İhracata yönelik faaliyetlerde özellikle küçük ve orta boy işletmelerin ihracata yönelmelerini teşvik etmek amacıyla çeşitli modeller benimsenmekte ve örgütlenme biçimlerine gidilmektedir. Bu kapsamda, firmaların ihracata yönelik faaliyetlerinde gönüllü olarak sermayelerini, bilgilerini, üretimlerini ve tecrübelerini bir araya getirerek ölçek ekonomisinin sağladığı avantajlara sahip olunmasını destekleyici çeşitli modeller ortaya çıkmaktadır. Farklı ülkelerde değişik uygulamalarına rastlanan bu modelin esas itibariyle amacı aynı olup, bu da özellikle KOBİ’lerin ihracata yönelmesi ve böylece daha fazla ihracat imkanı yaratılmasıdır.
Ürünlerini yurt içinde pazarlayan KOBİ’ler dış pazarlara açıldıktan sonra dünya standartlarındaki kaliteyi yakalamak için güçlü finansman ,kaliteli üretim ve pazarda rekabet koşullarını yaratacak alt yapılara ve organizasyonlara sahip olmaları gerekmektedir. Ülkemizde de dönem dönem ihracata yönelik çeşitli örgütlenme modelleri benimsenmiş ve uygulamaya konmuştur. Halen Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri uygulanmakta olan modellerdir.
Sektörel dış ticaret şirketleri modeli ile aynı üretim alanındaki küçük ve orta boy işletmelerin, ihracata yönelik olarak bir organizasyon altında toplanarak dünya pazarlarına açılmaları, dış ticarette uzmanlaşmaları ve bu şekilde daha etkin faaliyet göstermeleri amaçlanmıştır. Bu model ile nihai olarak amaçlanan ise ölçek ekonomisine ulaşılması ve rekabet gücünün artırılması yoluyla ülke ihracatının artırılmasıdır.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 26.12.1996 tarihli ve 22859 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin Tebliğ” (İhracat 96/39) ile sektörel dış ticaret şirketleri modeli oluşturulmuştur. Bilahare 08,07,1998 tarih ve 23396 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 98/13 sayılı tebliğ ile bazı değişiklikler yapılarak son şekli ile mevzuatı belirlenmiştir.
Söz konusu tebliğe göre, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) ihracat sektörü içinde bir organizasyon altında toplanarak dünya pazarlarına yönlendirilmesi amacıyla; ihracat ve ilgili konularda (finansman, tedarik, nakliye, sigorta, gümrükleme v.b.) hizmet sağlayarak, dış ticarette uzmanlaşmalarını ve bu suretle daha etkin faaliyet göstermelerini teminen kurulan şirketlere, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca “Sektörel Dış Ticaret Şirketi (SDŞ) Statüsü” verilir.
kurulması gerekmektedir.
kurulması gerekmektedir.
3-Diğer Ortak Hükümler (Şartlar) Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, şirketin kurulması ve gelişmesinde yardımcı olmak amacıyla, aşağıda belirtilen unsurlardan en fazla ikisini bünyelerinde bulundurabilirler.a) Ortaklık payları toplamı, SDŞ sermayesinin %10’unu aşmamak kaydıyla, kurucu ortak olarak, 200’den fazla işçi istihdam eden şirketler,
b) Ortaklık payları toplamı, SDŞ sermayesinin %10’unu aşmamak ve şirkette profesyonel yönetici olarak çalışmak kaydıyla gerçek kişiler,
c) Ortaklık payları toplamı, SDŞ sermayesinin %10’unu aşmamak kaydıyla, SDŞ’nin faaliyette bulunduğu üretim dalına mal, ekipman ve hizmet sağlayan şirketler,
d) Ortaklık payları toplamı, SDŞ sermayesinin %10’unu aşmamak kaydıyla, kooperatif, birlik, vakıf ve mesleki federasyon v.b. kuruluşlar,
Yukarıdaki şartları haiz bulunan şirketlerin (T.T.K. ’na göre kuruluş işlemlerini tamamlamış, tüzel kişilik kazanmış) SDŞ olabilmeleri için tebliğ ekindeki (Ek:2) müracaat formunu doldurarak, istenilen belgeler ile birlikte Dış Ticaret Müsteşarlığı-İhracat Genel Müdürlüğü’ne müracaat etmeleri gerekmektedir. Yapılan inceleme sonunda, gerekli şartları haiz olduğu anlaşılan şirketlere SDŞ statüsü verilir ve Resmi Gazete’de yayımlanır.
Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinde; ortaklıktan ayrılmak isteyen ortakların payları, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın onayı alınmak ve %10’luk (Kalkınmada Öncelikli Yörelerde %20’lik) azami oran aşılmamak kaydıyla, bu tebliğ’de belirtilen tanıma uyan yeni veya mevcut ortaklara devredilebilir.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, ortaklık yapısında ve sermayesinde yapılan değişiklikleri, bir ay içerisinde Dış Ticaret Müsteşarlığına bildirirler.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, yaptıkları ihracatla ilgili olarak, altı aylık ve yıllık dönemler itibariyle, Dış Ticaret Müsteşarlığına (İhracat Genel Müdürlüğü) faaliyet raporu vermekle yükümlüdürler.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, kendi nam ve hesabına yurt içinde satın alarak ürettikleri malların ihracında; ihracat, kambiyo ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden doğrudan ve münhasıran sorumludur.
Sektörel Dış Ticaret Şirketi ile imalatçı arasında bir aracılık sözleşmesine binaen imalatçı şirketin bizzat imal ve tedarik ederek Sektörel Dış Ticaret Şirketi üzerinden gerçekleştirdiği ihracatta ise, aracılık sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadığı sürece ihracat, kambiyo ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden doğrudan ve münhasıran imalatçı şirketler sorumludur. Kendi ortaklarının ürettiği malları ihraç eden SDŞ’ler doğrudan üretimde bulunmazlar ve imalatçı şirketlere iştirak edemezler, ancak ortaklarının faaliyet gösterdiği üretim dalına ait hammadde tedarikinde imalatçı gibi değerlendirilirler.
Normal yörelerde faaliyet gösteren Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin; kuruldukları yıl hariç, müteakip yıl içinde, ait oldukları üretim dalında en az 5 (beş) milyon ABD Doları ihracat gerçekleştirmemeleri, kalkınmada öncelikli yörelerde faaliyet gösteren Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin; kuruldukları yıl hariç, müteakip her yıl içinde, ait oldukları üretim dalında en az 2.5 (ikibuçuk) milyon ABD Doları ihracat gerçekleştirmemeleri, yapılacak inceleme ve denetlemeler neticesinde, Tebliğ hükümleri ile ortakların hak ve menfaatlerine aykırı durumların tespit edilmesi hallerinde Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsü, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca geri alınabilir.
II-SEKTÖREL DIŞ TİCARET ŞİRKETİ OLARAK ÖRGÜTLENMENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR
İhracata yönelik bu örgütlenme modeliyle; KOBİ’lerin bireysel olarak ihracat yaptıklarında karşılaşacakları zorlukları aşabilmeleri, bireysel pazarlama etkinliklerine göre daha güçlü pazarlama imkanları edinebilmeleri mümkün olabilmektedir.
KOBİ’lerin SDŞ olarak örgütlenmeleri, kurulacak SDŞ’de görev alacak profesyonel personel vasıtasıyla, ihracat işlemlerinin, gümrükleme, nakliye, sigorta gibi faaliyetlerin daha etkin olarak gerçekleştirilmesini ve ihracata yönelik daha güçlü bir pazarlama imkanını sağlamaktadır.
Bugün mevcut olan SDŞ’lerin bir kısmı sadece üyelerinin ihracat işlemlerini gerçekleştirmekte ve üyelerinin SDŞ’lere yönelik teşviklerinden yararlanmalarını sağlamak amacıyla faaliyet göstermektedir. Bir diğer grup SDŞ ise, üyelerinin ihracatlarını gerçekleştirmenin ve üyelerinin SDŞ’lere yönelik desteklerden faydalanmalarını sağlamanın yanı sıra, üyeleri için yeni pazarlar, yeni müşteriler bulmak ve üyelerinin mevcut Pazar paylarını artırmak yönünde faaliyetler de göstermektedirler. Bu amaçla gerçekleştirilen faaliyetlerin başlıcaları; üyelerin yurt dışı fuarlara katılımını organize etme, üyeleri ve ürünleri tanıtıcı yayınlar hazırlama, üyelerin ürünlerinin yurt dışında daimi olarak sergileneceği mağazalar, depolanacağı depolar, pazarlanacağı ofisler açma, üyelerini alım ya da satış heyetleri vasıtasıyla yabancı alıcılarla buluşturma şeklinde faaliyetlerdir.
Sektörel dış ticaret şirketi olarak örgütlenmenin, SDŞ üyelerine olduğu kadar dış pazarlardaki ithalatçılara da sağladığı bazı avantajlar vardır. SDŞ’lerle ticari ilişkiye girecek ithalatçılar, münferit küçük işletmeler yerine ihracat işlemlerinde daha profesyonel olan SDŞ’lerle çalışacaklarından, ithalat yapmaları daha kolaylaşabilecektir. Ayrıca, SDŞ’ler ithalatçı firmalara tüm üyelerinin ürünlerini pazarladıklarından, ithalatçı firmalara daha geniş bir firma ve ürün sunumu olacaktır.
SDŞ’lerin, üyelerinin ihracatlarını gerçekleştirmeleri yanı sıra üyelerine yeni pazar, yeni müşteri bulma, pazar paylarını artırma amacıyla da yapılanmış olmaları SDŞ modelinin amacına daha uygun bir yapılanma olarak görülmektedir. Çünkü, SDŞ modeli kapsamında başlıca beklenti, bu model ile Türkiye’nin ihracatının artırılmasıdır. Bu amaca yönelik faaliyet gösterecek SDŞ’lerin, hem üyelerinin ihracatını kolaylaştıracak, hem de yeni ihracat imkanları yaratacak faaliyetlerde bulunacak şekilde yapılanmaları daha doğru görülmektedir.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, ortaklarının faaliyet gösterdiği üretim dalına ait hammadde tedarikinde imalatçı olarak değerlendirilirler.
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri; aynı sektörde faaliyette bulunmak kaydıyla, SDŞ ortağının ait olduğu grubun diğer şirketleri ile bunların kurduğu ortaklıkların ihracatına aracılık edebilirler. Ayrıca, bu şirketler gerek SDŞ statüsünü aldıkları yılda ve gerekse takip eden yıl içinde, aynı sektörde faaliyette bulunan ve KOBİ niteliği taşıyan ve fakat ortak olmayan firmaların ihracatına da aracılık edebilirler.
SDŞ’ler İhracatına aracılık ettikleri ortağı olan (imalatçı) şirketler ile ortağı olmayan şirketler (imalatçı olsun/olmasın) arasında “Aracılık Sözleşmesi” düzenlerler. (İmalatçı olmayan işletmeler de SDŞ ne ihraç edilmek üzere imalatçılar gibi mal satabilirler.)
III-SEKTÖREL DIŞ TİCARET ŞİRKETLERİNE YÖNELİK BAŞLICA DESTEKLER
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, ihracatta devlet yardımlarının hedef grubunu oluşturmakta olup, bu yardımlardan öncelikle yararlanırlar.
Sektörel dış ticaret şirketleri KOBİ’lerin ihracata yönelik örgütlenmeleri amacıyla geliştirilmiş bir model olduğundan, kurulacak SDŞ’lerin ihracata yönelik faaliyetlerini destekleyici uygulamalar geliştirilmiştir. Bunlar doğrudan SDŞ’lere yönelik ya da kapsamı içinde SDŞ’lerin de yer alabileceği teşviklerdir.
1.Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Gümrük Muafiyetli İthalat
Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde yerleşik firmalardan, dahilde işleme izin belgeleri kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünlerin üretimi için gerekli olan (kendilerinin ve/veya yan sanayicilerinin ihtiyacı olan) hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin bedelli veya bedelsiz olarak ithali esnasında alınması gereken her türlü vergi tutarı kadar teminat yatırılmak kaydıyla gümrüksüz olarak ithalatına müsaade edilmektedir.
Dış ticaret sermaye şirketler ile sektörel dış ticaret şirketlerinin müracaat tarihinden önceki takvim yılı içerisinde gerçekleştirdikleri ihracat kadar dahilde işleme izin belgesi kapsamında yapacakları ithalatlarına; bu ithalattan doğacak her türlü vergi (KDV dahil) ve fon tutarının %10’unun teminat olarak yatırılması kaydıyla, ilgili gümrüklerce müsaade edilir.
2. Exımbank Kredileri
a) Kısa Vadeli İhracat Kredisi
Amacı; Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri’nin (SDŞ) ihracata hazırlık dönemi finansman ihtiyacının uygun bir vade ve maliyet ile karşılanması, böylece ihracat performanslarının artışının teşvik edilmesidir. Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından DTSŞ ve SDŞ statüsü verilen ve Türk Eximbank tarafından kredibilitesi olumlu bulunan firmalar bu krediden yararlandırılır. Firmaların kredi limiti, bir önceki yıl ihracat performanslarına bağlı olarak belirlenir. Kredi tutarı, FOB ihracat tutarının %100’ü oranında belirlenir (döviz kredilerinde taahhüt kapatma aşamasında kredi tutarına ilave olarak tahakkuk eden faiz tutarı kadar ihracatın gerçekleşmiş olması ayrıca aranmaktadır). Kredinin azami vadesi 180 gündür. Uygulanan faiz oranı, uluslararası piyasadaki faiz oranlarına göre değişmektedir. Türk Eximbank’a ihracat kredi sigortası yaptıran firmalara döviz kredilerinde 0.5 puan, TL kredilerinde ise 4 puanlık faiz indirimi yapılmaktadır. Kredi, Türk Eximbank Genel Müdürlüğü ile İstanbul ve İzmir şubeleri tarafından doğrudan kullandırılmaktadır.
b) Yurt Dışı Mağaza Yatırım Kredisi
Bu program ile ihracatta kalıcı pazarlar edinilmesi ve net döviz girdisinin arttırılmasını teminen, Türk firmalarının değişik pazarlarda Türk menşeili her türlü tüketim malı niteliğindeki ürünleri doğrudan pazarlaması amacıyla, değişik ürün gruplarının sergilendiği çeşitli bölümleri içeren satış mağazalarından oluşan mağaza zincirleri ile bir ya da birden fazla firmanın bir araya gelerek kuracakları büyük alışveriş merkezleri oluşturulmasına yönelik yatırımların finansmanı amaçlanmaktadır. Söz konusu kredi, Türkiye’de yerleşik firmalara kredi konusu yatırımın tamamlanmasını takip eden dönem içerisinde, kredi vadesi ile sınırlı kalacak şekilde, Türk Eximbank tarafından tespit edilen tutarda Türk ürünlerinin ihraç ve satışının gerçekleştirilmesi ve söz konusu faaliyetlerden elde edilecek dövizlerden yatırım için kullandırılacak kredi anapara ve faizi tutarında dövizlerin yurda getirilerek bir bankaya satılması taahhüdü karşılığında kullandırılır. Kredilendirme oranı, yerli katkı oranı %50 ve daha yukarı olduğu durumlarda yatırım tutarının azami %75’i, yerli katkı oranı %50’den az olduğu durumlarda yatırım tutarının azami %60’ıdır. Kredi vadesi azami 7 yıldır. Faiz oranı kredinin kullandırıldığı andaki piyasa şartlarına göre proje bazında belirlenir. Kredi konusu yatırımın tamamlanmasını müteakip proje kredi vadesi ile sınırlı süre içerisinde yatırım konusu tesiste satılmak üzere ihraç edilecek Türk mallarına ilişkin finansman ihtiyacı, Türk Eximbank tarafından uygun görülmesi halinde, bankanın Kısa Vadeli İhracat Kredi programları kapsamında karşılanabilir.
3. Devlet Yardımları Çerçevesinde Sağlanan Destekler
Para-Kredi Koordinasyon Kurulu tarafından 29.01.2002 tarih, 23948 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan “İstihdam Yardımı Hakkında 200/1 sayılı tebliği ile SDŞ statüsünü haiz şirketlerin münhasıran dış ticarete ilişkin işlemlerini yürütmek üzere, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli yönetici ve eleman istihdamının sağlanmasıdır. Bu tebliğ kapsamında ; SDŞ’lerin ilk defa istihdam edecekleri konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli:
a) Yöneticinin toplam azami 18.000 USD karşılığı Türk Lirasını aşmamak üzere yıllık brüt maaşlarının % 75’i
b) Elemanların toplam azami 9.000 USD karşılığı Türk Lirasını aşamak üzere yıllık brüt maaşlarının % 75’i
Destekleme ve Fiat İstikrar Fonu’ndan azami bir yıl süreyle bir SDŞ’ye istihdam edeceği en fazla bir yönetici ile iki elemanın ücretleri için bir defa destek olarak karşılanır.
4. KDV İadesinde Sağlanan Kolaylıklar
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ile Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinden;
İade talebinde bulunulan son beş vergilendirme dönemi itibariyle bu iadeleri için olumlu rapor yazılanlar (tam tasdik sözleşmesi bulunan mükellefler için YMM tarafından düzenlenen
olumlu raporlar da geçerlidir), 4 milyar lirayı aşan iade taleplerinde aşan kısmın %4’ü kadar teminat vermek suretiyle, iadenin tamamının yapılmasını sağlayabileceklerdir.Katma Değer Vergisi iade alacağının hak sahibi mükellefin kendisinin, ortaklarının veya mal ya da hizmet satın aldığı kişilerin vergi borçlarına; ithalat sırasında uygulanan vergilere; Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) prim borçlarına mahsubu taleplerinin, miktarına bakılmaksızın, inceleme raporu ve teminat aranılmadan yerine getirilebilmektedir.
23.11.2001 tarih, 24592 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile, dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketlerinin ihracat istisnasından doğan Katma Değer Vergisi iade taleplerinin % 4 teminat karşılığında yerine getirilmesine imkan tanınmıştır. İndirimli teminattan yararlanabilmek için başlıca şu üç şart aranmaktadır.
a) Son 5 yıl içinde adlarına tahakkuk eden gelir, kurumlar ve katma değer vergilerini ödemiş olmaları (Vergilerin tecil edilmesi bu şartın ihlali sayılmaz. Faaliyetleri 5 yıldan az olan mükelleflerde, faaliyette bulunulan süre içinde tahakkuk etmiş söz konusu vergi borçlarının ödenmesi halinde bu şart yerine getirilmiş sayılır.)
b) İade hakkı doğuran işlemlerin bulunduğu birbirini izleyen son 5 vergilendirme döneminde haklarında olumlu rapor yazılmış bulunması
c) Haklarında sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlediğine/kullandığına dair rapor bulunmaması
Belirtilen şartları topluca taşıyan dış ticaret sermaye şirketleri ve sektörel dış ticaret şirketleri, ihracat istisnasından dolayı nakden talep ettikleri tutarın 4 milyar lirayı aşan kısmının % 4’ü kadar teminat vereceklerdir.
Görüldüğü üzere normal teminat uygulanmasında bakanlıkça belirtilen sınırı aşan kısım için % 100 teminat gösterilmesi gerekirken; indirimli teminat uygulamasından yararlanan Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri için bu oran %4 olarak belirtilmiştir.
IV-FAALİYET İZNİNE SAHİP SEKTÖREL DIŞ TİCARET ŞİRKETLERİNDE SON DURUM
Bugün itibariyle kurulu bulunan sektörel dış ticaret şirketlerinin sayısı 37 olarak tespit edilmiştir. SDŞ üyelerinin faaliyet gösterdiği sektörler tekstil ve konfeksiyon, deri, ayakkabı, gıda, tarımsal ürünler, kesme çiçek, mobilya, inşaat yan sanayi, yazılım, plastik işleme, otomotiv ve otomotiv yan sanayi, makina ve makina yan sanayiidir.
SDŞ’lerin Sektörel Dağılımı
