Ödemelerini Bankalardan Yapmayanlar
Levent GENÇYÜREK
Maliye Başmüfettişi
İzmir Defterdar Yardımcısı V.
1 Mayıs 2004 tarihinden itibaren uygulanmak üzere birinci ve ikinci sınıf tüccarlar (şirketler dahil), kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın kendi aralarında yapacakları ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden (Türkiye’de yerleşik olmayan yabancılar hariç) mal veya hizmet bedeli, avans ve depozito olarak yapacakları 8 Milyar TL sını aşan tahsilat ve ödemelerin banka veya özel finans kurumları ve PTT aracı kılınarak yapılması uygulaması başlatılmıştır. 8 Milyar TL’nın altında kalan ödeme ve tahsilatların banka veya özel finans kurumu yahut PTT aracılığı ile yapılması zorunlu değildir.
Tespit edilen tutarın üzerinde kalan işlemlerin tevsik zorunluluğundan kaçınmak amacıyla parçalara ayrılmasını önlemek amacıyla aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemler tek bir ödeme veya tahsilat olarak kabul edilerek toplamın sınırı aşıp aşmadığına bakılacaktır. İşletmelerin kendi ortakları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerle olan ve herhangi bir ticari içeriği olmayan (ortağın işletmeden borç alması gibi) nakit hareketleri de işlem tutarı 8 Milyar Türk Lirasını aşıyor ise tevsik kapsamında olacağından banka, özel finans kurumları veya PTT aracılığı ile ödenecektir.
Mal ve hizmet bedelinin 8 Milyar lirayı aşması yeterli olup, fatura bedelinin taksitler halinde ödenmesi banka ve özel finans kurumları veya PTT kanalıyla ödeme yapılması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz. Örneğin, otomobil yetkili satıcısı mükelelf (A) 20 Milyar Türk Lirası bedelindeki bir otomobili tüketici (B) ye satmış ve bunun faturasını düzenlemiştir. Ancak otomobilin bedeli 4 taksit halinde ödenecektir. Fatura bedeli belirlenen limiti aştığından her bir taksit tutarı banka, özel finans kurumları veya PTT aracılığı ile ödenecektir.
Banka sistemi içersinde kaldığı müddetçe tutarı 8 Milyar TL’yı aşan bir mal veya hizmet bedelinin müşterinin kendi çeki ya da ciro ettiği bir çek ya da beyaz ciro ile teslim ettiği bir çek ile ödenmesi mümkündür.
Genel ve katma bütçeli idareler ile döner sermaye işletmelerine yapılacak ödeme ve tahsilatlar ile sermaye piyasası aracı kurumları, yetkili döviz büroları, noterler ve tapu idarelerinde yapılacak işlemlerin tutarı 8 Milyarı TL sınırını geçse bile banka ve özel finans kurumları aracılığı ile ödenme zorunluluğu yoktur. Sözgelişi, aracı kurumdan 8 Milyar TL’yi aşan tutarda bir hisse senedi alan kişi bu ödemeyi aracı kurumun veznesine yapabileceği gibi, 8 Milyar TL’yı aşan bir döviz alışında da bedel doğrudan döviz bürosuna ödenebilecektir.
5228 Sayılı Kanun ile 03.08.2004 tarihinden itibaren 8 Milyar TL’sını aşan tahsilat ve ödemelerini banka, özel finans kurumu veya PTT aracılığı ile yapma zorunluluğuna uymayanlara kesilecek cezalar artırılmıştır. Buna göre, zorunluluğa uymayan mükelleflere her bir işlem için Vergi Usul Kanununa göre belirlenen özel usulsüzlük cezasından az olmamak üzere işleme konu tutarın % 5 i oranında ceza kesilecektir. Mükellefler arasında yapılan işlemlerde birinin tahsilatı öbürünün ödemesi olacağından ceza iki taraf içinde uygulanacaktır. Örneğin, yaptığı bir proje çiziminin karşılığı olan 40 milyar lirayı peşin olarak elden alan mimar ile ödemeyi elden yapan inşaat şirketine ayrı ayrı 2 Milyar TL (40 Milyar x% 5) özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
