitte ödeyecektir. Emlak Vergisi’nin daha basit hesaplama yöntemi ise, bir önceki sene ödenen Emlak Vergisi’nin yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılmasıdır. 2004 yılında ödenen 60 milyon TL. Emlak Vergisi % 5.6 oranında artırılırsa 2005 yılında ödenecek Emlak Vergisi 63 milyon 360 bin TL olarak bulunur.
İzmir ili olarak düşünürsek Torbalı, Menderes, Selçuk, Menemen, Foça, Urla, Aliağa, Seferihisar, Kemalpaşa ve Karaburun gibi 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun geçici 2’nci maddesine göre Büyükşehir belediyesi sınırlarına dahil edilen ilçelerde taşınmazı bulunan vatandaşlar ise 2005 yılında geçen seneye göre iki kattan fazla emlak vergisi ödeyecekler. Bunu nedeni de Büyükşehirlerde emlak vergisi oranlarının iki kat artırımlı olarak uygulanması.
Sözgelişi, Urla da bulunan Emlak Vergi değeri 20 milyar TL. olan konut için 2004 yılında binde 1 oranı dikkate alınarak 20 milyon TL. emlak vergisi ödenmiş ise, 2005 yılında Emlak Vergisi değerinin artırılması sonucu bulunan 21 Milyar 120 milyon TL. (20 Milyar X %5.6) üzerinden binde 2 oranı (Urla büyük şehir sınırlarına girdiği için) dikkate alınarak hesaplanan 42 Milyon 240 Bin lira ödenecek olup bu geçen seneye göre %100 den fazla bir artış anlamına gelmektedir.
Diğer taraftan, 5226 sayılı Kanun ile getirilen ve emlak vergisine ek olarak hesaplanan emlak vergisinin % 10 oranında “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Katkı Payı” alınması uygulamasının da başladığı göz önüne alındığında, 2005 yılı mükellefler açısından mali yükün arttığı bir yıl olmaktadır. Örneğimizi esas alırsak, hesaplanan emlak vergisinin %10 u olan 4 Milyon 224 bin TL katkı payını da eklediğimizde Urla’da bulunan konut için 46 Milyon 464 Bin TL emlak vergisi ödenecektir. Buna göre mükellefin ödeyeceği emlak vergisi geçen seneye göre %132 oranında artmış olmaktadır.
Bazı belediyelerin gelirlerini artırmak düşüncesi ile, taşınmazların vergi değerlerini normalin üstünde belirledikleri de göz önüne alındığında özellikle büyük şehir belediyesi sınırları içerisine yeni katılan yerlerde yaşayan mükellefler için 2005 yılında ödenecek emlak vergileri bu vatandaşlar için önemli bir mali yük olacaktır. Ancak, Büyükşehir belediyesine yeni katılan ilçelerde yaşayanların, bu bölgelerin artık Büyükşehirlerle bütünleştiği düşünüldüğünde iki kat emlak vergisi ödemeleri vergide adalet ve eşitlik ilkesi açısından normal karşılanmalıdır. İzmir Güzelbahçe’de bulunan bir ev için iki kat emlak vergisi ödenirken bu evin hemen bitişiğinde Urla sınırları içinde kalan bir ev için tek kat emlak vergisi ödenmesinin önüne geçilmiş olması olumlu bir gelişmedir.
Diğer taraftan, 2005 yılından itibaren emlak vergisinin %10 oranında ödenecek olan “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Katkı Payı”, başka bir kanunla yapılan düzenleme yerine emlak vergisi kanununa eklenen bir madde ile alınsaydı hukuk tekniği açısından daha uygun olurdu diye düşünüyoruz.
Ayrıca, Organize sanayi bölgeleri ve sanayi ve küçük sanat sitelerindeki binalardan inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren 5 yıl süre ile emlak vergisi alınmadığın göz önünde bulundurularak, durumu buna uyan binalar için yapılan artış ve katkı payı tahsilinin ancak 5’inci yıldan sonra uygulanacağı da unutulmamalıdır.
Emlak vergilerinin bina, arsa veya arazinin bulunduğu yerdeki belediye gelir müdürlükleri veznelerine yatırılabileceği gibi posta havalesi ve posta çeki kullanılmak suretiyle Türkiye’nin herhangi bir PTT şubesinden de ödenebileceğini ve zamanında ödenmeyen emlak vergilerinin aylık %3 gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edileceğini de hatırlatmış olalım.