Enflasyon Vergisine Evet mi?
UZMAN GÖZÜYLE
Ş. Ramis SAVAŞ
Yeminli Mali Müşavir
(21. Dönem Sakarya Milletvekili)
savasymm@ttnet.net.tr
ŞİRKET SAHİPLERİ BU YAZIYI OKUMALI
Henüz enflasyon muhasebesi taslağının konuşulduğu günlerde ‘Enflasyon Muhasebesi Aldatmacası’ başlıklı bir yazı yazmıştım. 21 Ekim 2003 tarihli yazımda, yeniden değerlemenin amortismana tabi iktisadi kıymetler açısından enflasyon muhasebesi yapma ihtiyacını karşıladığını (gayrimenkuller hariç) belirtmiş, amortisman oranlarının düşürülmesini ve Maliyet Artış Fonunun kaldırılacak olmasını eleştirmiştim.
Enflasyon muhasebesi denilince, dönem kârının enflasyon oranına isabet kısmı vergilendirilmeyecek şeklinde anlaşılmıştır. İşin gerçeği hiç de öyle değildir. Çünkü bu Kanun, ne fiktif gelirleri enflasyondan arındırıyor, ne de maliyet ve gider kalemlerini enflasyon oranı kadar artırıyor. Aksine enflasyon oranı kadar artırılan değerlerdeki artış farkını peşinen vergilendiriyor.
Onun için bu yazıyı, tüm şirketlerin sahipleri okumalı.
Onun için bu yazıyı, KOÇ, SABANCI ve diğer holdinglerin patronları da okumalı.
Eğer kendilerine şimdiye kadar Müşavir firmaları tarafından bilgi verilmedi ise, bu bir bilgilendirme yazısıdır.
Bu yazıyı, zamanında ‘Nereden Buldun’a karşı çıkan TOBB, İTO, ATO ve diğer oda başkanları da okumalı.
Niçin ‘Nereden Buldun’ ile bağlantı kurdum.
Çünkü 5024 sayılı Kanun ‘Nereden Buldun’u değil, ‘Bulmadığını da’ vergilendiriyor.
5024 SAYILI KANUN GEREĞİNCE YAPILACAK ENFLASYON DÜZELTMESİNİN KURUMLAR VERGİSİNE (GEÇİCİ VERGİYE) ETKİSİ
1- MALİYETE GİDEN HESAPLARIN DÜZELTİLMESİ
Geçici vergi dönemlerinin sonunda 150, 151, 152, 153 gibi stok hesaplarını düzeltmeye tabi tutmanın hiçbir getirisi yoktur. Aksine götürüsü vardır.
Örneğin ; 153 hesapta izlenen ticari mallar düzeltmeye tabi tutulduğunda, artış farkı 153- Ticari Mallar Hesabına borç, karşılığı 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabına alacak yazılır. 698 hesap alacak bakiyesi veriyorsa, matrahı artıran unsur olarak gelir tablosunda 648- Enflasyon Düzeltmesi Kârı Hesabına aktarılır.
Düzeltmeye tabi tutulan ticari mal, geçici vergi döneminin sonunda halen stokta bekliyorsa, enflasyon düzeltmesi farkının vergisi peşin olarak ödenecektir.
Düzeltmeye tabi tutulan ticari malın tamamı satılmış ve geçici vergi döneminin sonunda satılan ticari mal maliyetine gönderilmiş ise, gelir tablosunda 648 hesapta bulunan enflasyon düzeltmesi karının aktifteki karşılığı, 622- Satılan Ticari Mal Maliyeti Hesabına gelmiş olacaktır.
Getirilen düzenleme, maliyet unsurunu vergisiz olarak enflasyon oranı kadar artırmaya izin veren bir düzenleme değildir. Enflasyon oranı kadar yükseltilen maliyetin karşılığı peşinen gelir yazılarak vergisi alınmaktadır. Terazinin iki kefesine konan ağırlık nihai olarak aynıdır. Bu işlemin enflasyondan arındırmayla alakası yoktur.
Enflasyon düzeltmesi, maliyetleri enflasyon oranında yükseltme değil, artırılan maliyet unsurundan peşinen kurumlar vergisi veya gelir vergisi alınmasıdır.
İlk madde ve malzeme, ticari mal ve mamuller gibi stok kalemlerinde yapılacak enflasyon düzeltmesinin karşılığı, vergiye tabi tutulmayacak bir fon hesabında gösterilmediği taktirde, bu uygulamanın adı enflasyon muhasebesi değil, peşin fiktif vergi müessesesi olur.
2- SADECE AKTİFİ ARTIRAN HESAPLARIN DÜZELTİLMESİ
İştirak ve bağlı ortaklıklar gibi hesapların düzeltilmesi, iştirakleri yüksek olan firmalarda, özellikle de holdinglerde kurumlar vergisi (geçici vergi) çıkmasına yol açacaktır..
İştirakleri enflasyon düzeltmesine tabi tuttuğunuzda, iştiraklerin değeri düzeltme farkı kadar artar, karşılığı ise 698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabına alacak yazılır. Gelir (vergi) artırıcıdır.
İştiraklerini ve diğer aktif kalemlerini öz varlıkla karşılayamayan firmalar ciddi bir vergi yükü ile karşılaşacaklardır. İştiraklerin yurt içinde başka bir şirkete satılması, bu defa satılan şirketi olumsuz etkiler.
İştirakleri, düzeltmeye tabi sermaye hesaplarından yüksek olan, bir başka ifadeyle iştiraklerini yabancı kaynakla temin etmiş firmalar çıkacak verginin altından kalkamazlar.
Peki ne yapılmalıdır?
Yapılması gerekene yazımın sonunda yer vereceğim.
Öz kaynaklarınızı sermaye artırımı yoluyla yükseltin demek kolay.
Öz kaynak olsaydı bu kadar kredi kullanılmazdı.
Holdingler kapatılarak, iştirakler şahısları mı devredilmeli ?
3- AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLERİN DÜZELTİLMESİ
31.12.2003 bilançosunda yer alan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda, geçmiş yıllarda yeniden değerleme yapmış firmalar açısından 2004 yılında ayrılacak amortisman tutarında düşüş olmaktadır. Bunun nedeni, enflasyon düzeltmesinde kullanılacak TEFE oranlarının yeniden değerleme oranlarının genelde altında kalmasına bağlıdır.
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması, aşağıda yeniden değerleme uygulamasıyla karşılaştırarak açıklanmıştır.
Yeniden Değerleme Uygulaması
31.12.3003 bilanço değeri 200 milyar lira, birikmiş amortismanı ise 40 milyar lira olan bir makineyi 30 Haziran 2004 tarihinde % 10 oranında yeniden değerlemeye tabi tuttuk.
————————————/———————————–
253- Tesis Makine Cihazlar 20
…………………….257- Birikmiş Amortisman Hesabı 4
…………………….522- Değer Artış Fonu 16
————————————/———————————–
Makinenin yeni değeri 220 milyar lira olmuştur.
Yeniden değerleme yapılmadan yıllık 40 milyar lira, altı aylık 20 milyar lira amortisman ayrılabilecek iken, yeniden değerleme sonrası yıllık 44 milyar lira, altı aylık 22 milyar lira amortisman ayrılabilecektir.
Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması
31.12.3003 bilanço değeri 200 milyar lira, birikmiş amortismanı 40 milyar lira olan bu makineyi 30 Haziran 2004 tarihinde yine % 10 oranını esas alarak enflasyon düzeltmesine tabi tuttuk.
————————————/———————————–
253- Tesis Makine Cihazlar 20
…………………….698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabı 20
————————————/———————————–
698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabı 4
…………………….257- Birikmiş Amortisman 4
————————————/———————————–
Yeniden değerleme uygulamasında 522- Değer Artış Fonu Hesabına giden değerleme farkı, enflasyon düzeltmesinde önce 698 hesaba oradan da 648-Enflasyon Düzeltmesi Kârı Hesabına gidecektir.
Makinenin ve birikmiş amortismanının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda 698 hesabın alacağı ile borcu arasındaki fark 16 milyar lira olmuştur. Bu tutar yeniden değerleme uygulamasındaki 522 hesaptaki tutara eşittir.
(Ayrılacak amortisman da yeniden değerleme sonrası ayrılacak amortismana eşittir. Yıllık 44 milyar, altı aylık 22 milyar lira olacaktır.)
Peki fark nerededir ?
522- Değer Artış Fonu Hesabındaki 16 milyar lira vergiye tabi değildir.
698- Enflasyon Düzeltmesi Hesabındaki 16 milyar lira vergiye tabi olacaktır.
Düzeltme nedeniyle ayrılacak amortismanda 6 aylık dönem için 2 milyar lira artış olacağından nihai olarak 16-2 = 14 milyar lira vergilendirilecektir.
Enflasyon muhasebesi bu mudur ?
5024 sayılı Kanun uyarınca yapılacak düzeltmenin, enflasyon muhasebesi, enflasyondan arındırmayla alakası yoktur. Enflasyon muhasebesi yeniden değerleme uygulamasının içinde varken, enflasyon düzeltmesi adı altında ortadan kaldırılmıştır.
Aktif kıymetlerin enflasyon oranı kadar artırılacak net değerleri üzerinden vergi alınacaktır. Bunun adı enflasyon vergisidir.
4- SERMAYE KALEMLERİNİN DÜZELTİLMESİ
Sermaye kalemleri düzeltme farkı kadar özkaynaklarda artış meydana gelecektir. Karşılığı 698’e borç yazılır. Gider artırıcı, vergi azaltıcıdır. Özkaynaklar içinde olup düzeltmeye tabi olmayan geçmiş yıl kârı, düzeltme farkları gibi kalemlerin sermayeye ilave edilmesi, gerektiğinde nakit sermaye artışı yapılması yerinde olacaktır.
Sermayeyi artırmak tüm olumsuzlukları gideriyormuş gibi gelebilir. Olmayan kaynakla sermaye nasıl artırılacaktır? Cevaplanması gereken budur.
SONUÇ
31.12.2003 yılı bilançolarının 5024 sayılı Kanun uyarınca düzeltilmesine yeni başlanıldığından, enflasyon düzeltmesinin geçici vergi üzerinde ne etki yaratacağı henüz anlaşılamamıştır.
En basit anlatımıyla, düzeltmeye tabi 10 trilyon liralık aktif kaleminiz, 5 trilyon liralık da kaynağınız varsa, %10 oranında yapılacak düzeltme sonucunda; yıllık 500 milyar lira, altı aylık 250 milyar lira vergi matrahı oluşacaktır. Hiç faaliyetiniz olmasa dahi.
5024 sayılı Kanun bu haliyle uygulanamaz. Bu yanlıştan biran önce dönülmelidir.
Ne yapılmalıdır?
1- 31.12.2003 bilanço değerleri uygulamada basitliği sağlamak açısından yıllık ortalama katsayılar (veya yeniden değerleme oranları) esas alınarak düzeltilmelidir.
2- Yeniden değerleme uygulamasına, gayrimenkullerin artırılan değerleri üzerinden amortisman ayrılmasına izin verecek şekilde geri dönülmelidir. 5024 sayılı Kanun yeniden değerleme uygulamasıyla bağdaştırılarak düzenlenebilir.
3- Stok kalemlerinin enflasyondan arındırılması için, artış farkları yeniden değerlemede olduğu gibi pasifte oluşturulacak fon hesabına alınmalıdır.
4- Maliyet Artış Fonu yeniden yürürlüğe konulmalıdır.
5- 163 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca ilk yıl finansman giderlerinin maliyete atılması uygulamasına son verilmelidir.
5024 sayılı Kanun, enflasyondan kaynaklanan fiktif kazançlar, enflasyondan arındırılıyor reklamıyla çıkarılmıştır. Bugünlerde, vergi sistemimizi allak bullak edecek ve hatta finans dünyasını sarsacak bu düzenlemeyle ilgilenilmek yerine, hâla nayloncular için af kanunu çıkarılmaya çalışılmaktadır. Eğer yanlıştan geri dönülmezse, sonuçlarını 10 Ağustos’ta verilecek geçici vergi beyannamelerinde göreceğiz.