17 Haziran 2003 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 25141
Karar Sayısı: 2003/5685
17/4/2003 tarihli ve 4852 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ekli “Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk Sözleşmesinin onaylanması; Dışişleri Bakanlığının 2/5/2003 tarihli ve AKGY/177140 sayılı yazısı üzerine, 31/5/1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre. Bakanlar Kurulu’nca 28/5/2003 tarihinde kararlaştırılmıştır.
Ahmet Necdet SEZER
CUMHURBAŞKANI
Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk Sözleşmesi
Strazburg, 4.11.1999
GiRiŞ
Yolsuzluğa karşı mücadelede uluslararası işbirliğinin öneminin bilincinde olarak,
Yolsuzluk olgusunun, hukukun üstünlüğü, demokrasi ve insan haklan, hakkaniyet ve sosyal adalet için ciddi bir tehdit oluşturduğunun, ekonomik gelişmeyi engellediğinin ve piyasa ekonomilerinin düzgün ve dürüst işlemelerini tehlikeye koyduğunun altını çizerek,
Yolsuzluğun bireyler, Devlet kurumları, uluslararası kuruluşlar ve şirketler için menfî sonuçlarını teyit ederek,
Özellikle zarar görmüş kişilere hakkaniyete uygun bir tazminat sağlanması için yolsuzlukla mücadelede özel hukukun katkı sağlamasının önemine kani olarak,
19 uncu (Malta 1994), 21 inci (Çek Cumhuriyeti 1997) ve 22 nci (Moldova 1999) Avrupa Adalet Bakanları Konferanslarının sonuçlarını ve kararlarını hatırda tutarak,
Kasım 1996’da Bakanlar Komitesi tarafından kabul edilen Yolsuzluğa Karşı Eylem Programını gözönünde bulundurarak,
Aynı şekilde, Şubat 1997’de Bakanlar Komitesi tarafından onaylanan, yolsuzluk fiilleri neticesinde zarara uğrayan kişilerin zararlarının tazminine ilişkin hukuk davaları hakkında bir sözleşmenin hazırlanması imkânına dair çalışma gözönünde bulundurularak,
Bakanlar Komitesi’nin Kasım 1997’deki 101 inci oturumunda kabul edilen Yolsuzlukla Mücadelede 20 Temel İlke başlıklı (97)24 sayılı Karar’ı, Bakanlar Komitesi’nin Mayıs 1998’de 102 nci oturumunda kabul edilen Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu (GRECO)’nu kuran kısmî ve genişletilmiş Anlaşma ve 1 Mayıs 1999’da kabul edilen GRECO’yu kuran (99)5 sayılı Karar’ı göz önünde bulundurularak,
Ekim 1997’de Strazburg’daki 2 nci Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi sırasında kabul edilen Sonuç Belgesi ve Eylem Plânı hatırda tutularak,
Aşağıdaki gibi anlaşmışlardır.
BÖLÜM I – Ulusal seviyede alınacak Önlemler
Madde 1 – Amaç
Taraflar kendi iç hukuklarında, tazminat elde edebilme imkânı da dahil olmak üzere, yolsuzluk fiili neticesinde zarar görmüş bir şahsın haklarını ve çıkarlarını savunmak üzere etkili başvuru yollarını öngörürler.
Madde 2 – Yolsuzluğun tanımı
Bu Sözleşme’nin amaçlarına uygun olarak “yolsuzluk” tabirinden, bir görevin olağan ifasına ya da haksız bir komisyondan veya hak edilmemiş bir yarardan veya böyle bir hak edilmemiş yarar vaadinden fayda sağlayanın, lazım gelen davranışına etki eden haksız bîr komisyonun veya diğer hak edilmemiş bir yararın veya böyle bir yararla ilgili vaadin doğrudan ya da dolaylı olarak talep edilmesi, sunulması, verilmesi ya da kabul edilmesi anlaşılır.
Madde 3 – Zararların tazmini
1. Taraflar kendi iç hukuklarında yolsuzluk fiilinden dolayı zarara uğramış şahısların bu
zararın tümünün tazmini amacıyla dava açmalarını öngörürler.
2, Bu tazminat, yoksun kalınan kazanç ve mameleke ilişkin uğranılan zararlar ile mamelek
dışı zararları da kapsayabilir
Madde 4 – Sorumluluk
1. Taraflar aşağıdaki şartların bir araya gelmesi halinde zararın tazmin edilmesini kendi iç
hukuklarında öngörürler:
i) davalının yolsuzluk fitlini işlemesi veya yolsuzluk fiiline izin vermesi veya yolsuzluk fiilînin işlenmesini önlemek için makul önlemlerden imtina etmesi;
ii) davacının bir zarara uğraması; ve
iii) yolsuzluk fiili ile zarar arasında bir illiyet bağının bulunması.
2. Taraflar kendi iç hukuklarında birden fazla davalının aynı yolsuzluk fiilinden sorumlu
olmaları halinde, müteselsilen sorumlu olacaklarını öngörürler
Madde 5 – Devletin sorumluluğu
Taraflar kendi iç hukuklarında, kamu görevlilerinden birinin görevlerinin ifasından dolayı işlediği bir yolsuzluk fiilinden dolayı zarara uğrayan şahısların bu zararlarının, Taraf Devletin veya Taraf bir Devlet değil ise bu Tarafın yetkili makamları tarafından tazmin edilmesini talep etmelerini sağlayacak uygun düzenlemeleri yapacaklardır.
Madde 6 – Müterafık Kusur
Taraflar, zararın meydana gelmesinde veya ağırlaşmasında davacının kusuru olması durumunda, koşullan da dikkate alınarak, tazminatta indirim yapılmasını veya tazminatın reddedilmesini öngören İç hukuk düzenlemelerini Öngörürler.
Madde 7 – Süreler
Madde 8 – Sözleşmelerin geçerliliği –
1. Taraflar kendi iç hukuklarında, konusu yolsuzluk işlemi olan her sözleşmenin veya bir
sözleşmenin yolsuzluk işlemi olan her hükmünün yoklukla malûl olduğunu öngörürler.
2. Taraflar kendi iç hukuklarında, rızalarının bir yolsuzluk fiili ile geçersiz kılındığı her
sözleşen tarafın, mahkemeden tazminat talep etme haklarına halel getirmeden, bu sözleşmenin
iptalini talep edebilmesini öngörürler.
Madde 9 – Görevlilerin korunması
Taraflar kendi iç hukuklarında, iyi niyetle ve makul şüpheler temelinde, yolsuzluk fiillerini sorumlu kişi ya da makamlara ihbar eden görevlilere karşı doğrulanmamış her türlü haksız yaptırımın uygulanmaması amacıyla uygun bir koruma sağlamayı Öngörürler.
Madde 10 – Bilançonun düzenlenmesi ve hesapların denetimi
1. Taraflar kendi iç hukuklarında şirketlerin yıllık hesaplarının açıklıkla düzenlenmesi ve
bunlann şirketin malî durumunun doğru bir görünümünü vermesi için gerekli Önlemleri
alırlar.
2. Yolsuzluk fiillerinin işlenmesini önlemek amacıyla Taraflar, yıllık hesapların şirketin malî
durumunun doğru bir görünümünü verdiğini, hesapların denetimiyle görevli şahıslar
vasıtasıyla güvence altına alındığını iç hukuklarında öngörürler.
Madde 11 – Delillerin elde edilmesi
Taraflar kendi iç hukuklarında, yolsuzluk fiili ile ilgili bir hukuk davası çerçevesinde, delillerin elde edilmesi için etkin usul kurallarını öngörürler.
Madde 12 – İhtiyatî tedbirler
Taraflar kendi iç hukuklarında, yolsuzluk fiili ile ilgili hukuk davaları sırasında tarafların hak ve çıkarlarını koruma amacıyla ihtiyatî hukuki tedbirleri öngörürler.
BÖLÜM II – Uluslararası işbirliği ve uygulamanın takibi
Madde 13 – Uluslararası işbirliği
Taraflar yolsuzluk olayları ile ilgili hukuk davalanna ilişkin sorunlarda, özellikle tebligatlara, yabancı ülkedeki delillerin elde edilmesine, yetkiye, yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve (t)enfizine ve mahkeme harçlarına ilişkin olarak, taraf oldukları hukuki ve ticarî alanlardaki uluslararası işbirliğine ilişkin yürürlükteki uluslararası belgeler ile birlikte kendi iç hukuk belgelerine göre etkin biçimde işbirliğine giderler.
Madde 14-Takip
Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu (GRECO) bu Sözleşme’nin Taraflarca uygulanmasının takibini sağlar.
BÖLÜM III – Nihai bükümler
Madde 15 – İmza ve yürürlüğe giriş
1. Bu Sözleşme Avrupa Konseyi üyesi Devletlerin ve hazırlanmasına katılan üye olmayan
Devletlerle Avrupa Topluluğu’nun imzasına açıktır.
2. Bu Sözleşme onama, kabul ve tasdike sunulacaktır. Onama, kabul veya tasdik belgeleri
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne tevdi edilecektir.
3. Bu Sözleşme ondört Devletin 1 inci paragraf hükümleri uyarınca Sözleşme’yle bağlı
oldukları yolundaki muvafakatlerini ifade ettikleri tarihin bitiminden sonraki üç ayı takip eden
ayin ilk gününden itibaren yürürlüğe girecektir. Onama, kabul veya tasdik anında Yolsuzluğa
Karşı Devletler Grubu (GRECO)’na üye olmayan herhangi bir imzacı, Sözleşme’nin
yürürlüğe girdiği gün kendiliğinden bu gruba Üye olacaktır.
4. Sözleşme’yle bağlı olduğu yolundaki muvafakatini bilahare ifade edecek olan her imzacı
için Sözleşme, 1 inci paragraf hükümlerine uygun olarak, Sözleşme ile bağlı olduğu
yolundakî muvafakatini bildirdiği tarihten üç ay sonraki ayın ilk gününden itibaren yürürlüğe
girecektir. Onay, kabul ve uygun bulma anında Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu
(GRECO)’na üye olmayan her imzacı, Sözleşme’nin kendisi için yürürlüğe girdiği gün bu
Gruba kendiliğinden üye olacaktır.
5. Avrupa Topluluğu’nun Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu (GRECO)’na iştirakine ilişkin
özel koşullar Avrupa Topluluğu ile ortak bir anlaşmanın ihtiyacı halinde belirlenecektir.
Madde 16 – Sözleşmeye katılım
1. Bu Sözleşme’nin yürürlüğe girmesinden sonra Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi,
Sözleşme’nin taraflarına danıştıktan sonra, Sözleşme’nin hazırlanmasına katılmamış bütün
üye olmayan Devletleri, Avrupa Konseyi Statüsü’nün 20/d maddesinde öngörülen çoğunluk
kararıyla ve Bakanlar Komitesinde temsil edilmeye hakkı olan Tarafların temsilcilerinin oy
birliğiyle, bu Sözleşme’ye katılmaya davet edebilecektir.
2. Katılan her Devlet için, Sözleşme katılım belgesinin Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne
tevdiinden sonrasını takip eden üç aylık sürenin bitimindeki ayın ilk gününden itibaren
yürürlüğe girecektir. Her katılan Devlet, katılım anında üye değilse GRECO’ya bu
Sözleşme’nin kendileri için yürürlüğe girdiği gün kendiliğinden üye olacaktır.
Madde 17 – Çekinceler
Bu Sözleşme’nin düzenlemelerine hiçbir çekince kabul edilmez.
Madde 18 – Bölgesel uygulama
1. Her Devlet ve Avrupa Topluluğu, imza veya onay, kabul, tasdik veya katılım belgesinin
tevdii sırasında bu Sözleşme’nin uygulanacağı bölge ya da bölgeleri belirleyebilir.
2. Taraflar, daha sonraki bir zamanda Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne yapacakları bir
bildirimle, bildirimde belirlediği diğer bir bölge için bu Sözleşme’nin uygulamasını
genişletebilir. Sözleşme bu bölge için bu bildirimin Genel Sekreter tarafından alınmasını takip
eden üç ayın bitimindeki ayın ilk günü yürürlüğe girecektir.
3. Daha önceki iki paragraf uyarınca yapılmış olan, her bölgeyle ilgili olarak yapılan bildirimler Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne yönelik olarak yapılacak ihbar ile geri çekilebilecektir. Geri çekme, anılan ihbarın Genel Sekreter tarafından alınmasını takip eden üç ayın bitimindeki ayın ilk günü hüküm doğuracaktır.
Madde 19 – Diğer sözleşme ve anlaşmalarla ilişki
1. Bu Sözleşme Özel sorunları düzenleyen çok taraflı uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan
hak ve zorunluluklara halel getirmez.
2. Sözleşme Tarafları, aralarında bu Sözleşme’yle ilgili sorunları düzenleyen ikili ya da çok
taraflı anlaşmaları, bu Sözleşme’nin düzenlemelerini tamamlamak ya da kuvvetlendirmek
veya ilgili olduğu konulardaki ilkelerin uygulanmasını kolaylaştırmak ya da bu Sözleşme’nin
amaç ve ilkelerine halet getirmeksizin, konuyla ilgili, bu Sözleşme’nin imzaya açılışı
sırasında zorlayıcı özel bir sistem çerçevesinde akdedebilirler.
3. İki ya da daha fazla Tarafın, daha önceden bu Sözleşme’yle ilgili düzenlenen bir konuda bir
anlaşma ya da sözleşme akdetmeleri ya da bu konuyla ilgili olarak ilişkilerini bir başka
şekilde düzenlemeleri durumunda, bu Sözleşme yerine anılan anlaşma ya da sözleşmeyi
uygulamaya yetkilidirler.
Madde 20 – Değişiklikler
1. Bu Sözleşme’yle ilgili değişiklikleri bütün Taraflar teklif edebilir ve her talep Avrupa
Konseyi Genel Sekreteri tarafından Avrupa Konseyi üyesi ülkelere ve 16 ncı maddedeki
düzenlemeler doğrultusunda bu Sözleşme’ye katılan veya katılmaya davet edilen her üye
olmayan Devlete ve Avrupa Topluluğu’na iletilir.
2. Taraflardan biri tarafından teklif edilen her değişiklik, bu teklifi kendi görüşü ile birlikte
Bakanlar Komitesi’ne sunacak olan “Avrupa Hukuki İşbirliği Komitesi” (Comite Europeen de
Cooperation)’ne iletilir.
3. Bakanlar Komitesi teklif edilen değişikliği ve Avrupa Hukukî işbirliği Komitesi ( CDCJ)
tarafından sunulan görüşü inceler ve Avrupa Konseyi üyesi olmayan bu Sözleşme’ye
Taraflarla da istişareden sonra değişikliği kabul edebilir,
4. Bu maddenin 3 üncü paragrafına uygun olarak Bakanlar Komitesi tarafından kabul edilen
her değişiklik metni kabulleri için Taraflara İletilir.
5. Bu maddenin 3 üncü paragrafına uygun olarak kabul edilen her değişiklik Tarafların
tamamının onu kabul ettiklerini Genel Sekreter’e bildirmelerinden otuz gün sonra yürürlüğe
girer.
Madde 21 – İhtilâfların halli
1. Avrupa Hukukî İşbirliği Komitesi (CDCJ) bu Sözleşme’nin yorumlanması ve
uygulanmasından bilgi sahibi edilecektir.
2. Bu Sözleşme’nin yorumlanmasına veya uygulanmasına ilişkin olarak Taraflar arasında
ihtilaf bulunması halinde, ihtilafı aralarındaki ortak bir anlaşma çerçevesinde görüşme yoluyla veya Avrupa Hukukî İşbirliği Komitesi’ne, ihtilaf halindeki Tarafları alacağı kararlarla bağlayacak olan bir hakem mahkemesirıe ya da uluslararası Adalet Divanı’na götürmek de dahil olmak üzere, kendi seçtikleri diğer bir barışçı vasıtayla halletmeye çalışacaklardır.
Madde 22 – Vazgeçme bildirimi
1. Taraflar Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne yapacakları bir tebligat ile her zaman bu
Sözleşme’den vazgeçtiklerini bildirebilirler.
2. Vazgeçme bildirimi, bildirimin Genel Sekreter tarafından alınmasından itibaren geçen üç
ayın başlangıcındaki ayın birinci gönü etki doğuracaktır.
Madde 23 – Tebligatlar
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri bütün Avrupa Konseyi üyesi Devletlere ve bu Sözleşme’ye katılmış bütün Devletlere:
a) bütün imzalamaları;
b) bütün onama, kabul, tasvip ve katılım belgelerinin tevdiini;
c) 15 ve 16 ncı maddelerine uygun olarak bu Sözleşmenin bütün yürürlüğe giriş
tarihlerini;
d) bu Sözleşme ile ilgili diğer bütün fiil, bildirim ve İletişimleri,
tebliğ edecektir
Bu konuda gereğince yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunanlar bu Sözleşme’yi imzalamışlardır.
Bu Sözleşme, Fransızca ve İngilizce dillerinde ve her iki metin de aynı derecede geçerli olmak üzere, tek nüsha halinde Strazburg’da 4 Kasım 1999 tarihinde yapılmıştır. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri bu nüshanın onaylı bir örneğini bütün Avrupa Konseyi üyesi Devletlere, Sözleşme’nin hazırlanmasına katılmış üye olmayan Devletlere, Avrupa Topluluğuna ve ona katılmaya davet edilmiş bütün Devletlere gönderecektir.