01.07.2003 Tarihinden Sonra Yapılan ve VUK Uyarınca Finansal Kiralama İşlemi Sayılan Kiralamalara İlişkin Faturalanan Bedeller Direkt Gider Yazılamayacaktır

Bilindiği üzere 4842 Sayılı Kanun uyarınca Vergi Usul Kanununa eklenen Mükerrer 290. madde ile finansal kiralama işlemlerinin değerlemesinde yeni esaslar getirilmiştir. Söz konusu düzenleme incelendiğinde, getirilen esaslar ile IAS 17 de yer alan finansal kiralama işlemleri ile ilgili düzenlemelerin küçük farklılıklar dışında birbirine uyumlu olduğu görülmektedir. 17 No.lu Uluslararası Muhasebe Standardı (IAS 17) kiralama işlemlerinin muhasebesini (Accounting for Leases) içermekte olup, bu standartta finansal ve faaliyet kiralamalarında kiracı ve kiralayan açısından muhasebe politikaları ve raporlama esasları açıklanmıştır.

Ayrıca söz konusu Uluslararası Muhasebe Standardında yer alan düzenleme aşağıda açıklandığı üzere, SPK tarafından da uygulamaya konulacaktır..

Türkiye Sermaye Piyasası Kurulu, Uluslararası Sermaye Piyasası Kurulları Örgütünün (IOSCO- International Organization of Securities Commission) üyesidir. IOSCO, 2005 yılı başından itibaren üye ülkelerinde Uluslararası Muhasebe Standartlarının uygulanmasını öngörmüştür. Ayrıca IAS’ler global standartlar olma yolunda önemli avantajlara sahip olup, bunlar bir çok ülkede ulusal standart olarak da kullanılmaktadır. Tüm bu sebeplerden dolayı Sermaye Piyasası Kurulu, Uluslarasası Muhasebe Standartlarına uyumlu “Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ” Taslağını hazırlamış olup, bunları 31.12.2003 tarihli mali tablolara uygulatmayı planlamaktadır. Söz konusu Taslağın 20. Kısmında ise finansal kiralama işlemlerine ilişkin açıklamalar IAS 17’ye uyumlu yapılmıştır.

Aşağıda, Vergi Usul Kanununda yapılan söz konusu düzenlemenin, kiralama işleminde kiracı olan tarafa ilişkin hükümlerine ilişkin açıklamalar yapılmıştır.

2.KİRACIYA YÖNELİK VERGİSEL DÜZENLEMELER

Vergi Usul Kanununda yapılan söz konusu düzenleme (VUK mükerrer 290. madde) öncesinde, vergi yasalarında kiracı tarafından finansal kiralama bedellerinin nasıl değerlendirileceğine dair herhangi bir hüküm yer almamaktaydı. Ancak uygulamada aşağıda örnekleri belirtilen ve sürekli hale gelen yargı kararları dikkate alınarak faturalanan finansal kiralama bedellerinin tamamı gider yazılmaktaydı.

• Finansal kiralama yöntemi ile kiralanan taşıtlar için yapılan kira ödemesi, ödemenin yapıldığı yılda gider yazılabilecektir (Danıştay 3. Dairesinin 02.06.1995 Tarih ve Esas No:1994/5007, Karar No: 1995/1774 Sayılı Kararı).

• Niteliği itibariyle adi kiralamadan farklı ve finansman temini amacı taşıyan finansal kiralama için ödenen bedellerin cari yılın gideri olarak gösterilmesinde hukuka aykırılık yoktur (Danıştay 3. Dairesinin 05.02.1997 Tarih ve Esas No:1995/2843, Karar No: 1997/441 Sayılı Kararı).

• Finansal kiralama bedellerinin sözleşme gereği tahakkuk ettiği dönemde gider kaydedilmesi gerekir (Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunun 24.01.1997 Tarih ve Esas No: 1995/336, Karar No: 1997/80 Sayılı Kararı).

Vergi Usul Kanununa eklenen Mükerrer 290. maddede ve Maliye Bakanlığınca bu maddenin uygulanmasına yönelik usul ve esasların belirlendiği 01.07.2003 tarih ve 25155 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 319 Seri No.lu VUK Genel Tebliğinde kiracıların finansal kiralama bedellerini nasıl değerleyecekleri açıklanmış olup, önemli gördüğümüz kısımlara aşağıda değinilmiştir.2.1. 01.07.2003 Tarihinden Önce Yapılan Finansal Kiralama Sözleşmelerinde UygulamaMükerrer 290. madde hükümleri 01.07.2003 tarihinden sonra yapılacak kiralama işlemlerine uygulanmak üzere yürürlüğe gireceğinden bu tarihten önce yapılan finansal kiralama sözleşmelerindeki ödeme planına göre fatura edilen finansal kiralama bedelleri gider kaydedilmeye devam edilecektir.

2.2. 01.07.2003 Tarihinden Sonra Yapılan ve VUK Uyarınca Finansal Kiralama İşlemi Sayılan Kiralama Sözleşmelerine İlişkin Uygulama

2.2.1. Kapsam

Yasada finansal kiralama işlemi sayılan haller Finansal Kiralama Kanunundan bağımsız olarak tespit edilmiştir. Yani bu bölümde açıklanan şekilde yapılacak değerleme işlemi yalnızca Vergi Usul Kanununun 290. maddesinde finansal kiralama işlemi sayılan kiralamalar için geçerlidir. Bunun dışındakilerin değerlemesi yapılırken, bunlar Finansal Kiralama Kanununa göre finansal kiralama işlemi sayılsalar bile, eski uygulamaya tabi olacaktır. Diğer bir deyişle bunlar ödendiği dönemde gider yazılabilecektir. Mükerrer 290. maddeye göre; iktisadî kıymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi, kiracıya kira süresi sonunda iktisadî kıymeti rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması, kiralama süresinin iktisadî kıymetin ekonomik ömrünün % 80’inden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının iktisadî kıymetin rayiç bedelinin % 90’ından daha büyük bir değeri oluşturması hallerinden herhangi birinin varlığı durumunda kiralama işlemi finansal kiralama kabul edilecektir. Arazi, arsa ve binalarla ilgili kiralama sözleşmelerinde, sadece sözleşmede kira süresi sonunda mülkiyet hakkının kiracıya devri öngörülmüşse veya kiracıya kira süresi sonunda kiralama konusu gayrimenkulü düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınmışsa finansal kiralama olarak kabul edilecektir.

Doğal kaynakların araştırılması veya kullanılmasına yönelik kiralama sözleşmeleri ile sinema filmleri, video kayıtları, patentler, kopyalama hakları gibi kıymetlerle ilgili lisans sözleşmeleri mükerrer 290. madde kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bilindiği üzere Finansal Kiralama Kanunu açısından da fikri ve sinai haklar finansal kiralamaya konu olamamaktadır.

2.2.2. Değerleme

• Finansal kiralama işlemine konu iktisadi kıymeti kullanma hakkı ve sözleşmeden doğan borç, kiralama konusu iktisadi kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı ile değerlenecektir. Finansal kiralama konusu iktisadi kıymet, kullanma hakkı olarak aktife alınacak karşılığında ise kiralayana olan borç pasife kaydedilecektir.