Yevmiye Defterinin Arka Yüzü
I- GENEL AÇIKLAMA
Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 221. maddesinde, mükelleflerin tutmakla zorunlu oldukları defterleri tasdik ettirecekleri süreler belirlenmiştir. Buna göre,
– Ötedenberi işe devam etmekte olanlar, defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda,
– Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,
– Yeniden işe başlıyanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak 10 gün içinde,
– Tasdike tabi defterlerin dolması veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar, bunları kullanmaya başlamadan önce
tasdik ettireceklerdir.
Ancak, ilgili yılda kullanılmak üzere tasdik ettirilen yevmiye defteri işlemlerin fazlalığı vb. nedenlerle yıl içerisinde dolabilmektedir. Bu durumda yeni defter tasdik ettirilmesi gerekmektedir. Uygulamada, bu durumda bulunan mükelleflerin yeni defter tasdik ettirmeyerek kayıtlarını dolan yevmiye defterinin arka yüzlerine yapmaları olayına sıkça rastlanılmaktadır. Yeni yevmiye defteri tasdik ettirilmeyerek dolan yevmiye defteri sayfalarının arka yüzlerine yapılan kayıtların geçerliliği ve kaydedilen faturalardaki KDV’nin indirilip indirilmeyeceği konuları ise uygulamada tereddüt yaratan konular arasında bulunmaktadır.
Aşağıda, yevmiye defteri sayfalarının arka yüzlerine yapılan kayıtların geçerliliği ve kaydedilen faturalardaki KDV’nin indirilip indirilmeyeceği hususları vergi idaresi görüşüne de yer verilmek suretiyle incelenecektir.
II- YEVMİYE DEFTERİNİN ARKA YÜZLERİNE YAPILAN KAYITLAR VE KDV İNDİRİMİ
A- YEVMİYE DEFTERİ SAYFALARININ ARKA YÜZLERİNE YAPILAN KAYITLARIN GEÇERLİLİĞİ
VUK’un 225. maddesinin (b) bendinde, müteharrik yapraklı yevmiye defteri kullanan müesseselerin bir yıl içinde kullanacaklarını tahmin ettikleri sayıda yaprağı tasdik ettirecekleri, tasdikli yapraklar bittiği takdirde yeni yaprakları kullanmadan önce tasdike arz edecekleri; bunların sayfa numaralarının tasdikli yaprakların sayfa numaralarını takiben teselsül ettirileceği hüküm altına alınmıştır.
Bu hüküm uyarınca mükelleflerin işlemlerini yasal olarak tutmak zorunda oldukları defterlerine VUK’un 219. maddesindebelirtilen sürelerde intikal ettirmeleri gerekir. Kayıtların yapıldığı defterler anılan Kanun’un 182 ve izleyen maddelerinde belirtilmiştir. Dolayısıyla, işlemlerin yevmiye defterleri sayfalarının tasdikli ön yüzlerine yapılaması gerekir.Bu nedenle, yevmiye defterlerinin sayfalarının arka yüzlerine yapılan kayıtlrın kanuni deftere yapılmış kayıt olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu şekilde işlem yapan mükelleflerin dönem vergi matrahının VUK’un 30. maddesine göre re’sen takdir edilmesi gerekmektedir. Maliye Bakanlığı’nın görüşü de bu doğrultudadur. (1).
B- YEVMİYE DEFTERİ SAYFALARININ ARKA YÜZLERİNE KAYDEDİLEN FATURALARDAKİ KDV’NİN İNDİRİMİ
3065 sayılı KDV Kanunu’nun 29/1-a maddesinde, mükelleflerin bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri KDV’yi indirebilecekleri hükme bağlanmış, 34/1. maddesinde ise indirimin şartları;
– Verginin fatura veya benzeri belgelerde ayrıca gösterilmesi,
– Bu belgelerin kanuni defterlere kaydedilmesi
olarak belirlenmiştir. Ayrıca Kanun’un 54. maddesine göre, mükelleflerin tutulması mecburi defter kayıtlarını bu verginin hesaplanmasına ve kontrolüne imkan verecek şekilde düzenlemeleri ve bu kayıtlarda;
– Vergi konusu işlemlerin mahiyeti, vergisiz tutarlar, hesaplanan vergi, indirilebilir vergi miktarlrını,
– Vergiden istisna edilen işlemlerin, indirim hakkı tanınan ve tanınmayanlara göre ayırımı ile hesaplanan indirilebilir vergi miktarını.
– İndirim konusu yapılamyacak işlemlerin niteliği ve bu işlemlerle ilgili vergi miktarlarını,
– Matrah ve indirim miktarlarındaki değişmelerle, ödenen, terkin edilen ve iade olunan vergileri
ayrıca göstermeleri gerekmektedir(2).
Yukarıda da ifade edildiği üzere, dolan yevmiye defteri sayfasının arkasına yapılan kayıtlar kanuni deftere yapılmış kayıt olarak değerlendirilmemekte ve bu şekilde işlem yapılması VUK’un 30. maddesinin birinci fıkrasının 3. bendine göre dönem matrahının re’sen takdirini gerekmektedir.
Mükellefin dönem matrahının re’sen takdir edildiği bu gibi durumlarda, yevmiye defteri ssayfasının arka yüzüne kaydedilen faturalardaki KDV’nin indirilip indirlmeyeceği hususunda tereddütler bulunmaktadır.
Bilindiği üzere, VUK’un 3/B maddesine göre vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Aynı Kanun’un 134. maddesine göre ise incelemeden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. KDV uygulamasında beyanname ile beyan edilerek vergi dairesine ödenecek olan KDV, satışlar üzerinden hesaplanan KDV’den, mal ve hizmet alımları ve işle ilgili diğer giderler nedeniyle yüklenilen KDV indirilmek suretiyle tespit edilmektedir.
Kişisel görüşümüze göre, yeni yevmiye defteri tasdik ettirilmeyerek dolan yevmiye defterinin sayfalarının arka yüzlerine kayıt yapılması tek başına mükelleflerin KDV indirim haklarını ortadan kaldırmamalı, bu şekilde defterin arka yüzüne kaydedilen alış belgelerinde gösterilen KDV’nin;
– Gerçekte ödendiğinin (yüklenildiğinin),
– Verginin satıcı tarafından beyan edildiğinin,
– Tasdikli defteri kebire süresinde kaydedildiğinin
tespiti şartıyla indirimi kabul edilmelidir. Bu husus, VUK’un 3/B ve 134. maddelerinin ir gereğidir. Aksi bir düşünce mükellefin KDV indirim hakkının elinden alınmasına neden olur ki, bu da KDV’nin indirim teorisine aykırı olur(3).
Nitekim Maliye Bakanlığı’nca tayin edilen bir özelgede de , “Yevmiye defterine yapılan kayıtların tasdikli defteri kabire süresinde ve usulüne uygun kaydedilmesi şartıyla, yevmiye defterinin arka sayfalarında yer alan kayıtlara dayalı KDV indirimlerinin bu çerçevede kabülünün mümkün olduğu” belirtilmiş bulunmaktadır(4).
III-SONUÇ
Yukarıda yapılan açıklamalardan da farkedileceği üzere, dolan yevmiye defterinin sayfalarının arka yüzlerine yapılan kayıtlar Kanuni defterlere yapılan kayıt olarak değerlendirilmemekte ve mükellefin dönem matrahının re’sen takdiri gerekmekterdir. Ancak alış ve gider belgelerinin tasdikli defteri kebire usulüne uygun olarak kaydedilmesi şartıyla, yevmiye defterinin sayfalarının arka yüzlerine kaydedilen alış belgelerinde yer alan KDV’lerin indirilmesi mümkün bulunmaktadır. Maliye Bakanlığı’nın görüşüde bu doğrultuda bulunmaktadır.
(1) M.B.’nin 02.11.2000 tarih ve 50774 sayılı Özelgesi
(2) V.Arif ŞİMŞEK-Abdullah TOLU, KDV’de indirim, Yaklaşım Yayınları, Ankara, Nisan 2002, s. 122-123
(3) ŞİMŞEK-TOLU, a.g.e, s.217
(4) M.B.’nin 02.11.2000 tarih ve 50774 sayılı Özelgesi
Bu yazı, Yaklaşım Dergisi Kasım 2002 Sayısından İktibas Edilmiştir. Sayın Abdullah Tolu’ya aittir.