Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
YASAL SÜRELER DAHİLİNDE YURDA GETİRİLMEYEN İHRACAT BEDELLERİNDEN OLUMLU KUR FARKI (D.F.İ.F.) KESİNTİSİ KALDIRILDI
I- GİRİŞ:
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın (1) 8 inci maddesi İhracat Bedelleri ’nin yurda getirilme esaslarını düzenlemiş bulunmaktadır. Bu düzenleme kapsamında, yasal süresi içerisinde yurda getirilmeyen ihracat bedellerinin yasal süre geçtikten sonra yurda getirilmesi halinde, yasal sürenin son günü ile ihracat bedellerinin yurda getirildiği tarih arasında geçen sürede meydana gelen olumlu kur farkı ihracatçıya ödenmeyerek Destekleme Fiyat İstikrar Fonu (DFİF) na aktarılmak üzere ihracatçıdan kesilmekte (cezalandırılmakta) idi.
2004/7757 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) (2) ile 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı kararın 8 inci maddesinin DFİF kesintisini düzenleyen (c) fıkrası 27 Ağustos 2004 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır.
İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesindeki Yasal Süre Ve Düzenleme;
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 8. maddesinin a) bendine göre; ticari amaçlarla ihraç edilen mal bedellerinin, bu karar’da öngörülen özel halleri ile Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca uygun görülen mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç, fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içinde ihracatçı tarafından yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına; Türk Parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması zorunludur. Ancak; söz konusu ihracat bedeli dövizlerin en az % 70 ’inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içerisinde getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına satılması halinde bakiye % 30 ’una tekabül eden kısmı üzerinde ihracatçı serbestçe tasarruf edebilir.
Yasal prosedür ve süreler yukarıdaki şekilde belirlenmiş olmakla beraber; gerek 32 Sayılı Karar kapsamındaki tebliğler ve gerekse T.C. Merkez Bankası’nın Genelgesi (3) ile ihracat bedellerinin yurda getirilmesi belli koşullarda 30, 60, 90, 180, 270 ve 365 gün gibi sürelere bağlanmış, ek süreler ve mücbir sebep halleri belirlenmiş bulunmaktadır.
Her bir Gümrük Beyannamesi bazında ihracat bedelinin, 90 günlük yasal süresi içerisinde % 70’i getirilmemiş ise tamamının 180 gün içerisinde getirilmesi ve bankalara bozdurularak D.A.B. bağlanması gerekmektedir. Ancak bu durumda 180. günden sonra getirilmesi halinde (Terkin kapsamındaki 50.000 USD hariç) meydana gelecek olumlu kur farkı ihracatçıya ödenmeyip, DFİF olarak kesilmesi gerekmektedir. Bakiye ihracat bedeli dövizin 180. güne kadarki değerlemesi konusunda her hangi bir tartışma söz konusu değildir. Ancak 180 inci günden sonraki değerleme esası, DFİF kesintisi ve buna bağlı muhasebeleştirme işleminin ne şekilde olacağı tartışılmaktadır. (4)
II- YENİ DÜZENLEME İLE KESİNTİSİNİN (DFİF) KALDIRILMASI
2004/7757 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı kararın 8 inci maddesinin (c) fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve (d) fıkrası (c) fıkrası olarak teselsül ettirilmiştir.
İlgili 2004/7757 sayılı BKK’ nın yayımlandığı 27 Ağustos 2004 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılmış bulunan, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 8 inci maddesinin c) bendi;
Yurda getirilmesi zorunlu ihracat bedeli dövizlerin, kambiyo mevzuatında öngörülen sürelerden (180 gün) sonra yurda getirilmesi halinde, ek süreler içinde olsa dahi, sürenin sonuncu gününde geçerli kur ile dövizin satıldığı günün kuru arasında meydana gelen olumlu farkı ilgililere ödenmeyip Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’na ( DFİF ) aktarılır. Bakanlıkça belirlenen mücbir sebep hallerinde verilen ek süreler içinde yurda getirilen ihracat bedeli dövizlerin alışı ise cari kurdan yapılır. Şeklinde idi.
Değişiklik sonrası;
1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı kararın, İhracat ’ı düzenleyen 8 inci maddesinin (c) fıkrasının çıkarılması ve (d) fıkrasının (c) fıkrası olarak teselsül ettirilmesi sonucu, ilgili hüküm aşağıdaki gibi yürürlükte bulunmaktadır;
Madde 8-
a) (91/1935 sayılı Kararla değişik) Ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedelinin, bu Karar’da öngörülen özel haller ile Bakanlıkça uygun görülen mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç, fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına, Türk parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması zorunludur.
Ancak;
i) Söz konusu ihracat dövizlerinin en az %70 inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içerisinde getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına satılması halinde bakiye %30’una tekabül eden kısmı üzerinde ihracatçı serbestçe tasarruf edebilir.
ii) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilere yaptıkları teknik hizmet sözleşmelerine istinaden yurtdışındaki kişilere verdikleri hizmetler kapsamında (tamir, bakım, montaj hizmetleri ve benzerleri dahil) ve sözleşmede belirtilen hizmet bedeli içinde yurtdışına götürecekleri yedek parça ve malzemelerin ihraç işlemleri yürürlükteki ihracat rejimi hükümlerine tabidir.
iii) (93/4143 sayılı Kararla eklenmiştir.) İşlenmemiş altın ihracatında ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunlu değildir.
b) (91/1935 sayılı Kararla değişik) Bakanlık,
i) İhracat bedelinin süresinde, yurda getirilmesine engel olan haklı ve mücbir sebep hallerinde uygulanacak süre, ek süre ve döviz kuru konusundaki esasları,
ii) Özelliği olan ihracat konusu mal bedellerinin yurda getirilme süresine ilişkin usul ve esasları,
iii) İhracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmemesi halinde yapılacak işlemleri,
iv) Faktoring, leasing ve forfaiting işlemlerinde ihracat hesaplarının kapatılmasına ilişkin usul ve esasları,
v) İhracatta ödeme şekillerine ilişkin usul ve esasları,
belirlemeye yetkilidir.
c) Gümrük kapılarından miktar, kalite veya kıymet itibariyle beyan dışı veya gümrük kapısı yahut sair sınır ve sahillerden kaçak olarak mal ihraç edenler, bu malların bedelini teşkil eden dövizleri, kambiyo murakabe mercilerince kendilerine yapılacak tebliğ tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirerek bir bankaya satmak zorundadırlar. Dövizlerin getirilmesi ilgililerin 1567 sayılı Kanun ve bu Kanun’un ek ve tadilleri gereğince cezai sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
III-SONUÇ
06.08.2003 tarihinden geçerli olmak üzere; 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun (5) nun 3 üncü maddesinin b) fıkrası 4961 sayılı kanun (6) ile değişikliğe uğramış ve aşağıdaki şekli almış bulunmaktadır.
Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre yurda getirmeyenler yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetin rayiç bedelinin yüzde beşi tutarında ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.
Bu kez; 27.08.2004 tarihinden geçerli olmak üzere, BKK ile yapılan düzenleme ile, yasal süresi içerisinde yurda getirilmeyen ihracat bedellerine uygulanan DFİF kesintisi yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır.
1567 sayılı T.P.K.K. Kanunu ve T.P.K.K. Kanunu Hakkındaki 32 Sayılı Karar’da; ihracat bedellerinin yasal süresi içerisinde yurda getirilmemesi halinde uygulanmakta olan iki önemli hususta olumlu değişikliklere gidilmiş bulunmaktadır. Şöyleki;
1. Yasal süresi içerisinde yurda getirilmeyen ihracat bedellerine uygulanan ceza 4961 sayılı yasa ile; yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetin rayiç bedelinin yüzde beşi tutarında ağır para cezası ile cezalandırılırlar.
2. Yasal süresi içerisinde yurda getirilmeyen ihracat bedellerine uygulanan DFİF kesintisi BKK ile kaldırılmış bulunmaktadır.
Böylece;
Mücbir sebepler hariç, zamanında yurda getirilmeyen ihracat bedelleri için haksız yere ihracatçıya ödenmeyen ve yanlış uygulamalara yol açan olumlu kur farkları, DFİF adı altında kesilmeyerek, yasal süre aşılmış olsa bile ihracat bedelinin DAB ’a bağlandığı gündeki kur üzerinden bedelin tamamı ihracatçıya ödenecektir.
İhracat bedellerinin gelmesi veya gelmemesi sürelerine bağlı olarak VUK 280 inci maddesi kapsamında değerleme ve kur farkı işlemlerine devam edilecektir. Ancak zamanında getirilmeyen ihracat bedellerine % 5 gibi önemli ceza uygulaması, 4961 sayılı yasa ile 1567 sayılı T.P.K.K. Kanunu’nun 3/b maddesi kapsamında devam etmektedir.
DİPNOT VE KAYNAKLAR
—————————-
1) T.P.K.K. Hakkında 32 Sayılı Karar, 11.08.1989 tarih, 20249 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
2) 2004/7757 sayılı BKK, 27.08.2004 tarih, 25566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
3) T.C.Merkez Bankasının 12.04.2002 tarih, 2002/YB-40 sayılı Genelgesi ile yayımlanmıştır.
4) Talha APAK, İhracat Hesaplarında Özellik Arz Eden Dönem Sonu İşlemleri, Yaklaşım Dergisi, Sayı 132 Aralık 2003,
5) 1567 Sayılı T.P.K.K. Kanunu, 25.02.1930 tarih, 1433 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
6) 4961 Sayılı T.P.K.K. Kanununda Değişiklik Yapan Kanun, 06.08.2003 tarih, 25191 sayılı Resmi gazete’de yayımlanmıştır.