Yabancılara İkinci El Taşıt Satışı
Levent GENÇYÜREK
Maliye Başmüfettişi
İzmir Defterdar Yardımcısı V.
I- GİRİŞ
Ülkemizin karayollarında seyreden ve insan, hayvan veya yük taşımaya yarayan motorlu kara taşıtlarının sayısı Eylül 2004 sonu itibariyle 10 Milyon adedi aşmış bulunmaktadır. Bu toplam içerisinde en büyük payı 5 Milyon 300 bin adet ile otomobil oluşturmaktadır. Otomobili 1 Milyon 300 bin adet ile kamyonet, 1 Milyon 200 bin adet ile motosiklet ve 640 bin adet ile kamyon izlemektedir. [1] Rakamlara göre Türkiye’de yaklaşık her 14 kişiye bir otomobil ve her 7 kişiye de bir taşıt düşmektedir.
Karayollarında seyreden taşıt araçlarının yaş ortalamasının yüksek olması karayolu güvenliğini tehdit eden bir unsur olma yanında amortisman giderlerinin çokluğu vb. sebeplerle ekonomik açıdan da kaynakların verimli kullanılmasını engellemektedir. Eski model taşıt araçlarının yurt dışında bulunanlara satışının sağlanması hem ülke ekonomisine ve ihracatımıza önemli katkılarda bulunacak ve döviz girdisini artıracak hem de karayollarında daha güvenli ve ekonomik bir yolcu ve yük taşımacılığına imkan verilmiş olacaktır.
Türkiye taşıt parkında bulunan taşıtların, yabancı gerçek ve tüzel kişilere satışı ve devri ile ihracatı hususunda kolaylıklar sağlayan 5086 sayılı Kanunun uygulanmasına ilişkin esaslar ve önem taşıyan konular yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
II-YABANCILARA TAŞIT SATIŞI
A- Yabancılara Taşıt Satışından Beklenen Yararlar
5086 Sayılı Yabancılara İkinci El Taşıt Satışı Hakkında Kanun [2] ile Türkiye’de trafiğe tescilli araçların yabancı gerçek ve tüzel kişilere satışı, devri ile ihracatı konusunda kolaylıklar getirilmektedir. Kanunun Genel Gerekçesinde de;
“…Türkiye taşıt parkında bulunan yani tescilli olan taşıtların yabancılara ikinci el olarak satışı suretiyle ülkemiz ekonomisinin lokomotifi olan otomotiv sektörünün üretim ve satışında artış sağlanacaktır. Özelde ana sanayi yanı sıra yan sanayi, yetkili satıcı ve satış sonrası servis hizmetlerinde, genelde ise ekonomide bir canlanma yaratılacaktır.
Bu canlanma ile iç talep ve ihracatta, ana ve yan sanayi üretiminde artış sağlanacaktır. Bu artış katma değer ve özel tüketim vergisi gelirlerinde, büyüyen park nedeniyle akaryakıt vergisi gelirlerinde, istihdam artışı nedeniyle de istihdamdan elde edilen vergi gelirlerinde artış sağlayacaktır. Satışlardaki canlanma, üretimde kapasite kullanımı artması ve maliyet avantajı yakalanması nedenleriyle ülkemizin, otomobil ihracatındaki rekabet gücü artacaktır.
Bu Kanun Tasarısı, yukarıda açıklanan olumlu sonuçlara ulaşmak için Türkiye taşıt parkında bulunan taşıtların, yabancı gerçek ve tüzel kişilere satışı ve devri ile ihracatı hususunda kolaylıklar sağlanmak amacıyla hazırlanmıştır.”
ifadesi yer almaktadır.
Yapılan yasal düzenlemenin amaçları özet olarak şu şekilde sıralanabilir:
– Ülke ekonomisine canlılık kazandırmak, istihdama katkı sağlamak ve ülke ekonomisinin rekabet gücünü artırmak,
– Türkiye’nin içinde yer aldığı bölgeye özellikle de sınır ticareti kapsamında ticari ilişkiler içinde olduğumuz ülkelere bakıldığında, mevcut ciddi bir ikinci el taşıt pazarının değerlendirilmesi,
– Ülkemizde servis hizmetlerini canlandırmak ve pazar imkânlarını genişletmek ,
– Otomotiv sektörüne güç kazandırarak istihdamı artırmak,
– Özellikle sınır illerimizde bulunan eski model araçların sınır komşumuz olan ülkelere ihraç edilmesi ile ticaret hacminin genişlemesine paralel olarak sınır bölgelerindeki istihdamı artırmak ve bölgeler arası gelir dağılımındaki dengesizliği gidermek,
– Yurtdışından bavul ticareti kapsamında gelen ve kısa sürelerle ülkemizde bulunmak zorunda kalan yabancılara Türkiye’de bulundukları süre zarfında daha önce yapamadıkları taşıt alımı ve ihracatı işlemlerini yapabilme imkanı sağlayarak ekonomik kaynak yaratmak.
B- Yabancılara İkinci El Taşıt Satış, Devir ve İhraç Esasları
Yabancılara ikinci el taşıtların satışı ile ilgili olarak düzenleme 5086 Sayılı Kanun ile yapılmış olup uyulması gereken kurallar ve diğer hususlar, bu kanuna dayanarak çıkarılan Yabancılara İkinci El Taşıt Satışının Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ [3] de yer almıştır.
1- Yabancılara İkinci El Taşıt Satışı
5086 Sayılı Yabancılara İkinci El Taşıt Satışı Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi ile karayolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan, motorlu veya motorsuz tescilli olan taşıtların, yabancı gerçek ve tüzel kişilere ikinci el olarak satışı ve devri imkânı sağlanmıştır.
Yapılan düzenlemeye göre, öncelikle tescil edilmiş aracın motorlu taşıtlar vergisi borcu bulunmadığına dair belgenin taşıtın bulunduğu yerdeki taşıtlar vergi dairesinden alınması gerekmektedir. Yabancı gerçek ve tüzel kişilere yapılacak olan satış ve devir, “motorlu taşıtlar vergisi borcu yoktur” yazısının ibrazı yanında araç sahibinin adına düzenlenmiş tescil belgesi esas alınarak noterlerce yapılacaktır. Yabancılara bu şekilde yapılan ikinci el taşıt araçlarının satışı harç ve damga vergisinden istisnadır.
Noterlerce yukarıda belirttiğimiz şekilde yapılan satış ve devir işlemi aynı gün aracın kayıtlı olduğu trafik tescil müdürlüğüne bildirilecektir. Yabancı gerçek veya tüzel kişilere satış ve devri yapılan ve Türkiye’de kullanılacak taşıtların tescilinde, 2918 sayılı Kanunun 91 inci maddesi uyarınca, zorunlu malî sorumluluk sigortası yaptırılmış olması şartı aranacak, zorunlu malî sorumluluk sigorta poliçesi ibraz edilen taşıtın, MA – MZ grubu plakaya göre tescili yapılarak trafik ve tescil belgeleri ile tescil plâkası Trafik tescil kuruluşlarınca verilecektir.
Taşıtın tescil kaydının yapıldığı,trafik tescil müdürlüğünce tescil tarihini takip eden yedi iş günü içerisinde, taşıtın motorlu taşıtlar vergisi yönünden bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirilecektir. Yabancı tüzel kişiler adına araç tescili talep edilmesi halinde, yabancı şirketin varlığını belirleyen Ticaret Odası sicil kaydı trafik tescil müdürlüğüne ibraz edilecektir.
2- Yabancılara Satılan İkinci El Taşıtların İhracı
5086 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre, yabancılara devir ve satışı yapılan taşıtların yurtdışına çıkarılacağına dair araç sahibi veya adına yetki belgesi olan kişi tarafından ilgili trafik birimlerine yapılan talep üzerine taşıtın trafik tescil kaydı silinir. Trafik kaydının silinebilmesi için, vergi ilişiğinin kesildiğine dair ilişik kesme belgesinin ibrazı yanında trafik tescil belgeleri ile tescil plakasının trafik tescil müdürlüğüne teslimi gerekmektedir. Tescil kaydının silindiği, silinme işlemini takip eden yedi iş günü içerisinde, taşıtın motorlu taşıtlar vergisi yönünden bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirilecektir.
Tescil kaydı silinen ve taşıta yurt dışına çıkışı için geçici trafik belgesi ve plâkası verilen taşıtın yurt dışına çıkışına, yabancı gerçek ve tüzel kişilerin, ikinci el olarak satın aldıkları taşıtların ilgili trafik tescil müdürlüğünce düzenlenen kaydının kapatıldığına ait aracın teknik bilgilerini de içeren belgenin gümrük idaresine ibrazı üzerine izin verilecektir. Gümrük idaresince bu belge dışında herhangi bir belge talep edilmeyecektir. Bu suretle ikinci el taşıtların ihracat işlemi basitleştirilmiş olmaktadır.
Taşıtın çıkış işlemlerini yapan gümrük idaresi aracın çıkışına dair belgeyi aracın kaydının silindiği trafik tescil kuruluşuna 15 iş günü içerisinde gönderecektir.
Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici olarak çıkarılan taşıtların, Türkiye Gümrük Bölgesine geri getirilmeyecek olması veya ilgili ülkede yabancı gerçek ve tüzel kişilere ikinci el taşıt olarak satılması halinde, satışı gerçekleştiren kişi tarafından bulunulan ülkedeki Türk Konsolosluğuna yazılı olarak başvurulacaktır. İlgili temsilcilik, konuya ilişkin yazılı başvuruyu ve taşıtın satışını kanıtlayan belgeyi, ihracat prosedürünün yerine getirilmesi için taşıtın motorlu taşıtlar vergisi yönünden bağlı bulunduğu vergi dairesi, ilgili gümrük idaresi ve trafik tescil dairesine bildirecektir. Aracın kayıtlı bulunduğu Trafik Tescil Müdürlüğü tarafından düzenlenen kayıtların kapatıldığına ilişkin belgenin gümrük idaresine gönderilmesiyle ilgili gümrük idaresindeki geçici çıkış kayıtları kapatılacaktır.
III-SONUÇ
Türkiye taşıt parkında bulunan taşıtların, yabancı gerçek ve tüzel kişilere satışı ve devri ile ihracatı hususunda kolaylıklar sağlayan 5086 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeler, hedef olarak belirlenen 50 bin adet ikinci el taşıt satışının gerçekleşmesinde önemli bir katkı sağlayacaktır. Belirlenen hedeflere ulaşılması durumunda ise,ülkemiz ekonomisinin lokomotifi olan otomotiv sektörünün üretim ve satışı yanında yan sanayi, yetkili satıcı ve satış sonrası servis hizmetlerinde de artış sağlanmasına bağlı olarak istihdam artışı ve ülke ekonomisinin rekabet gücünün daha iyi bir seviyeye gelmesi mümkün olabilecektir.
(*) Yaklaşım Dergisi, Sayı:145, Ocak 2005 Sayısında Yayımlanmıştır.
[3] 17 Temmuz 2004 Tarih ve 25525 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
