Levent GENÇYÜREK
Maliye Başmüfettişi
İzmir Defterdar Yardımcısı V.
9 Eylül Üniversitesi İşletme Fak.Öğretim Görevlisi
2978 sayılı Vergi İadesi Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinde 4842 sayılı Kanunun 36/8 inci maddesi ile yapılan değişiklikle, vergi iade dönemlerini bir aydan az olmamak üzere yeniden tespit etmeye ve vergi iadesinden mahsup edilmek üzere avans olarak ödeme yaptırmaya Maliye Bakanlığının yetkili olduğu hükme bağlanmıştır. Bu hükmün verdiği yetkiye istinaden çıkartılan ve 20.8.2003 tarih ve 25205 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7 Seri No.lu Vergi İadesi Genel Tebliği ile 1.7.2003 tarihinden itibaren, sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alan hak sahiplerine üçer aylık dönemler halinde yapılmakta olan vergi iadesinin yıllık dönem esasına göre yapılması uygulamasına geçilmiştir.,
Yeni vergi iade sisteminde vergi iade bildirimi vermeden, daha sonra hesaplanacak vergi iade tutarlarından mahsup edilmek üzere üçer aylık dönemler halinde emeklilere elde ettikleri aylıklarının % 5’i oranında avans ödenmektedir. Avans ödeme dönemleri Ocak- Mart, Nisan-Haziran ve Temmuz-Eylül aylarını kapsamakta olup, söz konusu ödemeler, avans dönemini takip eden ayın sonuna kadar aylıklarını aldıkları banka şubelerince hak sahiplerine yapılmaktadır.
Uygulamaya göre, emekliler daha sonra kesin tutarı belirlenmek şartıyla Nisan, Temmuz ve Ekim aylarında vergi iadesi avansı almaktadırlar. Avansın oranını belirleme konusunda Maliye Bakanlığı yetkili kılınmış olup Bakanlık 9 Seri Numaralı Vergi İadesi Genel Tebliği ile 16.03.2004 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere avans oranını % 4 olarak belirlemiştir. Yıllık vergi iade zarfının ocak ayı içersinde ilgili Banka şubesine verilmesinden ve ibraz edilen belge ve bildirimlerin kontrolünden sonra vergi iade bildiriminde yer alan tutara % 5 oranı uygulanarak yıllık iade tutarı hesaplanacak ve daha önce nisan, temmuz ve ekim aylarında alınan avanslar mahsup edilerek kalan tutar, Şubat ayının sonuna kadar hak sahiplerine ödenecektir.
506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine göre kurulmuş olan özel emekli sandıkları ile diğer özel emekli sandıklarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alanlar için avans sistemi geçerli olmayacak bunlar eskiden olduğu gibi 9.2.1986 gün ve 19014 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No.lu Vergi İadesi Genel Tebliği ile 10.6.2003 gün ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6 Seri No.lu Genel Tebliğde açıklanan usul ve esaslar dahilinde vergi iadesinden yararlanacaklardır.
213 Sayılı Vergi Usul Kanununda yer alan yangın, deprem, ağır hastalık vb. mücbir sebepler dolayısıyla hak sahiplerince iadeye konu harcamalara ilişkin belgelerin verilememesi veya hak sahibinin vefatı halinde, daha önce avans olarak ödenmiş vergi iadesinin geri alınması yoluna gidilmeyecektir. Emeklilerin çeşitli sebeplerle ilgili döneme ait yıllık vergi iade bildiriminde bulunmamaları veya eksik bildirimde bulunmaları halinde, daha önce yapılan avans ödemesi ilgili sosyal güvenlik kurumlarınca hak sahiplerinin aylıklarından kesilerek veya sair bir suretle geri alınacak, bu durumda daha önce ödenen avans nedeniyle ilgililer hakkında geri alma dışında herhangi bir cezai işlem yapılmayacaktır.
Çalışanlarda olduğu gibi emeklilerde de vergi iadesinde yıllık sisteme geçilmesine bağlı olarak üçer aylık dönemler itibariyle vergi iadesine tabi belge toplama ve bildirim doldurma zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Emeklilerin vergi iadesine tabi harcamaları yıllık olarak değerlendirilecek, belgelerin üçer aylık dönemleri içeren tarihleri taşıması şartı aranmayacaktır. Emeklinin yapmış olduğu harcamalar yıl içinde hangi ayda yapılırsa yapılsın yıllık geliri aşmamak koşulu ile vergi iadesine konu olabilecektir.
Sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alan hak sahipleri, 2004 yılına ait vergi iade bildirimlerini eskiden olduğu gibi Türk Lirası üzerinden doldurarak, toplamış oldukları belgeler ile birlikte aylıklarını aldıkları banka şubelerine 2005 yılı Ocak ayı sonuna kadar ibraz edeceklerdir. Bir başka ifadeyle 2004 yılına ilişkin olarak verilecek bildirimler üzerinde Yeni Türk Lirasına çevrilmesine yönelik herhangi bir işlem yapılmayacaktır.
Banka şubeleri, kabul ettikleri vergi iade bildiriminde Türk Lirası üzerinden gösterilen vergi iade tutarlarını, Yeni Türk Lirasına çevireceklerdir. Bu bağlamda yarım kuruşun altında kalan tutar dikkate alınmayacak, yarım kuruş ve üzerindeki değerler ise bir yeni kuruşa tamamlanacaktır. Yapılacak kayıtlar ve ödemeler Yeni Türk Lirası üzerinden gerçekleştirilecektir.
Bilindiği gibi, sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli ikramiyeleri de vergi iadesinin hesaplanmasında net gelir olarak dikkate alınmak suretiyle vergi iadesi yapılmaktadır.Ancak, emekli ikramiyesi ve bununla birlikte ödenen kıst aylık ödemelerinde avans ödemesi söz konusu olmayıp bunlar için önceden olduğu gibi tahakkuk ettiği üçer aylık dönemin geliri kabul edilerek vergi iadesinin ödenmesine devam edilecektir.
Vergi iade zarflarının emekliler tarafından en geç 31 Ocak 2005 Pazartesi günü mesai saati bitimine kadar ilgili banka şubelerine teslim edileceğini hatırlatarak, iade konusu olan ve olmayan harcamaları sıralayalım:
-Yiyecek ve içecek giderleri (sigara ve alkollü içkiler hariç), her türlü giyecek giderleri, bunların bakım, onarım ve temizleme giderleri, her türlü temizlik madde ve malzeme alımları,
-Sosyal güvenlik kuruluşlarınca karşılanmayan her türlü sağlık giderleri,
-Çocuk oyuncakları, şemsiye, el çantası için yapılan harcamalar, Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri, kitap, gazete ve her türlü eğitim, öğretim, anaokulu ve kreş giderleri ile servis ücretleri, tiyatro, sinema ve konser verilen yerlere giriş ücretleri,
-Türkiye sınırları içinde olan karayolu ile yolcu ve yük taşıma giderleri (Büyük Şehir, Şehir ve İlçe Belediyelerinin sınırları içinde yapılan yolcu taşıma giderleri hariç)
-Vekalet ücretleri,her türlü (Kadın-Erkek) tuvalet ve itriyat madde ve malzeme alımları, havlu, bornoz, nevresim, pike ve çarşaf alımları, billuriye ve züccaciye gibi kırılabilir mutfak eşyaları alımları, VCD, DVD ve video kaseti kiralama giderleri,
-Sadece parça alımına ait olmamak kaydıyla dayanıklı tüketim malları için yapılan bakım onarım giderleri, çiçek alımları, kuaför ve berberlere ödenen ücretler, fotokopi ücreti, ampul, floresan ve pil alımları, likit gaz (tüpgaz) giderleri,
-İkametgâha ait konutun ısıtılmasında kullanılan (mazot, motorin hariç) fuel-oil, kalorifer yakıtı, odun, kömür, gaz, likit gaz (LPG), doğalgaz, jeotermal gibi harcamalar ile yöneticiler tarafından verilen makbuzlarda belirtilen kalorifer yakıt giderleri ile bu konuta ait diğer yakacak giderleri, elektrik, su ve sıhhi tesisat tamiratına ilişkin yalnız işçilik ücreti,
-İkamet edilen konutun içine ait boya, badana, duvar kağıdı ve işçilik ücreti,
-Süs ve ziynet eşyaları (Altın, gümüş, kıymetli taşlar, taklit süs eşyası vs.) alımlarının % 20 ‘si, Vergi iade bildirimlerinde gösterilen konutun kira giderinin % 20 ‘si,
-Huzurevleri için yapılan harcamalar (Huzurevi Resmi Kuruluşa ait ise makbuz veya sair bir belge, özel kuruluşlara ait ise fatura ile belgelendirilmesi şart),
Vergi iadesine girmeyen harcamalar;
-440 Milyon TL’yı aşan harcamlar için fatura düzenlenmesi zorunlu olduğu halde bu tür harcamalar yazar kasa veya perakende satış fişi ile belgelendirilmiş ise bu harcamların tamamı,
-Üzerinde “Kurumlar Vergisinden Muaftır” yazısı bulunan belgeler ve aslı yerine fotokopisi zarfa konulan belgelere ait harcamalar,
-Mobilya ve mefruşat, yatak ve örtüsü, yorgan, yastık, perde, battaniye, her türlü halı, kilim gibi yer döşemesine ait mallar, her türlü müzik aletleri, radyo, televizyon, video, bilgisayar, çamaşır makinası, saat, fotoğraf makinası, cep telefonu, ütü gibi beklenilen ömrü bir yıldan fazla olan dayanıklı tüketim malı alımları,
-Her türlü elektrikli mutfak araç ve gereçleri, için yapılan harcamalar, porselen yemek takımları, plastik mutfak eşyası ve ayna, dayanıklı tüketim mallarına ait yedek parça alımları, inşaat ve sıhhi tesisat malzeme alımları,
-Hava, deniz ve demiryolu ile yapılan yolcu ve yük taşıma giderleri, şehir içi yolcu taşıma giderleri (kent kart), yurt içi, yurt dışı tur (gezi) ücretleri ve diğer yurt dışındaki harcamalar, Otomobil ve benzeri araç alımları ile bunların bakım, onarım ve yakıt (LPG dahil) harcamaları, park, oto yol geçiş ve otomobil kiralama giderleri,
-Gayrimenkul alımları, apartman ve sitelerin ortak kullanıma açık bölümlerinin boya, badana giderleri ile binanın, asansör, su sıhhi tesisat, kalorifer, güneş enerjisi ve benzeri nitelikteki tesisat ve bunlara ait bakım ve onarım giderleri ile kapıcı ücreti,
-Şehir şebekesine bağlı su alım bedelleri ve elektrik tüketim giderleri, PTT giderleri, noter masrafları ve dernek ve kuruluşlara yapılan bağışlar, hayvanların sağlık ve beslenmesi için yapılan harcamalar,
-Bakmakla yükümlü olunduğu vergi iade bildiriminin ilgili bölümünde belirtilmeyen kimselere ait harcama belgeleri, düğün davetiyesi ve davetiye baskı bedeli, duvar panoları ve oda kokularına ilişkin harcamalar, oyun salonlarındaki seans ücretleri ile bilgisayar ve atari oyun ücretleri.
-Vergi iadesinden yararlanan hak sahiplerinin harcamalarının ticari, zirai veya mesleki kazancın elde edilmesine ilişkin bir harcama niteliğinde olmaması gerekir. Diğer bir anlatımla vergi iadesinden yararlananların yaptıkları harcamaların, tüketimlerine yönelik gerçek alışverişlerini yansıtması zorunludur. Dolayısıyla makul ve olağan ölçüler dışında (1 ton un, 500 Kg. kuru fasulye, 50 Kg. ıspanak, 1 ton karpuz, kavun gibi) yapıldığı iddia edilen tüketim harcamaları karşılığında, kişilere vergi iadesinin yapılması mümkün değildir.