Gelir Vergisi Sirküleri/16
T.C.
MALİYE BAKANLIĞI
Gelirler Genel Müdürlüğü
Gelir Vergisi Sirküleri/16
| Konusu | : Gelirin toplanması ve beyanı |
| Tarihi | : 11/02/2004 |
| Sayısı | : GVK-16/2004-8/Gelirin toplanması ve beyanı-1 |
| İlgili olduğu maddeler | : Gelir Vergisi Kanunu Madde 85, 86 |
| İlgili olduğu kazanç türleri | : Bütün kazanç ve iratlar |
1 – Giriş
Gelir Vergisi Kanununun toplama yapılmayan halleri belirleyen 86 ncı maddesinde 4842 ve 4962 sayılı Kanunlarla değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikler ile 2003 yılı gelirlerinin toplanması ve beyanına ilişkin açıklamalar bu Sirkülerin konusunu oluşturmaktadır.
2- Yasal Düzenlemeler
Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller Gelir Vergisi Kanununun 85 inci maddesi ile 4842 ve 4962 sayılı Kanunlarla değişik 86 ncı maddesinde düzenlenmiştir.
Söz konusu maddelere aşağıda yer verilmiştir:
“Gelirin toplanması ve beyan
Madde 85- Mükellefler, ikinci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur.
Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır.
Yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar:
1.Mükellefin bunları Türkiye’de hesaplarına intikal ettirdiği yılda;
2.Türkiye’de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yılda;
elde edilmiş sayılır.”
“Toplama yapılmayan haller
Madde 86- Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.
1.Tam mükellefiyette;
a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, bu Kanunun 75 inci maddesinin (15) numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı,
b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil),
c) Vergiye tabi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması koşuluyla, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları,
d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 600 milyon lirayı aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.
- Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar.”
- Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirler
Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde gelir unsurları itibariyle tam ve dar mükellefiyet esasında beyan edilecek kazanç ve iratlar aşağıda açıklanmıştır.
3.1. Ticari, Zirai ve Mesleki Kazançlar
Tam mükellefiyette;
Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar ile gerçek usulde vergilendirilen ticari, zirai ve serbest meslek kazançları tutarı ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının kazançları için de tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir.
Dar mükellefiyette;
Dar mükellef gerçek kişiler ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları ile tevkif yoluyla vergilendirilmemiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname vermek zorundadır.
Tevkif yoluyla vergilendirilmiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname verilmeyecektir.
3.2. Ücretler
Tam mükellefiyette;
Tam mükellef gerçek kişiler tevkif yoluyla vergilendirilmiş, tek işverenden alınan ücretleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2003 yılı gelirleri için 12 milyar lira) aşması halinde birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir.
Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebilecektir.
Tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri (Gelir Vergisi Kanununun 64 üncü maddesinde yer alan diğer ücretler hariç) için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir.
Dar mükellefiyette;
Dar mükellef gerçek kişiler, tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için beyanname vermeyeceklerdir. Bu uygulamada, ücret tutarının ve işveren sayısının bir önemi bulunmamaktadır.
3.3. Gayrimenkul Sermaye İratları
Tam mükellefiyette;
Tam mükellef gerçek kişiler, vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iratları için beyan sınırını (2003 yılı gelirleri için 12 milyar lira) aşmaları halinde beyanname vereceklerdir.
Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira geliri ile ilgili olarak 2003 yılı için istisna tutarı olan 1,5 milyar liranın aşılması halinde beyanname verilecektir.
Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2003 yılı beyan sınırı olan 600 milyon lirayı aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmeyecektir.
Konut kira geliri ile vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının birlikte elde edilmesi halinde, 12 milyar liralık haddin hesabında; konut kira geliri için istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile tevkifata tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının brüt tutarının toplamı dikkate alınacaktır.
Dar mükellefiyette;
Dar mükellef gerçek kişiler Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş gayrimenkul sermaye iratları için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname vermeyeceklerdir.
Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira gelirleri ile ilgili olarak (yurt dışında yerleşik olup dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları da dahil) 2003 yılı için istisna tutarı olan 1,5 milyar liranın aşılması halinde yıllık beyanname verilecektir.
3.4. Menkul Sermaye İratları
Tam Mükellefiyette;
2003 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarı ne olursa olsun, bir kısmı ise elde edilen gelirin belirli bir tutarı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.
3.4.1. Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları
Aşağıda belirtilen gelirler tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olup, diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir.
- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan,
– Mevduat faizleri,
– Özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları,
– Repo gelirleri,
– Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları.
- 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta poliçeleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratları.
- Kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları.
- Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.
3.4.2. Belirli Bir Tutarı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Olan Menkul Sermaye İratları
a- 12 Milyar TL’nı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları
Türkiye’de tevkif yoluyla vergilendirilmiş olan ve 12 milyar lirayı aşmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.
– Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler.
– Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları.
Elde edilen gelirin 12 milyar lirayı aşması halinde bu gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Menkul sermaye iratları toplamının 12 milyar lirayı aşıp aşmadığının tespitinde; indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması, bu iratların beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen gelirlerden, her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar payları (Dövize, altına veya başka bir değere endeksli olanlar ile döviz cinsinden ihraç edilenler hariç) indirim oranı uygulamasından, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri (26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilenler hariç) ise ayrıca istisnadan yararlanmaktadır.
Öte yandan, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olan ve bu Sirkülerin 3.4.1. bölümünde belirtilen menkul sermaye iratlarının, beyan sınırı olan 12 milyar liralık haddin hesabında dikkate alınmayacağı tabiidir.
Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 600 milyon lirayı aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul sermaye iratları için de yıllık beyanname verilmeyecektir.
Vergi tevkifatına tabi tutulmuş menkul sermaye iratları ile tevkifata tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının birlikte elde edilmesi halinde, 12 milyar liralık haddin hesabında toplam tutar dikkate alınacaktır.
b- 600 Milyon TL’nı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları
Türkiye’de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratlarının 600 milyon liralık tutarı aşmaması halinde, bu iratlar beyan edilmeyecektir.
– Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri.
– Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller.
– İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar.
– Her çeşit senetlerin ıskonto edilmesi karşılığında alınan ıskonto bedelleri.
– Her nevi alacak faizleri.
– Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları.
600 milyon liralık tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğine yönelik tespitte dikkate alınacak bir haddir. Bu had yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı uygulanmayacak olup, bu gelirlerin toplam tutarı dikkate alınacaktır.
3.4.3. İndirim Oranı Uygulanacak Menkul Sermaye İratları
2003 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından;
– Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler,
– Her nevi alacak faizleri,
– Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar payları,
indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir.
Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanmayacaktır.
Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.
3.4.4. 2003 Yılı İndirim Oranı
İndirim oranı; Vergi Usul Kanununa göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle tespit edilmektedir.
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 2003 yılı için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranı % 28,5’dir. Bu dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranı ise % 49,5’tir.
Buna göre, 2003 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı (% 28,5 / % 49,5=) % 57,5 olmaktadır.
3.4.5. Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde İstisna
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu madde hükmü ile 26/07/2001-31/12/2004 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançlar toplamının 2001 yılında 50 milyar lirası, 2002 ve izleyen yıllarda bu tutarın veya arttırılmış tutarın her yıl için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılması ile bulunacak tutar gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Buna göre, 2003 yılında söz konusu gelirlere uygulanacak istisna tutarı; 2002 yılı istisna tutarı olan 76 milyar 600 milyon liranın 2002 yılı için belirlenen yeniden değerleme oranında (% 59) artırılması sonucu (76 milyar 600 milyon x % 59=) 121 milyar 794 milyon lira olmaktadır. İstisna kapsamına giren söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceği gibi, diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir.
2003 yılında elde edilen ve gayrisafi tutarı (26/07/2001 tarihinden itibaren TL cinsinden ihraç edilenler) 314.809.411.764 TL.nı geçmeyen Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirleri beyan edilmeyecektir.
İstisna; faiz gelirleri açısından indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artışı kazançları açısından ise maliyet bedeli artırımı yapıldıktan sonra bulunan tutara uygulanacaktır.
İstisna; faiz gelirleri ile elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artışı kazançları toplamına uygulanacaktır. Hem faiz hem de elden çıkarma dolayısıyla elde edilen kazancın bulunması ve gelir toplamının istisna sınırını aşması halinde, istisnanın hangi kazanca uygulanacağı serbestçe belirlenebilecektir.
Dar mükellefiyette;
Tevkif yoluyla vergilendirilmiş menkul sermaye iratları için tutarı ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir.
Türkiye’de tevkif yoluyla vergilendirilmemiş menkul sermaye iratları münferit beyanname ile beyan edilecek olup, beyan edilecek gelir tutarının (matrahın) tespitinde enflasyondan arındırmaya ilişkin hükümler de göz önünde bulundurulacaktır.
3.5. Diğer Kazanç ve İratlar
Tam Mükellefiyette;
Tam mükellef gerçek kişiler, istisna tutarını geçen diğer kazanç ve iratlarını yıllık beyanname ile beyan etmek zorundadırlar. 2003 yılına ilişkin istisna tutarı değer artışı kazançları için 10 milyar, arızi kazançlar için 10 milyar liradır.
Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesi uyarınca 26 Temmuz 2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonoları faiz gelirlerine 2003 yılı için uygulanacak olan 121 milyar 794 milyon liralık istisna, elden çıkarmadan doğan değer artışı kazançlarına da uygulanacağından, ayrıca Mükerrer 80 inci maddede yer alan 10 milyar liralık istisnanın uygulanması söz konusu değildir.
Dar mükellefiyette;
Dar mükellef gerçek kişilerin diğer kazanç ve iratları için yıllık beyanname vermeleri söz konusu olmayıp, bu gelirler için münferit beyanname verilecektir.
3.6. Birden Fazla Gelir Unsurunun Bir Arada Elde Edilmesi
Yukarıda yer alan bölümlerde, genel olarak, beyana tabi gelirin sadece bir gelir unsurundan oluştuğu varsayılarak bu gelirler için yıllık beyanname verilip verilmeyeceği konusunda açıklamalar yapılmıştır.
Bununla birlikte bir kişinin gelirinin birden fazla gelir unsurundan oluşması mümkündür. Bu durumda hangi gelirlerin beyannameye dahil edileceğine ilişkin açıklamalar izleyen bölümlerde yer almaktadır.
Tam Mükellefiyette;
Önceki bölümlerde yapılan açıklamalarda da görüldüğü üzere, yıllık beyannameye dahil edilme gelirin niteliğine ve tutarına bağlı olarak değişmektedir. Bazı gelirler için tutarı ne olursa olsun beyanname verilmesi zorunlu iken, bazı gelirler tutarı ne olursa olsun beyannameye dahil edilmemektedir. Bazı gelirler için ise belirli koşullara bakılarak beyanname verilip verilmeyeceğine karar verilmesi gerekmektedir.
3.6.1. Beyannameye Dahil Edilecek Gelirler
Aşağıdaki gelirler için (istisna hadleri içinde kalan kısımları hariç) yıllık beyanname verilecektir.
– Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazançlar
– Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar
– Gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlar
– Serbest meslek kazançları
– 10 milyar TL’nı aşan diğer kazanç ve iratlar
– Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücretler (Diğer ücretler hariç)
– Birden fazla işverenden alınan ve birden sonraki işverenden alınanların toplamı 12 milyar TL’nı aşan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler
– Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamı 12 milyar TL’nı aşan gayrimenkul ve menkul sermaye iratları
Daha öncede belirtildiği üzere, ticari ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançları ile ilgili olarak bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
3.6.2. Beyannameye Dahil Edilmeyecek Gelirler
Aşağıdaki gelirler için beyanname verilmeyecektir.
– Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar.
– Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri.
– Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları.
– Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan repo gelirleri.
– Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları.
– 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta poliçeleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratları.
– Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı dolayısıyla elde edilen kar payları.
– Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemleri sonucunda elde edilen kar payları.
– Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı.
– Toplamı 600 milyon lirayı aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.
– Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler.
– Birden fazla işverenden alınan ve birden sonraki işverenden alınanların toplamı 12 milyar TL’nı aşmayan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler
– Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamı 12 milyar TL’nı aşmayan gayrimenkul ve menkul sermaye iratları
Diğer gelirler dolayısıyla yıllık beyanname verilmesi durumunda da bu gelirler yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.
Dar Mükellefiyette
Dar mükellefiyette her bir gelir unsuru itibariyle yapılan açıklamalar dikkate alınarak yıllık beyannameye dahil edilecek gelirler belirlenecektir.
- Yıllık Beyannamenin Verilmesi ve Vergilerin Ödenmesi
Gelir Vergisi Kanununun 92 ve 117 inci maddelerinde yapılan düzenleme ile bir takvim yılına ait beyanname izleyen yılın Mart ayının onbeşinci günü akşamına kadar verilecek(1-15 Mart), beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi ise Mart ve Temmuz aylarında ödenecektir.
Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde ise beyanname, izleyen yılın Şubat ayının onbeşinci günü akşamına kadar verilecek(1-15 Şubat), beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir.
Ancak, 06/02/2004 tarihli ve 14 No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde de açıklandığı üzere; zor durumda bulunan gelir vergisi mükelleflerinin ilgili Defterdarlıklara yazılı olarak başvurmaları halinde Defterdarlıklarca 2003 takvim yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamesinin; geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olan gelir vergisi mükellefleri için 2004 yılı 29 Şubat (sürenin son günü resmi tatile rastladığından 1 Mart) akşamına kadar, diğer gelir vergisi mükellefleri için 31 Mart akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilebilmesi için süre tanınabilecektir.
- Konuya İlişkin Örnekler
Örnek 1:
Bayan (A), üç ayrı işverenden ücret geliri elde etmekte olup, ücretlerin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunmaktadır.
| Birinci işverenden alınan ücret | 30.000.000.000.- lira |
| İkinci işverenden alınan ücret | 11.000.000.000.- lira |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 5.000.000.000.- lira |
Birinci işverenden alınan ücret toplama dahil edilmeyecek olup, 2 nci ve 3 üncü işverenden alınan ücretler toplamı (11 milyar+5 milyar=) 16 milyar lira, 12 milyar liralık beyan sınırını aştığı için 46 milyar liralık ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.
Örnek 2:
Bay (B)’nin tamamı üzerinden tevkifat yapılmış olan 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 50.000.000.000.- lira |
| İkinci işverenden alınan ücret | 10.000.000.000.- lira |
| İşyeri kira geliri (Brüt) | 22.000.000.000.- lira |
Bay (B)’nin birden sonraki işverenden aldığı ücret geliri olan 10 milyar lira beyan sınırını aşmadığından, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.
Bay (B)’nin işyeri kira geliri ise 2003 yılı için geçerli olan 12 milyar liralık beyanname verme sınırını aştığından mükellef sadece bu gelirini beyan edecektir.
Örnek 3:
Serbest meslek erbabı Bay (C)’nin serbest meslek kazancı yanında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri ile yine tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadır.
| Serbest meslek kazancı | 10.000.000.000.- lira |
| Birinci işverenden alınan ücret | 28.000.000.000.- lira |
| İkinci işverenden alınan ücret | 11.000.000.000.- lira |
| İşyeri kira geliri (Brüt) | 10.000.000.000.- lira |
Serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda beyanname verilecektir.
Birinci işverenden alınan hariç, ikinci işverenden alınan ücret geliri ise 12 milyar liralık beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir.
Serbest meslek kazancı ve işyeri kira geliri tutarının toplamı 12 milyar liralık beyan sınırını aştığından, işyeri kira geliri beyannameye dahil edilecektir.
Örnek 4:
Bayan (D) üç ayrı şirkette yönetim kurulu üyesi olup, 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 30.000.000.000.- lira |
| İkinci işverenden alınan ücret | 9.000.000.000.- lira |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 4.000.000.000.- lira |
| Konut kira geliri | 5.000.000.000.- lira |
Ücret gelirlerinin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.
Bayan (D), birden fazla işverenden aldığı ücret gelirinin yanı sıra mesken geliri elde etmiştir. Beyanname verilip verilmeyeceği öncelikle ücret gelirleri dikkate alınarak değerlendirilecektir.
Ücret gelirleri ile ilgili olarak birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretlerin toplamı 12 milyar liralık beyan sınırını aştığı için birinci işverenden alınan ücrette dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir.
Konut kira gelirinden 1,5 milyar liralık istisna tutarı düşülecek olup, kalan tutar gayrimenkul sermaye iradı olarak beyannameye dahil edilecektir.
Örnek 5:
Bay (E)’nin 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 40.000.000.000.- lira |
| İkinci işverenden alınan ücret | 7.000.000.000.- lira |
| Konut kira geliri | 7.000.000.000.- lira |
| İşyeri kira geliri (Brüt) | 8.000.000.000.- lira |
İkinci işverenden alınan ücret, 12 milyar liralık beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.
Mesken kira gelirinden 1,5 milyar liralık istisna düşüldükten sonra kalan tutar her halükarda beyan edilecektir.
Konut ve işyeri kira geliri toplamı 12 milyar lira beyan haddini aştığından, tevkifata tabi tutulmuş olan işyeri kira geliri de konut kira geliri ile birlikte beyan edilecek; hesaplanan vergiden tevkif yoluyla alınan vergiler mahsup edilecektir.
Örnek 6:
Bayan (F)’nin 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.
| Birinci işverenden alınan ücret | 40.000.000.000.- lira |
| İkinci işverenden alınan ücret | 5.000.000.000.- lira |
| Üçüncü işverenden alınan ücret | 6.000.000.000.- lira |
| İşyeri kira geliri (Brüt) | 8.000.000.000.- lira |
| 26/07/2001 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri (indirim ve istisnadan sonra kalan tutar) | 9.000.000.000.- lira |
26/07/2001-31/12/2004 tarihleri arasında ihraç edilen hazine bonosu faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan değer artışı kazançları toplamının 2003 yılında 121 milyar 794 milyon lirası gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Bayan (F)’nin birinci işverenden aldığı ücret hariç diğer ücretler toplamı (5 milyar+6 milyar=) 11 milyar lira beyan sınırını aşmadığından, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Ancak ücret gelirleri dışında elde ettiği gelirleri toplamı (8 milyar+9 milyar=) 17 milyar beyan sınırını aşmaktadır. Bu durumda, Bayan (F) sadece işyeri kira geliri ile Hazine bonosu faiz geliri toplamı olan 17 milyar lirayı beyan edecektir.
Örnek 7:
Bay (G), 2003 yılında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri, mevduat faizi ile birlikte konut kira geliri elde etmiştir.
| İşyeri kira geliri (Brüt) | 8.000.000.000.- lira |
| Konut kira geliri | 2.000.000.000.- lira |
| Mevduat faizi | 10.000.000.000.- lira |
Mevduat faizi geliri, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 55 inci maddesinde 4783 ve 5035 sayılı Kanunlarla yapılan düzenlemeler uyarınca 31/12/2004 tarihine kadar beyan dışı olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.
Konut kira gelirinden 1,5 milyar liralık istisna düşülecek olup, kalan tutar her halükarda beyan edilecektir.
İşyeri kira geliri ise, elde edilen gayrimenkul sermaye iradı toplamı (8 milyar + 500 milyon= 8,5 milyar) 12 milyar liralık beyan sınırını aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir.
Örnek 8:
Bay (H), 10/10/2002 tarihinde iktisap ettiği Hazine bonolarından 700 milyar liralık kısmını 20/02/2003 tarihinde 800 milyar liraya elden çıkarmış, geriye kalanlardan ise 350 milyar lira faiz geliri elde etmiştir.
Söz konusu Hazine bonolarının ihraç tarihi 25/07/2002’dir.
Bay (H), Hazine bonolarından bir kısmını elden çıkarması dolayısıyla elde ettiği değer artış kazancı ile ilgili olarak maliyet bedeli endekslemesi uygulamasından yararlanabilecektir.
Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesi uyarınca 26 Temmuz 2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonoları faiz gelirlerine 2003 yılı için uygulanacak olan 121 milyar 794 milyon liralık istisna, elden çıkarmadan doğan değer artışı kazançlarına da uygulanacağından, ayrıca Mükerrer 80 inci maddede yer alan 10 milyar liralık istisnanın uygulanması söz konusu değildir.
Tefe Oranları: Eylül 2002: 6.024,6 / Ocak 2003: 6.840,7’dir.
Artış Katsayısı (6.840,7/6.024,6=) 1,135;
Endekslenmiş Maliyet Bedeli: 794.500.000.000
(700.000.000.000×1,135=)
| Değer Artışı Kazancı (800.000.000.000 – 794.500.000.000=) | 5.500.000.000 |
| Hazine bonosu faizi | 350.000.000.000 |
| İndirim oranına isabet eden tutar (350.000.000.000 x % 57,5=) | 201.250.000.000 |
| Hazine bonosu faiz geliri (350.000.000.000 – 201.250.000.000=) | 148.750.000.000 |
| Toplam Gelir Tutarı (5.500.000.000 + 148.750.000.000=) | 154.250.000.000 |
| İstisna | 121.794.000.000 |
| Beyan Edilecek Tutar | 32.456.000.000 |
Bay (H), Hazine bonosu faiz gelirine indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artış kazancına ise maliyet bedeli endekslemesi uyguladıktan sonra bulunan tutardan (154 milyar 250 milyon lira) 121 milyar 794 milyon liralık istisnayı düşecek, kalan 32 milyar 456 milyon lira beyan edilecektir.
Duyurulur.
Osman ARIOĞLU
Bakan a.
Gelirler Genel Müdürü