Rüknettin Kumkale
YMM
LİMİTED ŞİRKETLERDE PAY SAHİBİNİN HAKLARI, BORÇLARI ve SORUMLULUKLARI
1. Pay Sahibinin Hakları
1.1. Ortaklar Kurulu Toplantılarına Katılma ve Oy Hakkı
Limited Şirketlerde Anasözleşmede aksine hüküm olmadıkça, her ortağın oy hakkı koyduğu sermaye miktarına göre hesaplanır. Pay sahibi, sahibi bulunduğu sermaye miktarını temsilen ortaklar kurulu toplantılarına katılma ve sahibi bulunduğu sermaye oranına göre oy verme hakkına sahip bulunmaktadır.
1.2. Denetçileri Uyarma ve İzahat İsteme Hakkı
Limited Şirketlerde ortak sayısının yirmiden fazla olması halinde Anonim Şirketlerin denetçileri hakkındaki hükümlerin Limited Şirketlerce de uygulanacaktır. Yasa maddelerine göre bu konuyu düşünmek gerekmektedir.
1.3. Sermaye Artırımında Rüçhan Hakkı
Limited Şirketlerde sermaye artırımı sırasında yeni ortak alınması mümkün olmakla beraber, Anasözleşmede veya sermaye artırım kararında aksine hüküm olmadıkça her ortak sermayesi oranında yeni pay alma hakkına sahip bulunmaktadır. (Türk Ticaret Yasası Md: 516/2)
1.4. Ortaklar Kurulu Kararına Karşı Dava Açma Hakkı
Türk Ticaret Yasamızın 536/1 maddesi genel kurul kararlarının iptali ile ilgili olarak Anonim Şirket hükümlerine atıf yapmıştır. Bu hükümlere göre; “ Anonim Şirket genel kurul kararlarının iptali hakkındaki hükümler burada dahi tatbik olunur ” cümlesinden yola çıkarak genel kurul kararlarının iptali için Anonim Şirketlerde uygulanan muameleler ve şartlar burada da aranacaktır.
1.5. Sahibi Bulunduğu Payları Devir Hakkı
Limited Şirketlerde Anasözleşme ile pay sahiplerine şirketten çıkma hakkı verilebileceği gibi, bu hakkın kullanılması muayyen şartlara tabi tutulabilir.
Limited Şirketlerde Anasözleşmede ortaklıktan çıkma için hüküm bulunsun veya bulunmasın “Muhik (haklı) Sebepler”in mevcudiyeti halinde pay sahibi şirketten çıkarılmasına müsaade edilmesini veya şirketin feshini mahkemeden talep edebilir. (Türk Ticaret Yasası Md: 551/2) Ancak, esas sermayenin yarısından fazlasına sahip olan pay sahiplerinin mutlak ekseriyetinin muvafakatıyla muhik sebeplerden dolayı şirket de pay sahibinin şirketten çıkarılmasını mahkemeden isteyebilir. (Türk Ticaret Yasası Md: 551/3)
1.6. Kâr Payı Alma Hakkı
Anasözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça, ortaklar sermaye koyma borçlarını yerine getirdikleri nispette yıllık bilânçoya göre elde edilmiş olan safi kârdan pay alırlar. Diğer bir anlatımla taahhüt ettikleri toplam sermaye içinde, sermaye borçlarını ödedikleri oranda safi kardan pay alabileceklerdir.
1.7. Tasfiye Kârından Pay Alma Hakkı
Türk Ticaret Yasasının 552. maddesi tasfiye konusunda Anonim Şirketler bahsine atıf yapmış bulunmaktadır. Tasfiye artığının dağıtılmasında da Anonim Şirket bahsindeki hükümlere uyularak hareket edilmesi gerekmektedir. Anonim Şirket bahsindeki Türk Ticaret Yasasının 455 maddesi hükümleri pay sahibine infisah eden şirketin mallarının paylaşılması hakkında anasözleşmede başkaca bir hüküm olmadığı takdirde, tasfiye kârına payı nispetinde iştirak hakkını kabul etmiş bulunmaktadır.
2. Pay Sahibinin Borçları
2.1. Sermaye Taahhüdünün Ödenmesi
Anonim Şirketlerde olduğu gibi Limited Şirketlerde de bir şirkete ortak olma sonucunda, taahhüt edilen payın ödenmesi gerekmektedir. Anasözleşmede sözü edilen tarihlerde taahhüt edilen sermaye paylarının ödenmesi, bir ortak ve pay sahibinin şirketine karşı borcudur.
2.2. Tali Yükümlülükler
Anonim Şirketine benzer şekilde Limited Şirketlerde de sermaye dışında pay sahibi için tali yükümlülükler ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. (Türk Ticaret Yasası Md: 405/3)
3. Pay Sahibinin Sorumlulukları
3.1. Limited Şirkete Karşı Sorumluluk
Pay sahibinin Limited Şirkete karşı sorumluluklarını,
· Sermaye payından dolayı şirkete karşı sorumluluk,
· Payın Limited Şirket tarafından devir veya rehin alınması halinde sorumluluk (Türk Ticaret Yasası Md: 526)
olarak almak ve incelemek mümkündür.
3.2. Pay Sahibinin Şirket Alacaklılarına Karşı Sorumluluğu
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Yasanın 1998 yılında çıkarılan 4369 sayılı Yasanın 21. maddesi ile değiştirilen 35. maddesinin yeni hükümlerine göre “Limited Şirket ortakları, şirketten tahsil imkanı bulunmayan amme alacağından sermaye hisseleri oranında doğrudan doğruya sorumlu olurlar ve bu yasa hükümleri gereğince takibe tabi tutulurlar. ”
Bu Yasa hükmüne göre Limited Şirkette bütün pay sahipleri şirketin amme borcundan dolayı doğrudan doğruya yani bütün varlıkları ile sorumlu olmaktadırlar.
Şirketin amme borcunun dışında kalan borçlardan dolayı şirket ortaklarının ne şekilde sorumlu olacakları hakkında 6183 sayılı Yasaya getirilen bu yeni hükümde bir açıklık bulunmamaktadır.
Örneğin,
5 milyar TL sermayeli bir Limited Şirketin 25 Milyar TL amme borcu olduğunu düşünelim.
Bu limited şirketin iki ortağının pay oranlarıda % 99 ve % 1’dir.
% 1 paya sahip olan ortak şirkete 50.000.000. TL vererek ortak olmuştur. Ancak 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Yasa’nın yukarıdaki sözü edilen hükümlerine göre şirketin 25 Milyar TL olan amme borcundan dolayı % 1 payı oranında sorumlu olacaktır.
Buna göre şirkete 50 Milyon TL vererek ortak olan % 1 pay sahibi olan kişi, 250 Milyon TL’den sorumlu olmaktadır.
3.3. Pay Sahibinin Şahsi Alacaklılarına Karşı Sorumluluğu
Türk Ticaret Yasasının 145. maddesini Limited Şirketler içinde geçerli kabul etmek gerekmektedir. Ortağın şahsi alacaklıları, alacaklarını kâr payından ve tasfiye artığından alabilecekleri gibi bunlara ihtiyati haciz koydurabilirler.