Kayıtdışı Çalışanların Tespiti Üzerine -4
B (Kamu Kuruluşları Tarafından Düzenlenen Belge Veya Alınan Bilgilerden)
Halil Kağan ÖYKEN
SSK Başkanlık Sigorta Müfettişi
[email protected]
4958 Sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Yasasında Düzenlenen Tespit Yöntemleri
a-4958 sayılı Kanunun 37.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 79.maddesi 7.fıkrasında belirtilen fiilen tespit
b-İşyeri kayıtlarından tespit edilecek her türlü bilgiden (4958 sayılı Kanunun 37.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 79.maddesi 7.fıkrası ile)
c-Kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden (4958 sayılı Kanunun 37.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 79.maddesi 7.fıkrası)
d-Asgari İşçiliğin Tespiti: İşverenin Kuruma, emsaline, yapılan işin nitelik, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütülmesi için gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun Kurumca saptanması halinde, işin yürütülmesi için gerekli olan asgari işçilik miktarı, yapılan işin niteliği, bünyesinde kullanılan teknoloji, iş yerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan işçi sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurları dikkate alarak sigorta müfettişi tarafından tespit edilir. (4958 sayılı Kanunun 49.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 130 uncu maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere eklenmiştir.)
Yukarıda sayılan tespit yöntemleri, fiili tespit ve kayden tespit konularında bu yazı dizisinde verilmiş idi. Bu yazımda ise bu yöntemlerden Kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden kayıtdışı çalışanların tespiti irdelenmektedir.
Kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden(4958 sayılı Kanunun 37.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 79.maddesi 7.fıkrası) de kayıtdışı çalışanların tespiti olanaklıdır.
4958 sayılı Yasanın 37 nci maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79 ncu maddesine eklenen 14 ncü fıkra ile “Kamu idare ve müesseseleri (kamu hizmeti ifa eden kurum ve kuruluşlar dahil) Kurumca yazı ile istenilecek bilgileri yazılı olarak en geç bir ay içinde vermeye mecburdurlar.” ibaresi Kanun metnine işlenmiş ve Kamu idare ve müesseselerinden Kurum işlemleriyle ilgili olarak bilgi sağlanması Kanuni dayanağa bağlanmıştır.
Madde metninde geçen Kamu idare ve müesseselerinden anlaşılması gerekenler aşağıda açıklanmıştır.
Tüm kamu kuruluşları olmak üzere:
– Kamu iktisadi teşebbüsü “Teşebbüs”; iktisadi devlet teşekkülü ile kamu iktisadi kuruluşunun ortak adıdır.
– İktisadi devlet teşekkülü “Teşekkül”; sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan, kamu iktisadi teşebbüsüdür.
– (Değişik : 24/11/1994 – 4046/4 md.) Kamu İktisadi Kuruluşu “Kuruluş”; sermayesinin tamamı Devlete ait olup, tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve gördüğü bu kamu hizmeti dolayısıyla ürettiği mal ve hizmetler imtiyaz sayılan kamu iktisadi teşebbüsüdür.
– Müessese, sermayesinin tamamı bir iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna ait olup, ona bağlı işletme veya işletmeler topluluğudur.
– Bağlı ortaklık; sermayesinin yüzde ellisinden fazlası iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna ait olan işletme veya işletmeler topluluğundan oluşan anonim şirketlerdir.
– İştirak; iktisadi devlet teşekküllerinin veya kamu iktisadi kuruluşlarının veya bağlı ortaklıklarının, sermayelerinin en az yüzde onbeşine, en çok yüzde ellisine sahip bulundukları anonim şirketlerdir.
– İşletme; müesseselerin ve bağlı ortaklıkların mal ve hizmet üreten fabrika ve diğer birimleridir.
– Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları(Barolar, odalar , birlikler, sendikalar, konfederasyonlar ve benzerleri)
– Üniversiteler
– Yerel yönetim birimleri
– Özerk kuruluşlar
Konuyla ilgili bir başka düzenleme ise; Sigorta müfettişlerine bu görevleri yaparken, tüm kamu görevlileri gerekli kolaylığı göstermesi ve yardımcı olmasıdır. (4958 sayılı Kanunun 49.maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 130 uncu maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere eklenmiştir.)
Anayasa’nın 128.maddesi gereği kanun ve kanunun verdiği yetkiyle kurulan genel idare esaslarına göre görevlerini yürüten herkes kamu görevlisidir. “Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.” İbaresi de kamu görevlisi kavramına ışık tutmuştur.
06.08.2003 tarihinden önceki uygulama:
Yeni düzenlemeden önce 506 sayılı yasanın 79. maddesinin 7. fıkrasında geçen “ …kayden” ibaresinin herhangi bir tanımı olmadığı gibi beraberinde açıklayıcı bir düzenlemede yok idi. Bu durumda kayıtdışı çalışan bir sigortalının tespiti için ancak ve ancak ücret bordrosundan ad ve soyadı ile beraber çalışma gün ve kazançlarının tespiti ile olanaklı idi. Bunun dışında bir tespit “kayden” kelimesinin açıklamasının ve tanımının bulunmaması nedenleriyle dar tutulmaktaydı.
Uygulamada bu tespitin hayata geçmesi çok güç olmaktaydı. Bunun başlıca nedeni ise kayıtdışı sigortalı çalıştıran bir kimsenin, bu çalışmayı ücret bordrolarına intikal ettirme olasılığının çok düşük olmasıdır. Bu durum da kayden tespitin uygulanmasında, uygulayıcıların elini kolunu bağlamaktaydı.
06.08.2003 tarihinden sonra ne olacak:
“Kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden” ibaresi yasada yer almıştır. (konuyla ilgili olarak yazı dizimin Kayıtdışı Çalışanların Tespiti-3 Bölümüne bakınız.) Böylece kanuni düzenlemelerden örnekler vererek devam edelim:
A-KİMLİK BİLDİRİM YASASINA GÖRE
Bu Kanunda sayılan, özel veya resmi, her türlü konaklama, dinlenme, bakım ve tedavi tesisleri ve işyerleri ile konutlarda geçici veya sürekli olarak kalanlar, oturanlar, çalışanlar ve ayrılanların kimliklerinin tespiti ve bildirilmesi bu Kanunun hükümlerine göre yapılır.
Askeri konaklama, dinlenme ve kamp tesisleri ile ordu evleri bu Kanunun kapsamı dışındadır. (Madde 1)
İkinci maddedeki tesislerin sorumlu işleticileri, müesseselerinde sürekli veya geçici olarak çalıştırdıkları kimseleri ve bunların ayrılışlarını, örneğine uygun kimlik bildirme doldurarak, 24 saat içinde bağlı oldukları en yakın kolluk örgütüne bildirirler.
Kolluk örgütüne bildirilerek çalıştırılanlara, sorumlu işletici tarafından doldurulup onaylanan örneğine uygun bir kimlik kartı verilir. (Madde 4)
Binalarda kapıcı, kaloriferci, bekçi, telefoncu ve benzeri idari, teknik ve yardımcı hizmetlerde çalışanlar için, bunların işe başlamalarını izleyen üç gün içinde, örneğine uygun kimlik bildirme belgesinin doldurulup mahalli genel kolluk örgütüne verilmesi zorunludur. (Madde 5)
Şehir, kasaba ve köy sınırları içindeki;
Konutlarda oturmakta olanlar ile sürekli veya geçici olarak ve konutta kalarak çalışan hizmetçi, aşçı, mürebbiye, bekçi ve benzeri her türlü hizmetliler için aile reisi (Madde 6)
Bu Kanun hükümlerine göre kimlik bildirme belgesini yetkili idareye vermekle yükümlü tutulanlar, kimliğini nüfus hüviyet cüzdanı ve diğer resmi geçerli belgelerle ispat edemeyen kimseleri tesislerinde barındıramaz, konut ve işyerlerinde çalıştıramaz. (Madde 9)
KİMLİK BİLDİRME KANUNUN UYGULANMASI İLE İLGİLİ YÖNETMELİK
Yönetmeliğin kapsamına giren tesislerle, kapsamı dışında her çeşit ticaret ve sanat amacı güden işyerlerinin sorumlu işleteciler tarafından burularda sürekli veya geçici olarak çalıştırılan kimlikleri, iki örnek çalışanlara ait kimlik bildirme belgesi (Form2) ne yazılır ve (a) bendi kapsamın da olanların belgesi 24 saat, (b) bendi kapsamında olanların en yakın yetkili genel kolluk örgütüne verilir.
Maddenin (b) bendindeki yerler köylerde ise belgeler anılan örgüte verilmeden önce muhtara onaylattırılır. (Madde 8)
Yönetmeliğin 6.maddesinde yazılı tesislerde çalıştıklarından ötürü haklarında çalışanlara ait kimlik bildirme belgesi düzenlenenler adına işletici tarafından, bu belgenin örgüte verildiği tarihten itibaren en geç üç gün içinde konaklama tesisi personeline ait kimlik kartı (Form 3) doldurulur ve kendilerine verilir.
Ayrılmak için başvuran kişinin kimlik kartının geri alınması zorunludur.
Kimlik kartları, ilgili konaklama tesisi tarafından örneğine ve boyutlarına uygun biçimde sağlanır. (Madde 9)
Bağımsız bir bölüm teşkil eden konutların sahip veya kiracıları ile, kat mülkiyetine tabii taşınmaz mallarda yönetici veya yönetim kurulunun bu konuda yetkili kılındığı bir üye tarafından, kapıcı, kaloriferci, bekçi ve telefoncuların ve benzeri idare, teknik ve yardımcı hizmetlerde çalıştırılanların kimlikleri, iki örnek çalışanlara ait kimlik bildirme belgesi (Form 2) ne yazılır ve bu belgeler 3 gün içinde en yakın kolluk örgütüne verilir. (Madde 11)
Yerleşmek amacı ile şehir, kasaba ve köy sınırları içindeki konutlarda oturan aile reisleri, aralarında aile bağı olmaksızın bir arada kalanlardan kendilerince seçilecek biri veya yalnız yaşayan kişiler tarafından, buralarda sürekli veya geçici olarak ve konutta kalarak çalışan hizmetçi, aşçı, mürebbiye, bekçi ve benzeri her türlü hizmetlerde çalıştırılanların kimlikleri Form-2 deki Çalışanlara Ait Kimlik Bildirme Belgesine yazılır. İki nüsha ve fotoğraflı olarak düzenlenecek bu belgeler mahalle veya köy muhtarına onaylatılarak, üç gün içinde en yakın yetkili genel kolluk örgütüne verilir. (Madde12)
Yürütme organı tarafından getirilen düzenlemelerle devam edelim:
B-OKUL SERVİS ARAÇLARI YÖNETMELİĞİ
TAŞIMACININ YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Okul servis araçları ile taşımacılık yapanlar;
b) Taşıt içi düzeni sağlamak, anaokulu ve ilköğretim statüsündeki okul öğrencilerinin inme ve binmeleri sırasında yardımcı olmak üzere rehber personel bulundurmakla,
d) Taşımacıların yanında çalışanlar, hizmet akdine tabi olup, bunların sosyal güvenlik yönünden sigorta işlemlerinin yaptırılması zorunluluğuyla, (Madde 5)
C-DİYALİZ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ
Merkezde;
a) (23.06.1995 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik) Sorumlu uzman ( 14 üncü maddedeki niteliklere sahip),
b) (23.06.1995 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik)Sorumlu hekim ( 15 inci maddedeki niteliklere sahip),
c) (23.06.1995 tarihinde ve ayrıca 01.08.1998 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik) Hemşire: Diyaliz merkezleri açılırken en az iki hemşire bulunur. Hemşire sayısı, merkezdeki cihaz sayısına göre belirlenir. İlk (5) cihaz için (2) ve 5’den fazla olup 10’a kadar cihazı olan merkezlerde (3) hemşire olmak ve müteakip her tam (5) cihaz için (1) hemşire ilave edilmek zorundadır. Merkezde çalışacak hemşirelerin, Bakanlıkça onaylanmış eğitim merkezinde (3) ay süreyle diyaliz eğitimi görmüş, eğitim merkezince yapılan teorik ve pratik sınavda başarılı olmuş bulunmaları ve Bakanlıkça verilmiş Diyaliz Hemşireliği Sertifikasına sahip olmaları gerekir,
d) (23.06.1995 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik)Diyaliz teknisyeni : Her merkezde en az bir teknisyen ( tercihen diyaliz tekniker okulu mezunu),
e) (23.06.1995 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik)Sosyal Hizmet Uzmanı : Her merkezde en az bir uzman,
f) Yardımcı personel ; Beş diyaliz cihazı için bir yardımcı personel,
g) (23.06.1995 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik)Diyetisyen : Her merkezde en az bir diyetisyen,
h) (23.06.1995 tarihinde yayınlanan Yönetmelik ile değişik)Psikolog : Her merkezde danışman bir psikolog ( hasta sayısı 50 nin üzerindeyse sürekli olacaktır)
bulunması gerekir.
D-ÖZEL HASTANELER YÖNETMELİĞİ
EK-3 ASGARİ BULUNDURULACAK SAĞLIK PERSONELİ
NİTELİĞİ: SAYISI
I- UZMAN TABİP
A- Ruhsatnamede kayıtlı her uzmanlık dalında
a) 10-30 yatak arası en az (2 ayrı dahili, 2 ayrı cerrahi her branşta) 4
b) 30-50 yatak arası en az (4 ayrı dahili, 4 ayrı cerrahi her branşta) 8
c) 50 yatak üzeri için en az (5 ayrı dahili, 5 ayrı cerrahi her branşta) 10
B- Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı
a) Cerrahi branşı bulunan her hastane için 100 yatağa kadar 1
b) 100 yatak üzeri için ayrıca1
C- Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmanı (Kadrolu istihdamı zorunlu değildir).
a) 100 yatağa kadar her hastane için 1
b) 100 yatak üzeri için ayrıca1
D- Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı (Kadrolu istihdamı zorunlu değildir).
a) 100 yatağa kadar her hastane için 1
b) 100 yatak üzeri için ayrıca1
E- Radyodiagnostik Uzmanı (Kadrolu istihdamı zorunlu değildir).
a) 100 yatağa kadar her hastane için 1
b) 100 yatak üzeri için ayrıca 1
II- PRATİSYEN TABİP
a) 10 ila 30 yatak için 3
b) 30 ila 50 yatak için 4
c) 50 yatak üzeri için5
III. DİŞ TABİBİ
a) Her diş üniti için 1
IV- BAŞHEMŞİRE
a) Her hastane için 1
V- BAŞHEMŞİRE YARDIMCISI
a) 30 yatak üzeri için1
VI. HEMŞİRE
a) Servisler için her 3 yatağa1
b) İlave her 3 yatak için 1
c) Her üç poliklinik odası için 1
d) Prematüre servislerinde her 1 küvöze 3
e) Yoğun bakım ünitelerinde her 1 yoğun bakım yatağına3
– Sonraki her yatak için 2
f) Ameliyathanelerde ameliyathane sorumlusu 1
– Her ameliyat masası için2
g) Doğum kliniğinde her 5 bebek yatağı için 3
– İlave her yatak için1
h) Rehabilitasyon merkezi konuşma tedavi bölümünde her 4 yatak için 1
VII. EBE Doğum salonunda her doğum masasına 1
VIII. ECZACI
NİTELİĞİ: SAYISI
a) 50 yatak ve üzeri her hastane için1
IX. FİZYOTERAPİST
a) Her nöroloji servisi için 1
b) Yoğun bakımda her 10 yatak için1
c) Her 10 fizik tedavi yatağı için1
d) Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinde her 5 yatak için1
X. DİYETİSYEN
a) 50 yatak ve üzeri her hastane için1
XI. PSİKOLOG
a) Her hastane için 1
b) Doğumevlerinin menapoz kliniklerinde 1
c) Her ruh sağlığı ve hastalıkları kliniğinde1
d) Ruh sağlığı ve hastalıkları hastanelerinde her 30 yatak için 1
e) Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinde 1
XII. ODYOLOG
– Odyoloji laboratuvarı bulunan her hastane için 1
XIII. TIBBİ SEKRETER
a) Her 30 yatak için 1
XIV. TIBBİ TEKNİSYENLER
a) Anestezi teknisyeni, her anestezi cihazı için1
b) Laboratuvar teknisyeni, her laboratuvar için 1
c) Röntgen teknisyeni,
– Her röntgen teşhis cihazı için 2
– Her röntgen tedavi ünitesi için 2
– Her görüntüleme ünitesi için2
d) Ortopedi teknisyeni
– Ortopedi ile fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniği bulunan her hastane için 1
e) Diş protez teknisyeni (diş protez laboratuvarı bulunan hastanelerde) 1
XV. HASTANE HİZMETLİLERİ
a) Her 5 yatak için 1
b) Çocuk ve doğum hastanelerinde her 4 yatak için (kadın) 1
c) Her laboratuvar için 1
d) Yoğun bakım ünitesi için 3
– Her iki yatak için ayrıca 1
e) Rehabilitasyon merkezi egzersiz ve fizik uygulamalar bölümünde her 10 yatak için 1
XVI. DİĞER PERSONEL
a) Bilgisayar işletmeni 30 ila 100 yatak arası 1
– 100 yatak üzeri için ayrıca 1
b) Aşçı 50 yatağa kadar 1
– 50 yatak üzeri ayrıca 1
c) Biyomedikal mühendisi veya elektrik mühendisi veya elektronik mühendisi
– 100 yatak ve üzeri 1
d) Teknisyen (elektrik/elektronik ve ayrıca sıhhi tesisatçı)
– 100 yatağa kadar1
– 100 yatak üzeri için ayrıca 1
XVII. ŞOFÖR
a) Her hastaneye 1
b) Her ambulans için ayrıca 1
E-GÜZELLIK VE ESTETIK AMAÇLI SAĞLIK KURULUŞLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
Sağlık kuruluşunda, faaliyet gösterildiği süre boyunca bir mesul müdür bulunur. Mesul müdür, merkezlerde tabip; salonlarda ise, güzellik uzmanı olmak zorundadır. Mesul müdür, sadece bir sağlık kuruluşunda mesul müdürlük görevini üstlenebilir. Mesul müdürler, her ne suretle olursa olsun bir başka sağlık kuruluşunda çalışamazlar; ancak, mesul müdürlük yaptıkları kuruluşta aynı zamanda mesleklerini icra edebilirler. Mesul müdür, hem idari ve hem de uygulanan işlemlerden uygulayıcılarla birlikte sorumludur. (Madde 11)
Tabip, sadece bir merkezde çalışabilir. Tabip, sağlık kuruluşunda uyguladığı tıbbi işlemlerden ve bu işlemler sonucu oluşabilecek komplikasyonlardan ve hasta kayıtlarının düzenli tutulmasından, mesul müdür ile birlikte sorumludur.(Madde 12)
Güzellik uzmanı; yetkili oldukları uygulamalardan, bu uygulamalar sonucu oluşabilecek komplikasyonlardan ve kuruluşa başvuran kişilerin kayıtlarının düzenli tutulmasından mesul müdür ile birlikte sorumludur. (Madde 13)
Zayıflama bölümü açılması halinde sağlık kuruluşunda, diyetisyen çalıştırılır. Diyetisyen, tabibin sorumluluğunda, kişinin besin gruplarına göre alması gereken kaloriyi hesaplayarak uygun diyet listesini hazırlar ve ayrıca, beslenmesi ile ilgili diğer hususlarda zayıflamak isteyen kişiye eğitim verir. (Madde 14)
3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında güzellik uzmanlığı meslek dalında kalfalık belgesi alanlar ile Milli Eğitim Bakanlığının ilgili mevzuatına göre açılan okullar veya kurslardan alınmış belge sahip olan kişiler, güzellik uzmanının sorumluluğunda çalışabilirler.
Aktif Jimnastik biriminde, beden eğitimi veya spor konusunda ön lisans veya lisans düzeyinde öğrenim görmüş veyahut bu konuda eğitim aldığını belirleyen belgesi bulunan en az bir kişinin çalıştırılması gerekir.
Kuaför bölümünde, bu alanda ustalık ve kalfalık belgesini haiz olan en az bir kişinin çalıştırılması gerekir.
Manikür, pedikür uygulaması için, Milli Eğitim Bakanlığının ilgili mevzuatına göre açılan okullardan veya kurslardan alınmış belgeye sahip olan kişiler çalıştırılabilir.
Masaj Uygulamaları için, masörlük veya masözlük konusunda eğitim aldığını belirleyen belgesi bulunan kişiler çalıştırılabilir.
Merkezlerde gerek duyulur ise, tabibin sorumluluğunda fizyoterapist, sağlık memuru, hemşire gibi sağlık alanında eğitim görmüş personel çalışabilir.
Bu sağlık kuruluşlarında temizlik ve sekreterya işlemleri için istenildiği takdirde eleman görevlendirilir.
(Aşağıdaki bilgiler Sağlık İl Müdürlüğü’ne bildirilir.)
PERSONEL ÇALIŞMA BELGESİ PERSONELİN
ADI ve SOYADI:
BABA ADI :
DOĞUM YERİ :Fotoğraf
DOĞUM TARİHİ :
UNVANI :
GÖREVİ :
Mezun Olduğu Okul:
Mezuniyet Tarihi :
Diploma No :
Uzmanlık Belgesi No (varsa):
Sertifika No (varsa) :
GÖREV YAPACAĞI ÖZEL KURULUŞUN
ADI :
ADRESİ:
Yukarıda açık kimliği yazılı olan personelin ……………….. isimli özel sağlık kuruluşunda mesleğini icra etmesi İl Sağlık Müdürlüğünce uygun görülmüştür.
İL SAĞLIK MÜDÜRÜ/
YARDIMCISI/SAĞLIK
GRUP BAŞKANI
(Madde 15)
SONUÇ OLARAK
Özel öğretim kurumlarının, ihaleli iş alanların ve benzeri işyerlerinde çalışanlarının da kamu kurum ve kuruluşlarından tespiti yasal olarak olanaklı olabilmektedir.
Bir sonraki yazımda kayıtdışı çalışanların tespiti üzerine serisine devam edeceğim. Bir sonraki konumuz asgari işçilik ile kayıtdışı çalışanların tespiti olacaktır.
