Emrah AYGÜL
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
01.03.2001 Tarih ve 24333 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 81 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile Maliye Bakanlığınca ihracat istisnasından ve ihraç kaydıyla teslimlerden doğan katma değer vergisi iadelerinin, hak sahibi mükellefin kendisinin ve mal ya da hizmet satın aldığı kişilerin vergi borçlarının yanı sıra ortaklarının vergi borçları ile kendisinin, ortaklarının ve mal ya da hizmet satın aldığı mükelleflerin Sosyal Sigortalar Kurumu prim borçlarına mahsup edilmesi uygun görülmüştür. Böylece ilk kez bu Tebliğ ile mükellefçe KDV iade alacaklarının, SSK prim borçlarına mahsubu mümkün olmuştur.
Ancak söz konusu Tebliğde “Sosyal Sigortalar Kurumu borçlarının tahsilinde de 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulandığından, vergi dairesince bu işlemlerin gerçekleştirildiği tarihte prim borcunun vadesinin geçmiş olması halinde, borcun vade tarihi ile Sosyal Sigortalar Kurumuna ödemenin yapıldığı tarihler arasında gecikme zammı uygulanabileceği” belirtilmiştir. Bu düzenleme gereğince de mükellefçe mahsup talebi süresinde (SSK prim borcunun vadesinden önce) yapılmış olsa dahi, vergi dairesinin mahsup işlemini geç, yani SSK prim borcunun vadesinden sonra yapması halinde gecikme zammı uygulanmaktaydı. Diğer bir deyişle yükümlünün bu işlemle ilgili olarak elinde olmayan sebeplerle gecikme zammına maruz kalması mümkün bulunmaktaydı.
İhracat istisnası ve ihraç kayıtlı satışlardan doğan KDV iadelerine ilişkin usul ve esasların belirlendiği 29 adet KDV Genel Tebliğini ya tamamen ya da ilgili kısımlarını yürürlükten kaldıran ve bu KDV Genel Tebliğlerinde yer alan açıklamaların derlemesi şeklinde nitelendirilen 23.11.2001 Tarih ve 24592 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde KDV iade alacaklarının SSK prim borçlarına mahsubuna ilişkin usul ve esaslar yeniden belirlenmiştir. Bu kapsamda yukarıda belirtilen 81 Seri no.lu Tebliğdeki açıklamalar da yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak 84 Seri No.lu Tebliğde yapılan düzenlemelere göre de KDV iade alacaklarının SSK prim borçlarına mahsubunda vergi dairesinin mahsup işlemini geç yerine getirmesi halinde gecikme zammı hesaplanması uygulaması devam etmiştir.
Konu ile ilgili olarak 24.04.2003 tarihinde yayımlanan 4842 Sayılı Kanunun 32. maddesi uyarınca Sosyal Sigortalar Kanununun 80. maddesine yapılan ekleme ile “prim borçlarının, katma değer vergisi iade alacağından mahsubu suretiyle de ödenmesinin mümkün olduğu, bu takdirde katma değer vergisi iade hakkı sahibinin kendisinin, mal ya da hizmet satın aldığı veya iştirak ya da ortaklık ilişkisi içinde bulunduğu işverenlerin prim borçları için de mahsup talep edebileceği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının, Maliye Bakanlığının uygun görüşü ile bu uygulamadan faydalanacak işverenleri, iştigal konusu, işletme türü ve işletme büyüklüğü itibariyle belirlemeye ve lehine mahsup talebinde bulunulan işverenlerin prim borcu ödeme süresini otuz günü aşmamak üzere uzatmaya yetkili olduğu” belirtilmiştir.
Bu düzenlemedeki 30 günlük ek sürenin mahsup talebini süresinde yapan mükelleflerin, mahsup işlemlerinin vergi idaresinden kaynaklanan gecikmeler sebebiyle geç yapılması halinde, haksız yere gecikme zammı uygulamasına maruz kalmalarının önüne geçilmesi amacıyla yapıldığı anlaşılmaktadır.
Sosyal Sigortalar Kanununa eklenen düzenlemede Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına verilen yetki kullanılarak, 16.09.2003 tarih ve 25231 Sayılı Resmi Gazetede Bakanlık tarafından Sosyal Sigortalar Kurumu Alacaklarının KDV İadesinden Mahsup Edilmesine İlişkin Tebliğ yayımlanmıştır. Söz konusu Tebliğde önemli görülen hususlar aşağıda belirtilmiştir.
1-KDV iade alacaklarının, SSK borçlarına mahsubunda yükümlülerin işletme türü ve büyüklüğü itibarıyla ayrımına gidilmemiştir.
2- Maliye Bakanlığının görüşü de alınarak prim borçlarının katma değer vergisi iade alacağından mahsubunda, prim borcunun ödeme süresinin 15 gün uzatılmasına karar verilmiştir.
24.04.2003 Tarihinden sonra yapılan mahsup işlemleri için geçerli olan bu düzenleme, bu tarihten itibaren soruna çözüm bulsa da bu tarihten önceki mahsup işlemleri için, idarenin gecikmesinden dolayı mükellefin maruz kaldığı gecikme zamlarına çözüm getirmemiştir.
Ancak 5035 Sayılı Kanun ile Sosyal Sigortalar Kanununa eklenen geçici 88. Madde ile soruna çözüm getirilmiştir. Buna göre 24.04.2003 tarihine kadar katma değer vergisi iade alacağının prim borçlarına mahsubunu isteyen işverenler (mükellefler) hakkında, vergi dairesine süresinde başvurmuş olmaları kaydıyla, Katma Değer Vergisi mevzuatına göre yapılan mahsup talepleri yerine getirilinceye kadar geçen süre için gecikme zammı uygulanmayacak, uygulanmış olan gecikme zammı tutarları ise Kurumun bağlı olduğu Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde işverenlere nakden veya Kurumun alacaklarına mahsup suretiyle iade edilecektir.
Bu şekilde ödenmiş olan gecikme zamlarının iadesi için öncelikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca düzenleme yapılması beklenmelidir.