Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması

Alomaliye Mevzuat Ekibi

24 yıl önce

IV – MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI

A – TEMEL MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI

Bu bölüm, temel mali tabloları oluşturan bilanço ve gelir tablosunun düzenlenmesi ve sunulması esaslarını içerir.

1. BİLANÇO :

a) BİLANÇO TANIMI :

Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağladığı kaynakları gösteren mali tablodur.

b) BİLANÇO DÜZENLEME KURALLARI :

Bilançonun düzenlenmesinde, mali tablolar ilkelerinde verilmiş açıklamalar esas alınır.

Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar, paraya dönüşme hızlarına göre en çok likitten en az likit değere doğru, pasifinde yer alan kaynaklar ise en kısa vadeli kaynaktan en uzun vadeli kaynağa doğru sıralanırlar.

c) BİLANÇONUN BİÇİMSEL YAPISI :

İşletmeler bilançolarının bir örnekliğini sağlayarak karşılaştırılmalarında kolaylık sağlamak ve anlam birliği oluşturmak amacıyla, ek formlardaki tipleri bilançolarının düzenlenmesine esas alırlar (Ek Tablo 1-2).

Varlıklar, dönen ve duran olarak adlandırılan iki grupta toplanır. Dönen varlıklar grubunda, bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrileceği veya kullanılacağı tahmin edilen varlıklar toplanır. Duran varlıklarda ise, normal şartlar altında bir yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen veya yararları bir yılda tükenmeyecek olan varlıklar yer alır.

Kaynaklar, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla özkaynaklardan oluşur. Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içinde ödenmesi gereken; uzun vadeli yabancı kaynaklar ise bir yıldan sonra ödenecek olan borçlardan oluşur. Özkaynaklar ise işletme sahip veya ortakları tarafından işletme kişiliğine tahsis edilmiş kaynakları oluşturur.

Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz. Tabloda “Diğer” başlığı altında yer alan bir kalem tutarının, ait olduğu grubun toplam tutarının % 20 sini aşması durumunda, bu kalem ayrı bir başlık altında ayrıca gösterilir.

d) BİLANÇO KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR :

Bilanço kapsamındaki kalemler, Hesap Çerçevesinde sıralama ve açıklamalar paralelinde yer alır.

Ayrıntılı bilançoda yer alan kalemlerin gruplama ve sıralaması, Ek Tablo 2 de de ayrıca görüleceği üzere aşağıdaki gibidir.

AKTİF

1 DÖNEN VARLIKLAR

A HAZIR DEĞERLER

1. KASA

2. ALINAN ÇEKLER

3. BANKALAR

4. VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)

5. DİĞER HAZIR DEĞERLER

B MENKUL KIYMETLER

1. HİSSE SENETLERİ

2. ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI

3. KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI

4. DİĞER MENKUL KIYMETLER

5. MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

C TİCARİ ALACAKLAR

1. ALICILAR

2. ALACAK SENETLERİ

3. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

4. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

5. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR

6. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

D DİĞER ALACAKLAR

1. ORTAKLARDAN ALACAKLAR

2. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

3. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

4. PERSONELDEN ALACAKLAR

5. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

6. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

7. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR

8. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

E STOKLAR

1. İLK MADDE VE MALZEME

2. YARI MAMULLER – ÜRETİM

3. MAMULLER

4. TİCARİ MALLAR

5. DİĞER STOKLAR

6. STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

7. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

F GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

1. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

2. GELİR TAHAKKUKLARI

G DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

1. İNDİRİLECEK KDV

2. DİĞER KDV

3. PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR

4. PERSONEL AVANSLARI

5. SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI

6. DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR

7. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)

II DURAN VARLIKLAR

A TİCARİ ALACAKLAR

1. ALICILAR

2. ALACAK SENETLERİ

3. ALACAK.SENETLERİ REESKONTU (-)

4. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

5. ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

B DİĞER ALACAKLAR

1. ORTAKLARDAN ALACAKLAR

2. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

3. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

4. PERSONELDEN ALACAKLAR

5. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

6. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

7. ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

C MALİ DURAN VARLIKLAR

1. BAĞLI MENKUL KIYMETLER

2. BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

3. İŞTİRAKLER

4. İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)

5. İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

6. BAĞLI ORTAKLIKLAR

7. BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)

8. BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

9. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR

10. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

D MADDİ DURAN VARLIKLAR

1. ARAZİ VE ARSALAR

2. YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ

3. BİNALAR

4. TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR

5. TAŞITLAR

6. DEMİRBAŞLAR

7. DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR

8. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

9. YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR

10. VERİLEN AVANSLAR

E MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

1. HAKLAR

2. ŞEREFİYE

3. KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ

4. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

5. ÖZEL MALİYETLER

6. DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

7. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

8. VERİLEN AVANSLAR

F ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

1. ARAMA GİDERLERİ

2. HAZIRLIK VE GFLİŞTİRME GİDERLERİ

3. DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

4. BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI (-)

5. VERİLEN AVANSLAR

G GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

1. GELECEK YILLARA AİT GİDERLER

2. GELİR TAHAKKUKLARI

H DİĞER DURAN VARLIKLAR

1. GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV

2. DİĞER KDV

3. DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR

PASİF

I KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

A MALİ BORÇLAR

1. BANKA KREDİLERİ

2. UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ

3. TAHVİL ANAPARA BORÇ, TAKSİT VE FAİZLERİ

4. ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER

5. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER

6. MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-)

7. DİĞER MALİ BORÇLAR

B TİCARİ BORÇLAR

1. SATICILAR

2. BORÇ SENETLERİ

3. BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)

4. ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

5. DİĞER TİCARİ RORÇLAR

C DİĞER BORÇLAR

1. ORTAKLARA BORÇLAR

2. İŞTİRAKLERE BORÇLAR

3. BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR

4. PERSONELE RORÇLAR

5. DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)

6. DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

D ALINAN AVANSLAR

E ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

1. ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

2. ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ

3. VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

4. ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

F BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

1. DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

2. DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)

3. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

4. DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

G GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

1. GELECEK AYLARA AİT GELİRLER

2. GİDER TAHAKKUKLARI

H DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

1. HESAPLANAN KDV

2. DİĞER KDV

3. SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI

4. DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR

II UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

A MALİ BORÇLAR

1. BANKA KREDİLERİ

2. ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER

3. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER

4. MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-)

5. DİĞER MALİ BORÇLAR

B TİCARİ BORÇLAR

1. SATICILAR

2. BORÇ SENETLERİ

3. BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)

4. ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

5. DİĞER TİCARİ BORÇLAR

C DİĞER BORÇLAR

1. ORTAKLARA BORÇLAR

2. İŞTİRAKLERE BORÇLAR

3. BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR

4. DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)

5. KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR

6. DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

D ALINAN AVANSLAR

E BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

1. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIKLARI

2. DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

F GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

1. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER

2. GİDER TAHAKKUKLARI

G DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

1. GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLEN KDV

2. DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR TOPLAMI

IV ÖZ KAYNAKLAR

A ÖDENMİŞ SERMAYE

1. SERMAYE

2. ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-)

B SERMAYE YEDEKLERİ

1. HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ

2. HİSSE SENEDİ İPTAL KÂRLARI

3. MADDİ DURAN VARLIK YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

4. İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

5. DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ

C KÂR YEDEKLERİ

1. YASAL YEDEKLER

2. STATÜ YEDEKLERİ

3. OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER

4. DİĞER KÂR YEDEKLERİ

5. ÖZEL FONLAR

D GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

E GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)

F DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

e) BİLANÇO DİPNOTLARI

Bilançoda ek bilgi olarak aşağıdaki dipnotlar yer alır.

BİLANÇO DİPNOTLARI

2. GELİR TABLOSU :

a) GELİR TABLOSU TANIMI:

Gelir tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kârını veya dönem net zararını kapsar.

b) GELİR TABLOSU DÜZENLEME KURALLARI:

Gelir tablosunun düzenlenmesinde Mali Tablolar İlkelerinde verilmiş açıklamalar esas alınır. Bu tablonun düzenlenmesinde esas faaliyetlerden sağlanan gelir ile süreklilik gösteren diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gelir ayrı gösterileceği gibi, süreklilik göstermeyen olağandışı gelirler de ayrı olarak gösterilir. Buna göre, esas faaliyetler için yapılan giderler ile süreklilik gösteren diğer olağan faaliyet giderleri ve süreklilik göstermeyen olağandışı giderler ayrı ayrı gösterilir.

c) GELİR TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI:

İşletmeler, gelir tablolarının bir örnekliğini sağlayarak karşılaştırılmalarında kolaylık sağlamak ve anlam birliği oluşturmak amacıyla ek formlardaki biçimde düzenlerler. (Ek Tablo 3-4)

Gelir Tablosu hesapları arasında mahsup yapılamaz. Tabloda “diğer” başlığı altında gösterilen gelir ve gider unsurlarının ait oldukları grubun toplam tutarının % 20’sini aşması halinde, bu kalem ayrı bir başlık altında ayrıca gösterilir. Tutarı olmayan kalemler gelir tablosunda yer almaz.

d) GELİR TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:

Gelir tablosu kapsamındaki kalemler, hesap çerçevesindeki sıralama ve açıklamalar paralelinde yer alır.

Ayrıntılı gelir tablosunda yer alan kalemler Ek Tablo 4’de de ayrıca görüleceği üzere aşağıdaki gibidir.

A – BRÜT SATIŞLAR

1. YURTİÇİ SATIŞLAR

2. YURTDIŞI SATIŞLAR

3. DİĞER GELİRLER

B – SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

1. SATIŞTAN İADELER (-)

2. SATIŞ İSKONTOLARI (-)

3. DİĞER İNDİRİMLER (-)

NET SATIŞLAR

C – SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

1. SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)

2. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)

3. SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)

4. DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI

D. FAALİYET GİDERLERİ (-)

1. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)

2. PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)

3. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)

FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI

E – DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

1. İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ

2. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ

3. FAİZ GELİRLERİ

4. KOMİSYON GELİRLERİ

5. KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR

6. FAALİYETLE İLGİLİ DİĞER GELİR VE KÂRLAR

F – DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)

1. REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)

2. KOMİSYON GİDERLERİ

3. KARŞILIK GİDERLERİ (-)

4. DİĞER GİDER VE ZARARLAR (-)

G – FİNANSMAN GİDERLERİ (-)

1. KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)

2. UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)

OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR

H – OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

1. ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI

2. DEĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

I – OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)

1. ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-)

2. ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI (-)

3. DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

f) DÖNEM KÂRI, VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

e) SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

Gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmı işletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamül, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayrı bir tablo halinde düzenlenir. (Ek Tablo 5) Bu tablo, gelir tablosunun ekini oluşturur ve gelir tablosunu tamamlar.

Satışların maliyeti tablosunun ana kalemleri aşağıda açıklanmıştır:

A – Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri : Mamülün bünyesine giren mamülün temel öğesini oluşturan ve mamülün bünyesine doğrudan yüklenebilen maddelerin kullanımı bu grupta yer alır. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve malzemenin maliyeti, tablonun ticari faaliyete ilişkin bölümünde dikkate alınır.

B – Direkt İşçilik Giderleri : Mamülü meydana getirmek için harcanan ve maliyetlere doğrudan yüklenebilen direkt işçilik giderlerini içerir.

C – Genel Üretim Giderleri : Üretim faaliyetleri ve bu faaliyetlerle ilgili olarak yapılan hizmetlere ilişkin direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik giderleri dışında kalan giderleri içerir.

D – Yarı Mamül Stoklarında Değişim : Henüz mamül haline gelmemiş fakat ilk madde ve malzeme ile işçilik ve genel üretim giderlerinden pay almış, üretim aşamasındaki maddelerin dönem başı stoku ile dönem sonu stoku arasındaki fark bu grupta yer alır.

E – Mamül Stoklarında Değişim : Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik, genel üretim giderleri ve yarı mamül kullanım tutarlarının toplamı üretim maliyetini verir. Dönem başı mamül stoku ile dönem sonu mamül stoku arasındaki farkı ifade eden mamül stok farkının üretim maliyetine eklenmesiyle satılan mamülün maliyetine ulaşılır.(1)

İşletmenin satılan mamul maliyeti, satılan ticari mal maliyeti ve satılan hizmet maliyetinin toplamı, gelir tablosunda “Satışların Maliyeti” bölümünde yer alan tutarları ifade eder.

f) GELİR TABLOSU DİPNOTLARI :

B – DİĞER MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI :

Bu bölüm diğer mali tabloları oluşturan fon akım tabloları, kâr dağıtım tablosu ile özkaynaklar değişim tablosunun düzenlenmesi ve sunulması esaslarını içerir.

1. FON AKIM TABLOLARI

Bu bölüm belirli bir dönemde bir işletmenin faaliyetlerini finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların kullanıldığı yerleri özetleyen, finansal durumdaki değişmeleri açıklayan fon akım tablolarının düzenlenme ve sunulma esaslarını içerir.

a) TANIMLAR :

Fon akım tablolarında kullanılan fon kavramı; tüm finansal araçlar anlamında veya net işletme (çalışma) sermayesi anlamında ya da para ve para benzerleri anlamında kullanılır. Fon kavramının içeriğine göre fon akım tabloları;

i) Fon Akım Tablosu,

ii) Nakit Akım Tablosu,

iii) Net İşletme (Çalışma) Sermayesindeki Değişim Tablosu, olarak ifade edilir.

— Fon Akım Tablosu : işletmenin, belirli bir hesap döneminde sağladığı fon kaynaklarını ve bunların kullanım yerlerini gösteren tablodur. Bu tabloda, fon kavramı tüm finansal araçları kapsar.

— Nakit Akım Tablosu : İşletmenin belirli bir hesap dönemi içinde ortaya çıkan nakit akışlarını, kaynakları ve kullanım yerleri bakımından gösteren tablodur. Bu tabloda fon kavramı, kasa mevcudu ve bankadaki mevduatları kapsar.

— Net İşletme (Çalışma) Sermayesindeki Değişim Tablosu: İşletmenin belirli bir hesap döneminde, net işletme sermayesinin kaynaklarını ve kullanım yerlerini gösteren tablodur. Bu tabloda, fon kavramı dönen varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar far-kını belirten net işletme (çalışma) sermayesini kapsar.

b) KAPSAM:

Bu bölümün kapsamı; fon akım tablosunun ve nakit akım tablosunun, fon kaynak ve kullanım yerlerinin belirlenmesi ve sunulması ile sınırlıdır.

c) FON AKIM TABLOLARININ DÜZENLENME AMACI :

Fon akım tablolarının düzenlenme amacı, bir işletmenin yatırım ve finansman faaliyetlerini ve dönem içindeki finansal durumdaki değişikliklerini kapsayan bilgilerin, mali tablo kullanıcılarına sunulmasıdır. Tablolar, işletmenin nakit veya işletme (çalışma) sermayesini doğrudan etkileyen finansman ve yatırım faaliyetlerinin bütün önemli yönlerini açıklayarak;

i) İşletmenin dönem boyunca faaliyetlerden sağladığı fonları, yatırım ve finansman faaliyetlerini özetler,

ii) Dönem boyunca finansal durumda meydana gelen değişiklikleri açıklar.

d) FON AKIM TABLOLARI DÜZENLEME KURALLARI:

i) Fon akım tabloları, temel mali tablolar ile birlikte sunulur. Bu tablolar, gelir tablosunun sunulduğu her dönem için, cari dönem ve önceki dönem verilerini içerecek biçimde düzenlenir.

ii) Fon akım tabloları düzenlenirken fon kavramının hangi anlamda kullanıldığı açıkça belirtilir.

iii) Fon akım tablolarında, olağan faaliyetlerden sağlanan veya faaliyetlerde kullanılan fonlar, diğer fon kaynak ve kullanım yerlerinden ayrı başlıklar altında sunulur. Böylece işletmenin fon yaratma gücünün ne olduğu veya faaliyetlerinde ne ölçüde fon kullanıldığı ortaya konulur.

iv) İşletmenin normal olağan faaliyetleri dışında kalan olağandışı işlemlerden elde edilen fonlar veya kullanılan fonlar, fon akım tablosunda; önemli tutarlarda olmaları durumunda olağan faaliyetlerden sağlanan veya kullanılan fondan ayrı bir başlık altında sunulur.

v) Bazı finansal işlemler, bir tür varlığın diğer bir varlık türüyle değiştirilmesi biçiminde ortaya çıkar. Böyle bir durum işletmenin finansman ve yatırım faaliyetinin bir parçası olduğu için, fon akım tablolarında yer alır. Bu tür işleme örnek olarak, tahvil borcuna karşılık hisse senedi verilmesi gösterilebilir.

vi) Fon akım tablolarından amaçlanan yararın sağlanabilmesi için her türlü işlemin finansman ve yatırım yönleri ayrı ayrı açıklanır. Örneğin, bir duran varlığın satın alınmasından doğan fon çıkışları ayrı, satılmasından doğan fon girişleri ayrı ayrı açıklanır veya bir tahvil ihraç edilerek bir varlık alınmışsa; ihraç edilen tahviller ayrı, satın alınan varlıklar ayrı açıklanır.

vii) Her işletme veya işletmeler topluluğu, içinde bulundukları koşullara göre fon akım tablolarını en fazla bilgiyi içerecek biçimde düzenler.

Fon akım tablosu, net yönteme göre düzenlenir ve olağan kârdan başlanıp, dönem içinde fon hareketine neden olmayan gelir ve giderlere ait bilgiler verilerek düzeltmeler yapılır,

Nakit akım tablosu ise, brüt yönteme göre düzenlenir ve dönem içinde fon sağlayan gelirler ayrı, fon hareketine neden olan maliyet ve gider unsurları ayrı gösterilir.

viii) Fon hareketine neden olmayan, yalnızca hesaplar arasında yapılan aktarmalar dolayısıyla hareket gösteren hesaplar, fon akım tablolarında yer almaz. Örnek; değer artış fonlarının veya yedeklerin ödenmiş sermayeye eklenmesi gibi.

e) FON AKIM TABLOLARININ BİÇİMSEL YAPISI :

İşletmeler, fon akım tablolarının bir örnekliğini sağlayarak karşılaştırmalarda kolaylık sağlamak ve anlam birliği oluşturmak amacıyla, ek formlardaki biçimde düzenlerler. (Ek Tablo 6-7)

f) FON AKIM TABLOLARINDA YER ALAN KALEMLERE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR :

1. FON AKIM TABLOSU :

A) FON KAYNAKLARI

1. Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar: Bu başlıkda işletmenin olağan faaliyetlerinden sağlanan net kaynak tutarı gösterilir.

Bu kalemin hesaplanmasında, gelir tablosundaki olağan kâr bir fon kaynağı olarak dikkate alınır. Bu tutara, kârın oluşumuna etki eden ancak, gerçek anlamda bir fon hareketi sağlamayan giderler eklenir, fon hareketi sağlamayan gelirler ise indirilir.

Fon çıkışı gerektirmediği için eklenmesi gereken giderler; amortismanlar, karşılıklar ve gelecek aylara ait giderlerin döneme ilişkin paylarıdır. Olağan kârı olumlu etkilemekle birlikte, fon girişi sağlamayan gelecek aylara ait gelirlerin bu döneme ilişkin payları ve konusu kalmayan karşılıklar bu kârdan indirilir.

2. Olağandışı Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar: Bu grupta, işletmenin süreklilik göstermeyen olağandışı işlemlerinden dolayı sağladığı net fon tutarı gösterilir.

Olağandışı gelir ve kârlar ile olağandışı gider ve zararlar arasındaki pozitif farkı gösteren olağandışı kâra, fon çıkışı gerektirmeyen kalemler eklenir ve fon girişi sağlamayan kalemler bu kârdan indirilir.

Duran varlık satışlarından sağlanan kaynağın satış tutarı üzerinden fon akım tablosunda yer alması gerektiğinden, olağandışı gelir ve kârlara kaydedilen duran varlık satış kârı veya zararının gerekli düzeltmeyi yapmak üzere, olağandışı kâra; duran varlık satış zararı eklenir ve duran varlık satış kârı ise indirilir.

3. Dönen Varlıklar Tutarındaki Azalışlar: Dönen varlıkların brüt tutarlarında ortaya çıkan azalışları ifade eder.

4. Duran Varlıklar Tutarındaki Azalışlar: Duran varlıkların tutarındaki azalışlar da bir fon kaynağıdır. Duran varlık satışından sağlanan kaynaklar satış tutarı üzerinden tabloda gösterilir.

5. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlar: Bilançolardaki borç ve gider karşılıkları dışında, kısa vadeli yabancı kaynak kalemlerindeki artışları gösterir.

6. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki artışlar: İşletmenin bilançoda yer alan borç ve gider karşılıkları dışında, uzun vadeli yabancı kaynak artışlarını ifade eder.

7. Sermaye Artırımı: İşletmenin sermayesinde dış kaynaklardan sağlanan artış tutarlarını ifade eder.

8. Hisse Senetleri İhraç Primleri: Cari dönemle ilgili ihraç primi tutarları da bir fon kaynağıdır.

B – FON KULLANIMLARI :

1. Faaliyetlerle İlgili Fon Kullanımı: İşletmenin dönem faaliyetini zararla kapat-ması halinde bu zarar tutarı bir kaynak kullanımıdır.

Fon çıkışı gerektirmeyen giderler, olağan zararı azaltır. Buna karşılık, fon girişi sağlamayan gelirler, olağan zararı artırır. Bu ekleme ve indirimler sonucunda pozitif bir tutarın ortaya çıkması durumunda; söz konusu tutar, fon kaynağı olarak dikkate alınır.

2. Olağandışı Faaliyetlerle İlgili Kullanımlar: Olağandışı gelir ve kârlar i1e olağandışı gider ve zararlar arasındaki negatif fark, olağandışı zararı ifade eder. Bu olağandışı zarara, fon çıkışını gerektirmeyen kalemlerin eklenmesi ve fon girişi sağlamayan kalemlerin indirilmesi sonucunda bulunan negatif fark, olağandışı faaliyetlerle ilgili fon kullanımıdır. Bu farkın pozitif bir tutar olması durumunda, fon kaynağı olarak dikkate alınması gerekir.

3. Ödenen Vergi Ve Benzerleri: Bir önceki dönem kârından ödenen kurumlar ve gelir vergileri ile diğer kesinti kalemlerini gösterir.

4. Ödenen Temettüler: Bir önceki dönem kârından pay sahiplerine ve diğer kişilere ödenen temettüleri ve yedeklerden dağıtılan temettüleri ifade eder.

5. Dönen Varlıkların Tutarındaki Artışlar: İşletmenin dönen varlıklarının brüt tutarlarında meydana gelen artışları ifade eder.

6. Duran Varlıkların Tutarındaki Artışlar: Yeniden değerlemeden kaynaklananlar dışında, duran varlıkların brüt tutarında, ortaya çıkan artışları içerir.

7. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Azalışlar: İşletmenin borç ve gider karşılıkları dışında, kısa vadeli yabancı kaynak kalemlerindeki azalışları ifade eder.

8. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Azalışlar: İşletmenin borç ve gider karşılıkları dışındaki, uzun vadeli yabancı kaynaklarında ortaya çıkan azalışları ifade eder.

9. Sermayedeki Azalış: İlgili mevzuat uyarınca sermayede yapılan indirim tutarlarını ifade eder.

II – NAKİT AKIM TABLOSU :

Bir işletmede belli bir dönemde oluşan nakit akışını açıklayan tablo olan nakit akım tablosunun ana kalemleri aşağıda açıklanmıştır. Bu hesap kalemleri değerlendirilirken amortismanlar, karşılıklar, reeskontlar, vazgeçilen alacaklar, önceki dönem gelir, kâr, gider ve zararları gibi nakit giriş veya çıkışını gerektirmeyen tutarların dikkate alınması gerekir.

A – Dönem Başı Nakit Mevcudu :

İşletmenin dönem başında kasa ve bankalarda bulunan nakit mevcudunu ifade eder. Herhangi bir vade taşımayan ve ibraz edildiklerinde tahsili mümkün bulunan çekler, nakit mevcudu içinde değerlendirilir.

B – Dönem içi Nakit Girişleri :

1. Satışlardan Elde Edilen Nakit: İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili mal ve hizmet satışlarından sağlanan nakit girişlerini gösterir. Bu tutarın bulunmasında, net satış hasılatına satışlardan doğan alacaklardaki azalışlar eklenir, artışlar ise indirilir.

2. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlardan Dolayı Sağlanan Nakit: Gelir tablosunda diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar olarak tanımlanan kalemlerde sağlanan nakit girişleri bu grupta yer alır. Bu tutarın bulunabilmesi için, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar olarak tanımlanan kalemler toplamından henüz nakit girişi sağlamayan ve tahakkuk esasına göre doğmuş bulunan gelirler ile daha önceki dönemlerde peşin tahsil edilmiş olup da bu döneme yansıyan gelecek aylara ait gelirler hesabındaki azalışlar indirilir. Ayrıca konusu kalmayan karşılıklar gibi nakit girişi sağlamayan kalemler toplamdan çıkarılır.

3. Olağandışı Gelir ve Kârlardan Sağlanan Nakit: Gelir tablosunda olağandışı gelir ve kâr kalemleri olarak tanımlanan faaliyetlerden sağlanan nakit girişlerini içerir. Bu tutarın bulunmasında, toplamdan tahakkuk esasına göre doğmuş henüz tahsil edilmemiş gelirler ile önceki dönemlerde tahsil edilip bu döneme yansıyan tutarlar veya hiçbir zaman nakit hareketi doğurmayacak kalemler indirilir.

4. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlardan Sağlanan Nakit: Esas faali-yet konusunu ilgilendiren mal ve hizmet alımlarından doğan ticari borçlar dışında kalan, kısa vadeli borçlanmalar nedeniyle sağlanan nakit girişlerini ifade eder. Bunlardan men-kul kıymet ihracı nedeniyle sağlanan nakit girişleri, banka kredileri ve diğer kısa vadeli yabancı kaynak artışları ayrı ayrı gösterilir.

5. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlardan Sağlanan Nakit: Esas faaliyet konusunu ilgilendiren mal ve hizmet alımlarından doğan ticari borçlanmalar dışında kalan uzun vadeli borçlanmalardan kaynaklanan nakit girişlerini gösterir. Uzun vadeli menkul kıymet ihracı nedeniyle ortaya çıkan nakit girişleri ile alınan krediler ve diğer uzun vadeli yabancı kaynak artışları ayrı ayrı gösterilir.

6. Sermaye Artırımından Sağlanan Nakit: Sermaye artırımı nedeniyle sağlanan nakit bu grupta yer alır.

7. Hisse Senedi İhraç Primlerinden Sağlanan Nakit: Hisse senedi ihraç primlerinden sağlanan nakti içerir.

8. Diğer Nakit Girişleri: Menkul kıymetlerde, esas faaliyet konusu satışlardan kaynaklananlar dışındaki alacaklarda, diğer dönen varlıklarda ve duran varlıklarda azalışlar gibi nakit girişi sağlayan unsurları içerir.

C – Dönem İçi Nakit Çıkışları :

1. Maliyetlerden Kaynaklanan Nakit Çıkışları: Maliyetten kaynaklanan nakit çıkışına ulaşılabilmesi için; satışların maliyeti ile stoklardaki artışların ve alımlardan doğan borçlardaki azalışların toplanması ve bu tutardan amortisman gibi nakit çıkışını gerektirmeyen giderler ile esas faaliyet konusunu ilgilendiren alımlar nedeniyle ortaya çıkan borçlardaki artışların ve stoklardaki azalışların indirilmesi gerekir.

2. Faaliyet Giderlerine İlişkin Nakit Çıkışları: Araştırma ve geliştirme giderleri, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile genel yönetim giderleri nedeniyle yapılan nakit çıkışlarını ifade eder. Amortismanlar ve karşılıklar gibi nakit çıkışı gerektirmeyen kalemler ile tahakkuk esasına göre doğmuş ancak henüz ödenmemiş giderler ve geçmiş dönemlerde ödenmiş gelecek aylara ait giderlerin bu döneme ilişkin payları faaliyet giderlerinin altında bir indirim kalemi olarak yer alır.

3. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlara İlişkin Nakit Çıkışları: Diğer faaliyetlerle ilgili olağan gider ve zararlar nedeniyle yapılan ödemeleri içerir. Bu tutarın bulunmasında, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlardan amortisman, karşılıklar ve nakit çıkışı gerektirmeyen diğer gider ve zararlar ve tahakkuku yapılmış ancak henüz ödenmemiş veya geçmiş dönemlerde peşin ödenmiş gelecek aylara ait giderlerin bu döneme ilişkin payları indirilir.

4. Finansman Giderlerinden Dolayı Nakit Çıkışı: Maliyetlere yüklenemeyen finansman giderlerinden dolayı ortaya çıkan nakit çıkışını ifade eder.

5. Olağandışı Gider ve Zararlardan Dolayı Nakit Çıkışı: Gelir tablosunda olağandışı gider ve zarar kalemleri olarak tanımlanan faaliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışlarını ifade eder.

6. Duran Varlık Yatırımlarına İlişkin Nakit Çıkışları: Duran varlık yatırımları nedeniyle yapılan nakit harcama tutarlarını içerir.

7. Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Ödemeleri: Bilançonun, faaliyet nedeniyle ortaya çıkan ticari borçlanmalar dışındaki kısa vadeli yabancı kaynak kalemlerinde ödemeler sonucu ortaya çıkan azalmaları ifade eder. Menkul kıymetler anapara ödemeleri, alınan kredilerin anapara ödemeleri ve diğer ödemeler ayrı ayrı gösterilir. Vergi ve temettü ödemeleri bu başlıkda gösterilmez.

8. Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Ödemeleri: Bilançoda yer alan faaliyet nedeniyle ortaya çıkan ticari borçlanmalar dışındaki uzun vadeli yabancı kaynak ödemeleri sonucu meydana gelen azalmalar, bu grupda yer alır. Menkul kıymetler anapara ödemeleri, alınan krediler anapara ödemeleri ve diğer ödemeler ayrı ayrı gösterilir.

9. Ödenen Vergi ve Benzerleri: Dönem içinde ödenen kurumlar ve gelir vergileri ile diğer kesinti kalemlerini içerir.

10. Ödenen Temettüler: Dönem içindeki temettü ödemeleri nedeniyle ortaya çıkan nakit çıkışlarını içerir.

11. Diğer Nakit Çıkışları: Menkul kıymetlerde, satışlardan doğanlar hariç olmak üzere alacaklarda ve diğer dönen varlıklarda ortaya çıkan artışlar nedeniyle nakit çıkışına yol açan unsurları ifade eder.

D – Dönem Sonu Nakit Mevcudu:

İşletmenin dönem sonunda kasa ve bankalarda bulunan nakit mevcudunu ifade eder. Herhangi bir vade taşımayan, ibraz edildiklerinde tahsili mümkün bulunan çekler nakit mevcudu içinde yer alır.

E – Nakit Artış veya Azalışı:

İşletmenin dönem içi nakit girişleri ile dönem içi nakit çıkışları arasındaki fark nakit artış veya azalışlarını gösterir. Diğer bir anlatımla dönem içi nakit girişlerinin, dönem içi nakit çıkışlarından fazla olması durumunda aradaki fark nakit artışını; az olması durumunda ise nakit azalışını ifade eder. Dönem sonu nakit mevcudu ile dönem başı nakit mevcudu arasındaki fark, nakit artış veya azalışını gösterir.

2. KÂR DAĞITIM TABLOSU

a) TANIM :

Kar dağıtım tablosu, işletmenin dönem kârının dağıtım biçimini gösteren tablodur.

b) AMAÇ:

Kâr dağıtım tablolarının düzenlenme amacı, özellikle sermaye şirketlerinde dönem kârından, ödenecek vergilerin, ayrılan yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kâr paylarının açıkça gösterilmesi ve şirketlerin hisse başına kâr ile hisse başına temettü tutarının hesaplanmasıdır.

c) KÂR DAĞITIM TABLOSUNUN DÜZENLENME KURALLARI :

i) Kâr dağıtım tablosu; dönem kârından yapılan dağıtımla yedeklerden yapılan dağıtımı, ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir.

ii) Kâr dağıtım tablosunda; ödenecek vergiler ve yasal yükümlülükler, ortaklara ödenecek 1. ve 2. temettüler, ayrılan 1. tertip ve 2. tertip yasal yedeklerle statü yedekleri, olağanüstü yedekler ve kârdan ayrılan özel fonlar açıkça gösterilir.

iii) Dönem kârının dağıtımında; imtiyazlı payların bulunması halinde, imtiyazlı ve adi hisse senetlerine ödenen kâr payları, tabloda belirtilen bölümlerinde ayrı ayrı gösterilir.

iv) Katılma intifa senedi, kâra iştirakli tahvil ile kâr ve zarar ortaklığı belgesi ihraç edilmesi nedeniyle, bu senet sahiplerine mevzuat hükümleri çerçevesinde ödenen paylar, kâr dağıtım tablosunda ayrıca gösterilir.

d) KÂR DAĞITIM TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI :

Kar dağıtım tablosu ek formda sunulan biçimde önceki dönem ve cari dönem verilerini içerecek şekilde düzenlenir (Ek Tablo 8).

e) KÂR DAĞITIM TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR :

A – DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI :

Bu bölümde dönem kârının dağıtımı yer alır.

1. Dönem Kârı: Gelir tablosunda vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kardır.

2. Ödenecek Vergi ve Yasal Yükümlülükler: Dönem kârı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükleri kapsar.

3. Geçmiş Yıllar Zararı: Zararla kapanmış geçmiş faaliyet dönemlerinden gelen zararları ifade eder.

4. Birinci Tertip Yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunu uyarınca ayrılması gereken % 5 birinci tertip kanuni yedek akçeyi ifade eder.

5. işletmede Bırakılması ve Tasarrufu Zorunlu Yasal Fonlar: Mevzuat gereği dönem kârından işletmede alıkonacak ihtiyat veya karşılıklar ile finansman fonu ve yenileme fonu gibi işletmenin mali yapısını güçlendirmek amacıyla oluşturulan fonlar.

6. Ortaklara Birinci Temettü: İşletmenin ödenmiş sermayesi üzerinden ilgili yasa hükmü ve ana sözleşmesi gereği ortaklarına dağıtacağı birinci tertip temettüdür.

7. Personele Temettü: Genel kurul kararıyla personele dağıtılacak temettüdür.

8. Yönetim Kuruluna Temettü: Genel kurul kararıyla yönetim kurulu üyelerine dağıtılması kararlaştırılan temettüyü kapsar.

9. Ortaklara İkinci Temettü: Genel kurul kararıyla ortaklara dağıtılması kararlaştırılan ikinci tertip temettüdür.

10. İkinci Tertip Yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunundaki ilgili hüküm uyarınca ortaklara % 5 birinci temettü hariç, kalan kârın dağıtılması kararlaştırılmış kısmının onda biridir.

11. Statü Yedekleri: Ana sözleşme uyarınca ayrılması gereken yedekleri kapsar.

12. Olağanüstü Yedekler (Dağıtılmamış Kârlar): İşletmede olağanüstü durumlar dikkate alınarak bırakılan yedek veya geçmiş dönemle ilgili dağıtım konusu yapılmayan kârları ifade eder.

13. Diğer Yedekler: Genel Kurul kararıyla ayrılan diğer yedeklerdir.

14. Özel Fonlar: Çeşitli mevzuat hükümleri gereği işletmede bırakılan fonlardır.

B – YEDEKLERDEN DAĞITIM :

Bu bölümde geçmiş yıllarda ayrılmış yedek ve dağıtılmamış kârlardan yapılan dağıtım yer alır.

1. Dağıtılan Yedekler: Geçmiş yıllarda ayrılmış ve bu dönem dağıtılan yedekleri kapsar.

2. II. Tertip Yasal Yedekler: Dağıtılacak yedek ve geçmiş yıl kârlarının onda birini ifade eder.

3. Ortaklara Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan ortaklara ödenecek kısmı kapsar.

4. Personele Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan personele ödenecek kısmı kapsar.

5. Yönetim Kuruluna Pay: Dağıtılan yedek ve dağıtılmamış kârlardan yönetim kuruluna ödenecek kısmı kapsar.

C – HİSSE BAŞINA KÂR :

Dağıtım konusu kârdan hisse başına düşen pay burada yer alır.

D – HİSSE BAŞINA TEMETTÜ :

Dağıtılan kârdan pay alanlara düşen kısım burada yer alır.

3. ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU

a) TANIM:

Özkaynaklar değişim tablosu; ilgili dönemde öz kaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları bir bütün olarak gösteren tablodur.

b) AMAÇ:

Özkaynaklar değişim tablosunun düzenleniş amacı özellikle sermaye şirketlerinde dönem içinde özkaynak kalemlerinde meydana gelen değişmelerin topluca gösterilmesini sağlamaktır.

c) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSUNUN DÜZENLENME KURALLARI

1. Özkaynaklar Değişim Tablosu cari dönem ve önceki dönem verilerini içerecek biçimde sunulur,

2. Tablo; Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri ve geçmiş dönemler kârı(zararı) ve dönem net kârı (zarar) kalemlerinin herbirinin dönem başı tutarını, dönem içinde kalemlerde meydana gelen azalışları, artışları ve dönem sonu kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir.

d) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI

Özkaynaklar değişim tablosu önceki dönem ve cari dönem verilerini içerecek şekilde Ek Tablo 9’da görüldüğü gibi düzenlenir. Anlaşılabilirliği sağlamak bakımından tablo sayısal örnek uygulama ile sunulmuştur. Satırlarda yer alan yatay kalemler işletmede özkaynak kalemlerini etkileyen olayların niteliğine göre değişiklik gösterebilir.

e) ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU KALEMLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

1. Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, (her bir kalemi ayrı ayrı görülebilecek biçimde) kâr yedekleri (her bir kalemi ayrı ayrı görülecek biçimde), geçmiş dönemler kârı (zararı), dönem net kârı (zararı) ve özkaynaklar toplamı için tabloda birer sütun açılır ve her kalemin hareketi bu sütun içinde izlenir. Özkaynak kalemlerini artıran işlemler artı, azaltan işlemler ise parantez içinde gösterilerek eksi olarak dikkate alınır.

2. Özkaynak kalemlerindeki artışlar ve azalışları yatay kalemlerde belirtilerek ait olduğu kalemin sütununa ve özkaynaklar toplamı sütununa yazılarak karşılaştırılabilirliği sağlamak bakımından önceki dönem hareketleri, cari dönem hareketlerine ilave olarak ayrı bir bölüm şeklinde gösterilir.

TABLODA YER ALAN ÖRNEĞİN AÇIKLANMASI:

ÖNCEKİ DÖNEM :

i) 31 Aralık 1988 Kalanı: Bu sırada; özkaynak kalemlerinin o dönem başındaki kalan tutarları gösterilir. Örnekte 1989 yılı dönem başında öz kaynak toplamının dağılımı şöyledir:

Ödenmiş Sermaye	11.250 TL.
M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları	4.677 TL.
İştirak Yeniden Değerleme Artışları	703 TL.
Yasal Yedekler	2.062 TL.
Olağanüstü Yedekler	7.606 TL.
Dönem Net Kârı veya zararı	+ 18.315 TL.
Özkaynak Toplamı	44.613 TL.

ii) Kâr Dağıtımı:Bir önceki dönem kârının dağıtımı bu bölümde yer alır. Kârdan yedeklere aktarılan ve temettü olarak dağıtılan tutarlar ayrı ayrı gösterilir. Sayısal örnekte, bir önceki dönemin net dönem kârı 18.315 TL. dir.

Bunun dağılımı şöyle olmuştur.

– Yasal Yedeklere aktarılan	2.412 TL.
– Olağanüstü Yedeklere aktarılan	6.524 TL.
– Dağıtılan Temettü	+ 8.936 TL.
	17.872 TL.

Yedeklere devredilen tutarlar, yedek akçeleri artırdığından bu sütunlarda artış olarak gösterilmiştir. Kâr dağıtımı tutarı ise dönem net kârı(zararı) sütununda parantez içinde (9.379 TL. yedeklere dağıtılan) (8.936 TL. temettü olarak dağıtılan) gösterilmiştir. Yedeklere aktarılan tutar öz kaynak toplamını azaltmadığı için, toplam sütununda yer almamıştır.(1)

iii) Hisse Senedi İhraç Primleri: Bu sırada, dönem içinde hisse senedi ihracından dolayı sağlanan primler gösterilir. Sayısal örnekte; önceki dönemde hisse senedi ihracından sağlanan prim 204 TL. olduğundan, bu tutar hisse senedi ihraç primleri sütununda gösterilmiştir.

iv) Ödenmiş Sermaye Artışı: İlgili dönemde, ödenmiş sermayedeki artışlar bu kısımda gösterilir. Ödenmiş sermayedeki artışlardan nakden olanlar ve yeniden değerleme artışlarından veya diğer yedek ve fonlardan aktarılanlar ayrı ayrı gösterilir.

Sayısal örnekte; ilgili dönemde ödenmiş sermayedeki artış aşağıdaki gibi gerçekleştirilmiştir.

— Nakden: 4.500 TL. Bu tutar hem ödenmiş sermaye tutarında hem de öz kaynaklar toplamı sütununda yer almıştır.

— Yeniden Değerleme Artışlarından aktarılan : 4.500 TL.

— Bu tutar ödenmiş sermaye bölümünde artı olarak, maddi duran varlıklar yeniden değerleme artışları sütununda eksi olarak yer almıştır. Yeniden değerleme artışlarından aktarılan tutar, bir özkaynak kaleminden diğerine aktarıldığı için, özkaynak toplamını değiştirmemiş, bu nedenle toplam sütununda yer almamıştır.

v) Maddi Duran Varlık Satış Kârları:

Bu satırda, maddi duran varlık satış kârlarının özkaynak kalemlerine ilave edilmesinin etkileri gösterilir.

vi) 1989 Yılı Yeniden Değerleme Artışları (Net)

Bu başlıkda ilgili dönemde yapılan yeniden değerleme işleminden ortaya çıkan net değer artışları gösterilir.

vii) 1989 Dönem Net Kârı: Bu satırda ilgili dönemin net kârı(zararı) yer alır. Bu tutar dönem net kârı (zararı) sütununa ve özkaynaklar toplamı sütununa kaydedilir.

viii) 31 Aralık 1989 Kalanı: İlgili dönemin dönem başı kalanına hesapda meydana gelen artışlar ilave edilip, azalışlar çıkarıldığında bulunan tutardır. Bu tutar cari dönemin dönem başı kalanını ifade eder. Özkaynak kalemlerinin herbiri için de hesaplama ayrı ayrı yapılır.

Sayısal örnekte önceki dönem verilerinde ödenmiş sermayenin dönem başı kalanı 11.250 TL., dönem içi artışları (4.500 + 4.500 + 2.250= 11.250) dönem sonu kalanı 22.500 TL.’dır. Bu tutar cari dönemin dönem başı kalanı olmuştur. Maddi duran varlık yeniden değerleme artışları ise; dönem başı kalanı 4.677 TL., dönem içi artışlar 7.425 TL., azalışları (4.500) olduğundan önceki dönem sonu kalanı (cari dönem başı kalanı) 7.602 TL. olmuştur.

CARİ DÖNEM:

Bu bölümde içinde bulunan cari dönemdeki özkaynak hareketleri yer alır. İşlemler önceki dönem verilerinde açıklandığı gibi olur.

Sayısal Örnekte dönem içi işlemler aşağıdaki gibi gerçekleştirilmiştir.

— Bir önceki dönem net kârından 19.100 TL. temettü olarak dağıtılmış; 3.727 TL. yasal yedekler, 15.315 TL. olağanüstü yedeklere devredilmiştir.

— Dönem içi hisse senedi ihraç primleri 188 TL. olmuştur.

— İştiraklerin maddi duran varlık satış kârlarını sermayeye ilavesinden dolayı edinilen bedelsiz hisse senetleri 119 TL.’dır (Bu tutar iştirakler hesabını artırırken özkaynak grubundaki özel fonları artırmıştır).

— Şirketin maddi duran varlık satış kârlarını sabit kıymetleri yenileme fonuna ilave etmesinden ortaya çıkan fon 8.080 TL.’dır.

— Ödenmiş Sermaye artışı; nakden 13.922 TL., yeniden değerleme artışlarından aktarılan 9.000 TL., özel fonlardan aktarılan 9.000 TL. olmuştur.

— 1990 yılı yeniden değerleme artışları maddi duran varlıklarda 16.897 TL., iştiraklerde 771 TL. toplam 17.668 TL. olarak gerçekleşmiştir.

— 1990 yılı dönem net kârı (zararı) 40.523 TL. olmuştur.

31 Aralık 1990 dönem sonu kalanı; 31 Aralık 1989 kalanına dönem içi artışlar eklenerek, azalışlar çıkartılarak bulunmuştur özkaynakların dönem sonu tutarı 151.158 TL.’dır. Bu tutar 31 Aralık 1990 bilançosunda yer alan özkaynak toplamıdır.