Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri No: 215 (GVK 215)

Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri No 215 GVK 215

06 Aralık 1998 Tarihli Resmi Gazete

Sayı: 23545

Maliye Bakanlığından:

4369 sayılı Kanun(1) ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun(2) küçük esnafın vergilendirilmesine yönelik maddelerinde yapılan değişikliklere ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür. 

1. AMAÇ

1. Bilindiği üzere, yürürlükte bulunan hükümlere göre götürü usule tabi mükelleflerin ticari işlerinden sağladıkları kazançları Maliye Bakanlığınca tanzim edilen cetvellerde belirtilen iş nevilerine göre götürü olarak tespit olunmaktadır. Götürü usulde vergilendirilen mükellefler gerçek kazançları üzerinden vergiye tabi olmadıklarından, zorunlu tutulmasına karşın satın aldıkları mal ve hizmetler karşılığında belge almak için herhangi bir gayret göstermemektedirler. Bu özellikleri dolayısıyla ticari kazancın götürü usulde tespiti yöntemi kayıt dışı ekonomiyi besler hale gelmiştir. 

Mevcut uygulamanın sakıncalarını gidermek amacıyla, 4369 sayılı Kanunla Türk Vergi Sisteminde köklü değişiklikler yapılmıştır. Yapılan önemli değişikliklerden biri de “Basit Usulde Vergilendirme” esasına geçilmesidir. Buna göre; kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması, belge düzeninin yerleştirilmesi ve vergilendirmede gerçek kazancın esas alınmasının sağlanması amacıyla ticari kazancın götürü usulde tespiti uygulaması kaldırılmıştır. Bu usul yerine belirli şartları taşıyan mükelleflerin ticari kazançlarının basit usulde tespit edilmesi esası getirilmiştir. Bu mükelleflere 1999-2000 ve 2001 yıllarında hiçbir ilave vergi yükü getirilmemiş, ayrıca ödeyecekleri vergiye de bir üst sınır konulmuştur. 

2. Götürü usulde vergilendirilen mükefleflerin yanısıra geçimini sağlayacak derecede gelir elde etmesi nedeniyle vergi muafiyeti tanınan küçük esnaf da, satın aldıkları mal ve hizmetleri için belge almamaktadır. Ayrıca, küçük esnafın hiç bir yetkili kuruma başvurmadan faaliyetlerini sürdürmeleri nedeniyle bunların esnaf muaflığı şartlarını taşıyıp taşımadıkları da takip edilememektedir. 

Bu olumsuzlukları gidermek amacıyla esnaf muaflığından yararlanacakların “Esnaf Muaflığı Belgesi” almaları zorunlu hale getirilmiştir. Muafiyetten faydalananlar satın aldıkları mal ve giderler için belge alacaklar ve saklayacaklardır. 

Yapılan düzenlemeler ile kayıt dışı ekonominin engellenmesi ve belge düzeninin yerleştirilmesi amaçlanmıştır. 

3. Tebliğin izleyen bölümlerinde “Basit Usulde Vergilendirme” ve “Esnaf Muaflığı”na ilişkin açıklamalar ile Kanunun Maliye Bakanlığına verdiği usul belirleme yetkisine istinaden yapılan düzenlemelere yer verilmiştir.

2. BASİT USULDE VERGİLENDİRME 

2.1. Basit Usulde Vergilendirmenin Şartları

4. Gelir Vergisi Kanununun 46, 47 ve 48 inci maddelerinde yapılan değişikliklerle ticari kazancın tespitinde götürü usulde vergilendirme kaldırılarak yerine basit usulde vergilendirme esası getirilmiştir. Buna göre, daha önce götürü usulde vergilendirilen mükelleflerden Gelir Vergisi Kanununun 47 ve 48 inci maddelerinde yazılı genel ve özel şartları 31/12/1998 tarihi itibariyle taşıyanların ticari kazançlar 1/1/1999 tarihinden itibaren basit usulde tespit olunacaktır. Ancak, bu tarihten sonra yeni işe başlanması halinde işe başlama tarihinde sadece 47 nci maddede yazılı genel şartlar aranacaktır. 

2.1.1. Genel Şartlar 

5. Gelir Vergisi Kanununun götürü usule tabi olmanın genel şartlarını düzenleyen 47 nci maddesi basit usule tabi olmanın genel şartları olarak değiştirilmiştir.(3) 

Basit usule tabi olmanın genel şartları şunlardır: 

1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak. 

2. İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı büyükşehir belediye sınırları içinde 420 milyon lirayı, diğer yerlerde 300 milyon lirayı aşmamak.(4)

3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olmamak. 

Yapılan değişikliğe göre, işyerinin mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde yıllık kira bedeli yerine emsal kira bedeli esas alınacaktır. (5) 

6. Belediyelere işgaliye harcı ödemek suretiyle ticari faaliyette bulunan mükellefler diğer şartları da taşımaları halinde, işyeri kirasına ilişkin şart aranmaksızın basit usulde vergilendirmeden yararlanacaktır. 

2.1.2. Özel Şartlar 

7. Gelir Vergisi Kanununun götürü usule tabi olmanın özel şartlarını düzenleyen 48 inci maddesi, basit usule tabi olmanın özel şartları olarak değiştirilmiştir.(6) 

Yapılan değişikliğe göre; 

1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının 6 milyar lirayı veya yıllık satışları tutarının 8 milyar lirayı, 

2. 1 numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatının 3 milyar lirayı, 

3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 6 milyar lirayı, 

aşmaması gerekmektedir.(7) 

1. Alım, satım ve imalat işleri ile uğraşanların basit usulden faydalanabilmesi için bir takvim yılı içinde satın aldıkları emtianın alımları tutarının 6 milyar lirayı, satış bedelleri tutarının da 8 milyar lirayı aşmaması şarttır. Satış bedeline ilişkin haddin hesabında, peşin tahsil edilen bedel ile tahakkuk eden alacağın toplamı; alış bedeline ilişkin haddin hesabında ise, ödenen bedel ile tahakkuk eden borcun toplamı esas alınacaktır. 

ÖRNEK 

Manavlık faaliyetinde bulunan bir mükellefin 1998 takvim yılındaki alışları tutarı toplamı 5 milyar lira, satışları tutarı 7 milyar liradır. Genel şartları taşımak kaydıyla bu mükellef basit usulde vergilendirmeden yararlanacaktır. Bu mükellefin bir takvim yılındaki alışları tutarı 6, 5 milyar lira olsaydı, bu tutar kanunda belirtilen haddi aştığından satışlar tutarına bakılmaksızın bu usulden yararlanamayacaktır. 

2. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi hasılatları tutarının 3 milyar lirayı aşmaması gerekir. Bu uygulamada önemli olan ücretli duruma girmeksizin bu işlerin yapılmasıdır. 

ÖRNEK 

Kullandığı kumaş, iplik, düğme, astar v.s müşterileri tarafından temin edilen bir terzi, l998 yılında 2,8 milyar lira hasılat elde etmiştir. Genel şartları da taşıyan bu mükellef 1998 yılında elde ettiği gayri safi hasılatı 3 milyar lirayı aşmadığından basit usulden yararlanabilecektir. 

3. Alım, satım işleri ile bu işlerin dışında kalan işlerin birlikte yapılması halinde yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 6 milyar lirayı aşmaması gerekir. 

ÖRNEK 

1998 takvim yılında tüccar terzi olarak faaliyetini sürdüren bir mükellef kumaş satışından 4 milyar lira, dikiş bedeli olarak da 2 milyar lira hasılat elde etmiştir. Bu mükellefin yıl içinde elde ettiği yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamı (2 milyar + 4 milyar =) 6 milyar liradır. Bu tutar kanunda belirtilen haddi aşmadığından bu terzi diğer şartları da taşıması kaydıyla basit usulden yararlanabilecektir. 

8. Tekele tabi maddelerle, damga pulu. milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine göre düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için Maliye Bakanlığına özel hadler belirleme yetkisi verilmiştir. Bu yetkiye dayanarak anılan maddelerin ticaretini yapanların 1999 yılında basit usulden yararlanabilmeleri için alış satış veya hasılatlarının 31/12/1998 tarihi itibariyle aşağıda belirtilen hadleri aşmaması gerekir. 

	Büyükşehir Belediye SınırlarıDışında Kalan Yerlerde :		Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde Kalan Yerlerde
	Yıllık Alım	Yıllık Satış	Yıllık Alım	Yıllık Satış
Emtianın Cinsi:	Ölçüsü (TL.) :	Ölçüsü (TL.) :	Ölçüsü (TL.) :	Ölçüsü (TL.) :
D. Pulu-K. Kağıt	9.000.000.000	10.000.000.000	12.600.000.000	14.000.000.000
Şeker-Çay	7.000.000.000	9.000.000.000	8.400.000.000	11. 000. 000.000
Milli Piy. Bileti,  Hemen Kazan,  Spor-Toto ve Loto	7.000.000.000	9.000.000.000	8.400.000.000	11. 000. 000.000
İçki (bira ve şarap hariç)- İspirto- Sigara-Tütün	7.000.000.000	9.000.000.000	8.400.000.000	11. 000. 000.000
Akaryakıt  (LPG hariç)	10.000.000.000	11.500.000.000	14.000.000.000	16.000.000.000

9. Belirtilen bu malların alım satımı ile uğraşanlar hakkında basit usulün özel şartları bakımından yukarıdaki hadler dikkate alınmak suretiyle, 136 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki(8) hesaplamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır. 

2.2. Ortaklıklarda Aranacak Genel ve Özel Şartlar 

2.2.1. Faaliyetin Ortaklık Halinde Yürütülmesi 

10. Aynı işte ortak olarak çalışanların basit usulden yararlanmaları için taşımaları gereken genel ve özel şartlar; ortaklığa ait işyeri kirası ile iş hacmi ölçüleri dikkate alınarak belirlenir. Ortaklardan birisi gerçek usule göre gelir vergisine tabi bulunan ortaklıklarda, diğer ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tespit olunur. 

2.2.2. Faaliyetin Birden Fazla İşe Ortak Olunmak Suretiyle Yürütülmesi 

11. Birden fazla ortaklığa ortak olunması halinde; basit usulden yararlanılması için aranacak genel ve özel şartların aşılıp aşılmadığı, o kişinin muhtelif ortaklıklardaki hissesine düşen iş yeri kirası ile iş hacmi ölçülerinin ayrı ayrı toplanması suretiyle belirlenir. 

2.2.3. Faaliyetin Şahsi İş Yanında Başka İşe Ortak Olarak Yürütülmesi

12. Adi ortaklık halinde çalışan ve aynı zamanda diğer bir şahsi faaliyeti de bulunan mükellefin, basit usulden yararlanması için aranan genel ve özel şartlar, o kişinin şahsi işyeri kirasına ve iş hacmine ortaklıktaki hissesine düşen miktarın ilavesi suretiyle belirlenir. 

2.3. Götürü Usulden Basit usule Geçecek Mükelleflerde Aranacak Şartlar

13. Götürü usule tabi ticaret erbabından, 31/12/1998 tarihi itibariyle Tebliğin 12.1.1 ve 2.1.2 bölümlerinde açıklanan genel ve özel şartları taşıyan mükellefler, 1/1/1999 tarihinden itibaren basit usulde vergilendirilecektir. 

Bu şekilde götürü usulden basit usule geçen mükellefler, 47 nci maddedeki genel şartları taşımaları kaydıyla, alış ve satış tutarları ne olursa olsun 2001 yılı sonuna kadar basit usulde vergilendirmeden yararlanabilecektir. 

Öte yandan, bu usulde vergilendirilen mükelleflerden 31/12/2001 tarihinde basit usule tabi olmanın şartlarını topluca taşıyanların kazançları, şartları taşıdıkları sürece basit usulde vergilendirilecektir. 

3. BASİT USULDE VERGİLENDİRMEDE BELGE DÜZENİ

14. Basit usulde vergilendirme kapsamına alınan mükellefler ile bu usulde vergilendirilecek mükellefler, 1/1/1999 tarihinden itibaren Vergi Usul Kanunu(9)hükümlerine göre fatura, perakende satış vesikaları ve diğer belgeleri düzenlemek ve kullanmak zorundadırlar. 

3.1. Basit Usulde Vergilendirmede Mükelleflerce Düzenlenecek Belgeler

15. Basit usule tabi mükellefler hasılatları ile ilgili olarak Vergi Usul Kanununda yazılı vesikaları kullanacaklardır. Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yeni düzenlemeye intibak edebilmeleri ve gerekli hazırlıkları yapabilmeleri için;

_ 1/1/1999 tarihinden 30/6/1999 tarihine kadar belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda tek bir fatura düzenlemeleri, 

_ Düzenlenen faturanın alıcıya ilişkin bilgiler yerine “… tarihli toplam hasılat” ibaresinin yazılması, 

_ Satılan emtia veya yapılan hizmet, farklı Katma Değer Vergisi oranlarına tabi ise hasılatın Katma Değer Vergisi dahil olmak üzere faturada ayrı ayrı toplamlar halinde güsterilmesi, 

uygun görülmüştür. 

16. Ancak, bu imkandan yararlanmak isteyen mükellefler müşterilerinin istemeleri halinde fatura veya perakende satış vesikası (dolmuş işletenler hariç) vermek zorundadırlar. 

3.2. Belgelerin Temini 

17. Basit usule tabi mükellefler kullanacakları belgeleri ve zarfları bağlı oldukları oda veya birliklerden temin edeceklerdir. 

18. Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden belgeler ile zarfların basımı, dağıtımı, izlenmesi ve kayıtlarının tutulması işlemlerinin ilgili mesleki teşekküllerce yürütülmesi uygun görülmüştür. Mesleki teşekküller kimlere hangi belgeleri verdiklerini, hangi belgelerin kendilerine iade edildiğini mükellefler itibariyle zimmetli kayıtlarında göstereceklerdir. Mükelleflerin belge basımı için vergi dairelerinden izin almalarına gerek bulunmamaktadır. Basımı yapılacak belgelerde Vergi Usul Kanunu ve ilgili mevzuatta yer alan asgari bilgiler ile özel işaret (amblem) bulunacaktır. 

Belgelerin basımını yaptıracak ilgili mesleki teşekküller, basımını yaptıkları belgelerin en alt kısmına dipnot şeklinde adı, adresi veya basımı yapan matbaa işletmesine ilişkin bilgileri yazdıracaklardır. İlgili mesleki teşekküller belgeleri teslim etmeden önce mükellefin adını, soyadını, varsa ünvanını, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası ile iş adresini (motorlu taşıt işletenlerde taşıtın plakasını) belirten kaşenin basılmasını sağlayacaklardır. 

3.3. Mükellef Kayıtlarının Tutulacağı Bürolar 

19. Mükellef kayıtları öncelikle mesleki yönden bağlı olunan odalar(10) bünyesinde kurulacak bürolarda tutulacaktır. Mesleki yönden bağlı oldukları oda bünyesinde büro kurulmamış ise kayıtlar, iş yerlerinin bulunduğu yerdeki diğer meslek odalarında kurulmuş olan bürolarda tutulacaktır. İşyerlerinin bulunduğu yerde bulunan meslek odaları bünyesinde büro kurulmamış ise kayıtlar mükellefin bağlı olduğu odanın öngöreceği yerdeki büro tarafından tutulabilecektir. 

20. Kayıtların tutulacağı bürolarda yetki almış yeterli sayıda meslek mensubunun çalıştırılması zorunludur. Vergilendirmede bütünlüğün bozulmaması yönünden bir büroda kayıtları tutulan mükelleflerin (işyerinin nakli hariç) o takvim yılının sonuna kadar tüm işlemleri aynı büro tarafından yerine getirilecektir. 

21. Ancak, defterdarlık ve birliklerce uygun görülen mükellefler, kayıtlarını kendileri tutabilecektir. Bu takdirde vergilendirmeyle ilgili ödevlerin tamamı kendileri tarafından yerine getirilecektir. 

3.4. Zarfların Düzenlenmesi 

22. Basit usule tabi mükellefler üç aylık mal alış ve giderleri ile hasılatlarını gösteren belgeleri, (23×32,5) ebadında torba zarflara koyacaklardır. (Ek:l, 2) 

Bu zarflarla birlikte mükellefe ait kimlik bilgileri (adı, soyadı, baba adı, faaliyet türü, nüfus kaydına ilişkin bilgiler, bağlı olduğu vergi dairesi, vergi kimlik numarası, bağlı olduğu oda ve numarası, ikametgah ve iş adresleri ile telefon numaraları) bir defaya mahsus olmak üzere büroya verilecektir. Daha sonra verilecek zarfların üzerinde mükellefin sadece adı, soyadı ve vergi kimlik numarası ile imzasının bulunması yeterli olacaktır. 

3.5. Belgelerin Teslimi 

23. Basit usulde vergilendirilen mükellefler 1/1/1999 tarihinden itibaren faaliyetlerine ilişkin mal alış ve giderleri ile hasılatlarını gösteren üçer aylık işlemlerine ait belgeleri ayrı torba zarflara koyacaklardır. Zarfları izleyen ayın 10’una kadar kayıtlarının tutulduğu bürolara teslim edecekler veya bürolarda görevli personel tarafından bizzat mükelleflerin işyerlerine gidilerek teslim alınacaktır. İsteyen mükellefler zarflarını bu süreden öncede kayıtlarının tutulduğu büroya verebileceklerdir. 

3.6. Bürolarda Tutulacak Kayıtlar 

24. Mükelleflerden zarf içinde teslim alınan belgeler, bürolarda bilgisayar ortamına kayıt edilecektir. Bu kayıt sırasında belge bilgileri (Hasılat belgeleri; sıra no, kayıt tarihi, verilen fatura veya vesikanın tarih ve no’su, açıklama, satılan emtia bedeli, diğer gelirler, hesaplanan Katma Değer Vergisi, toplam, Mal alış ve gider belgeleri; sıra no, kayıt tarihi, alınan faturanın veya vesikanın tarih ve no’su, açıklama, gider tutarı, satın alınan emtia bedeli, indirilebilecek Katma Değer Vergisi, toplam) ayrı sütunlarda gösterilecektir. 

25. Bürolar teslim aldıkları bu belgeleri kayıt işlemleri tamamlandıktan sonra her bir mükellef için ayrı dosyalarda saklayacaklardır. Bürolarda, her yılın Ocak ayı içinde mükelleflerin dosya ve zarflardaki bilgi ve belgelerine dayanarak Ek-3’deki “Hesap özeti” doldurulacaktır. Hazırlanan hesap özeti verilecek yıllık beyannameye eklenecektir. 

3.7. Yapılan Denetimlerde Belge Almadığı veya Belge Vermediği Tespit Edilen Mükellefler İle İlgili Yapılacak İşlemler 

26. Yapılan denetimlerde, bir takvim yılı içinde iki defa belge almadığı veya vermediği tespit edilen mükellefler intibak ettirildikleri derecenin bir üstünden, birinci dereceden vergilendirilenler ise intibak ettirilen derecelere ait safi kazanç tutarları % 50 oranında artırılmak suretiyle bulunan tutar üzerinden vergilendirilirler. 

3.8. Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü 

27. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, bir takvim yılı içinde aldıkları mallara ve hizmetlere ait alış belgeleri ve yaptıkları giderler ile hasılat belgeleri kayıtlarının tutulduğu bürolarda muhafaza edilecektir. Cari takvim yılına ilişkin belgelerin ibrazı da bu bürolardan talep edilecektir. 

28. Cari takvim yılı kayıtlarının tutulması ve vergilendirmeyle ilgili tüm ödevler bürolarca yerine getirilecektir. Yıllık beyannamenin verilmesinden sonra o yıla ilişkin belgeler muhafaza edilmek üzere mükellefe teslim edilecektir. Teslim alınan belgeler, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılı başından başlayarak 5 yıl süre ile mükelleflerce muhafaza edilecektir. 

3.9. Vergi İadesi Kanunu Yönünden Değerlendirme 

29. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerce düzenlenen fatura ve fatura yerine geçen belgeler, 2978 sayılı Vergi İadesi Hakkında Kanun(11) uyarınca vergi iadesine konu harcama belgesi olarak kabul edilecektir. 

4. BASİT USULDE TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ 

30. Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ve hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanacaktır. 

31. Kazancın bu şekilde tespiti sırasında emtia ticareti ile uğraşanlarca; 

_ Hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hasılata, 

_ Hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun değeri giderlere, 

ilave edilecektir. 

32. Ancak, kullanılan sabit kıymetler gider yazılmayacak ve üzerlerinden amortisman hesaplanmayacaktır. 

4. Stok Malların Beyanı 

33. Götürü usulde vergilendirilmekte iken, basit usulde vergilendirme kapsamına alınan mükellefler, 1/1/1999 tarihi itibariyle mevcut mallarını alış bedelleri ile bu bedel bilinmiyorsa kendileri tarafından tespit edilecek rayiç bedelleri ile değerlemeye tabi tutacaklardır. (12) Mükellefler stoklarında bulunan mallara ait fatura ve benzeri vesikalarda yüklendikleri katma değer vergilerini indirim konusu yapabileceklerdir. 

34. Mükelleflerin bu haktan yararlanabilmeleri için, 1/1/1999 tarihi itibariyle mevcut mallarını kayıtlarının tutulduğu bürolara bildirmeleri gerekmektedir. Bu bildirim 20/4/1999 tarihine kadar verilecektir. 

Yazılı olarak verilmesi gereken stok bildirimi herhangi bir şekil şartına tabi değildir. Ancak, bildirimde vergi kimlik numarası başta olmak üzere hüviyete ilişkin bilgiler ile stok olarak beyan edilecek malın cinsi, malın miktarı, birim fıyatı, toplam tutarı, katma değer vergisi ve faturaların tarih ve numarası gibi bilgilere yer verilecektir. Stok bildiriminin bu tebliğin ekinde (Götürü Usulden Basit Usule Geçen Mükellefler İçin Stok Bildirimi Ek 4) yer alan formdan yararlanarak yapılması da mümkündür. 

35. Basit usulde vergilendirilen mükellefler ilk vergilendirme döneminde; düzenledikleri belgelerde gösterilen “hesaplanan katma değer vergisi”nden, o dönem içindeki mal ve hizmet alışları ile giderleri için yüklendikleri katma değer vergisi ve stok beyanında yer alan katma değer vergisini, indirim konusu yapabileceklerdir. 

Ancak, alış belgesi bulunmadığı için rayiç bedelleri ile değerlemeye tabi tutulan bu mallara ilişkin katma değer vergisi indirim konusu yapılmayacaktır. 

4.2. Beyannamelerin Verilmesi 

36. Gelir, sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret ise yıllık beyanname, mükellefin de imzası alındıktan sonra Şubat ayı içinde büroda görevli personel tarafından vergi dairesine verilecek veya gönderilecektir. 

Ancak, mükelleflerin basit usulde vergilendirilen ticari kazancı ile birlikte diğer gelir unsurları varsa yıllık beyanname Mart ayı içinde verilecektir. 

37. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde, yaptıkları ödemelerden vergi tevkif edecekler arasında basit usulde vergilendirilen mükellefler sayılmamıştır. Bu nedenle söz konusu mükellefler gelir vergisi tevkifatı yapmayacaklar ve muhtasar beyanname vermeyeceklerdir. 

38. Basit usule tabi olan mükelleflerin, 1999 yılı ve müteakip yıllarda 1 no.lu Katma Değer Vergisi Beyannamesi odalar tarafından 3’er aylık dönemler itibariyle verilecektir. 

Basit usule tabi mükellefler, ilk 3 aylık döneme (Ocak, Şubat, Mart 1999) ait beyannamelerini 25 Nisan 1999 günü Pazar’a rastladığından takip eden günün mesai saati sonuna kadar vergi dairesine verecekler veya göndereceklerdir. Katma Değer Vergisi Beyannamesinin verilmesinde 3’er aylık dönem uygulaması diğer aylarda da devam edecektir. 

39. Basit usulde vergilendirilen mükellefler, defter tutmayacağından mal ve hizmetlere ait katma değer vergisi indiriminin belgelendirilmesinde alış ve gider vesikalarının kanuni defterlere kaydedilmesine ilişkin şart aranmayacaktır. 

4.3. Basit Usulde Vergilendirilen Mükelleflerin Geçici Vergi Karşısındaki Durumu 

40. Basit usulde vergilendirilen mükellefler, geçici vergi ödemeyeceklerdir.(13) 

5. DİĞER HUSUSLAR 

5 .1. Basit Usule Tabi Olmanın Şartlarından Herhangi Birini Takvim Yılı İçinde Kaybedenler İle Basit Usulden Yararlanmak İstemeyenlerin Vergilendirilmesi 

41. 1/1/1999 tarihinden 2001 yılı sonuna kadar basit usulde vergilendirilecek olanlar hakkında, 48 inci maddede yazılı özel şartlara ilişkin hadler aranmayacaktır(14). Bu gruba giren mükelleflerin alış ve satış tutarları ne olursa olsun 1999-2000 ve 2001 yıllarında basit usulde vergilendirilmelerine devam edilecektir. 

42. Bununla birlikte Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesi uyarınca, basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Basit usulün şartlarına sahip olmakla birlikte bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler;

_ Bu talepleri doğrultusunda takip eden aybaşından veya izleyen takvim yılı başından,

_ Yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden, 

itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. 

5.2. Basit Usule Tabi Mükelleflerden Sahte Veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenlediği Veya Kullandığı Tespit Edilenlerin Vergilendirilmesi

43. Yapılan denetimlerde, basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlediği veya kullandığı tespit edilenler basit usulden yararlanamazlar. Mükellefler bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren işletme hesabı esasına göre defter tutmak suretiyle gerçek usulde vergilendirileceklerdir(15). 

5.3. Gerçek Usulde Vergilendirilmeleri Nedeniyle Bir Daha Basit Usulden Yararlanamayacak Olan Mükellefler 

44. Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler bir daha hiçbir şekilde basit usulden yararlanamayacaklardır. 1/1/1999 tarihinden önce gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk eden mükellefler bu tarihten sonra tekrar işe başlamaları halinde yine gerçek usulde vergilendirileceklerdir. 

Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanamayacaklardır. 

5.4. Vergi Dairelerince Yapılacak İşlemler 

45. Vergi dairelerince 31/12/1998 tarihi itibariyle götürü usule tabi mükelleflerin dosyaları taranacaktır. Bunlardan basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarını taşıyan mükelleflere 1/1/1999 tarihinden itibaren basit usulde vergiye tabi olacakları bir yazı ile bildirilecektir. 

5.5. Belediye Teşkilatı Bulunmayan Köylerde (Mücavir Alan Sınırları Hariç) Faaliyette Bulunan Mükellefler Hakkında Yapılacak İşlemler 

46. 1/1/1999 _ 31/12/2003 tarihleri arasında belediye teşkilatı bulunmayan köylerde (belediyelerin mücavir alan sınırları hariç) işyeri bulunan basit usule tabi mükellefler Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin birinci gelir diliminin yarısını aşmayan kazançları için beyanname vermeyecektir.(16)Ancak, bu mükellefler üçer aylık dönemler itibariyle katma değer vergisi beyannamesi vereceklerdir. 

5.6. Basit Usule Tabi Mükelleflerin Vergilendirilecek Kazançlarına Getirilen Üst Sınır 

47. Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişmeden önceki 46 ncı maddesi hükmüne göre götürü usule tabi mükellefler; üç derece üzerinden, bulundukları yöreler itibariyle belirlenen safi kazanç tutarları esas alınarak vergilendirilmekte idiler.

48. Yapılan düzenleme ile, götürü usulden basit usule geçen mükelleflere ilave vergi yükü getirilmemiş ve 1999, 2000 ve 2001 yıllarında vergilendirilecek kazançlarına üst sınır konulmuştur. 

Buna göre, mükellefler alış, satış ve hasılat tutarları ile elde ettikleri safi kazançları ne olursa olsun en fazla intibak ettirildikleri derecelere göre belirlenen safi kazançlar üzerinden vergilendirileceklerdir. 

Ancak, beyan edilecek safi kazanç götürü safi kazancın altında ise, vergilendirmede daha düşük tutarda beyan edilen safi kazanç esas alınacaktır. 

49. Öte yandan, 1998 yılında uygulanan götürü safi kazanç tutarları 1999, 2000 ve 2001 yıllarında yeniden değerleme oranında artırılacaktır. Bu yıllarda işe yeni başlayan mükellefler yaptıkları iş nevileri ve iş hacimlerine uygun bir dereceye intibak ettirileceklerdir. 

ÖRNEK 

Ankara ili Keçiören ilçesinde berberlik faaliyetinde bulunan bir mükellef basit usulde vergilendirilmekdedir. Bu mükellef, 1999 yılı için 2000 yılı şubat ayında vereceği yıllık gelir vergisi beyannamesinde 2 milyar lira safi kazanç beyan etmiştir. Mükellefin 1999 yılına ait götürü safi kazancı ise 1,5 milyar liradır. 

Bu mükellef 1999 yılı için kendi beyanı olan 2 milyar lira üzerinden değil, daha düşük götürü safi kazanç tutarı olan 1,5 milyar lira üzerinden vergilendirilecektir. Aynı mükellefin beyanı 2 milyar lira yerine l milyar lira olsaydı, 1999 yılı vergisi götürü safi kazancı olan 1,5 milyar lira üzerinden değil kendi beyanı olan 1 milyar lira üzerinden vergilendirilecekti. 

5.7. Basit Usule Tabi Mükelleflerin Yanında Çalışanların Durumu 

50. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin kendi işyerlerinde bilfiil çalışmaları veya bulunmaları şarttır. Ancak, bu mükelleflerin işlerinde yardımcı işçi çalıştırmaları veya çırak kullanmaları bu şartı bozmayacaktır. Bu durumda çalıştırılanların ücretleri diğer ücret kapsamında vergilendirilecektir.(17) Diğer ücret kapsamında vergilendirilenler vergi karnesi almaya mecburdurlar.(18)

51. Kazançları basit usulde vergilendirilen ticaret erbabı, yanında çalışanların vergi karnesi almalarını ve karnelerinde yazılı vergilerini ödemelerini temin etmeye mecburdurlar.(19)

6. ESNAF MUAFLIĞI 

52. 4369 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun esnaf muaflığını düzenleyen 9 uncu maddesinde yapılan değişiklikle 1/1/1999 tarihinden itibaren; 

– Esnaf muaflığından yararlanmak için aranan yıllık alım, satım ve hasılat tutarlarına ilişkin sınırlama kaldırılmıştır. 

Böylece kazançları ne olursa olsun gezici olarak iş yapan küçük esnafın vergilendirilmemesi sağlanmıştır. 

_ Esnaf muaflığından yararlanamayacak olanların perakende olarak alım satımını yaptıkları mallar gruplandırılarak genel bir tanımlama getirilmiştir. 

_ Sabit işyeri önünde sergi açmak suretiyle o iş yerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar muafiyet kapsamı dışına çıkarılmıştır. 

Bu şekilde bir kısım mükelleflerin işyerlerinde bulunan malları, işyerlerinin önünde sergi açmak suretiyle belgesiz satmaları önlenmiştir. 

6.1. Esnaf Muaflığı Belgesi İle İlgili Düzenlemeler 

53. Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesine eklenen hükümlere göre, esnaf muaflığı şartlarını taşıyanlar muaflıktan yararlanabilmek için 1/1/1999 tarihinden itibaren; 

_ İlgili meslek odalarına kayıtlarını yaptırmak, 

_ Faaliyette bulunduğu yerdeki belediyelerden “Esnaf Muaflığı Belgesi”ni almak (Ek-5), 

zorundadırlar. 

54. Ancak, münhasıran gezici olarak milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna(20) göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar esnaf muaflığı belgesi almayacaktır.(21)

55. Bir takvim yılı için geçerli olacak “Esnaf Muaflığı Belgesi” en az 6 milyon lira, en çok ise 12 milyon lira harç ödenmek suretiyle alınacaktır.(22) Bu harcın miktarı, belirtilen alt ve üst sınırını aşmamak şartıyla belediye meclislerince tespit edilecektir. 

6.2. Esnaf Muaflığından Faydalananlarda Belge Düzeni ve Esnaf Muaflığı Belgesinin İptal Edilmesi

56. Esnaf muaflığından faydalananlar; faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallar ve giderler için, belge almak ve bu belgeler ile “Esnaf Muaflığı Belgesi’ni yanlarında bulundurmak zorundadırlar. 

57. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yoklamaya yetkililer veya yoklamaya yetkililer ile birlikte belediye zabıtalarınca yapılan denetimlerde vergiden muaf esnafın bir takvim yılı içinde: 

_ Mal alış ve giderlerine ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığının, 

_ Bulundurduğu belgenin satışını yaptığı mal ve hizmetle ilişkisinin olmadığının, 

tespit edilmesi halinde esnaf muaflığı belgesi iptal edilecektir. Bu tespitin bir defa yapılması yeterli olacaktır. 

58. Belgesi iptal edilenler esnaf muaflığı şartlarını taşımaları halinde, belediyeden yeniden eşnaf muaflığı belgesi almak suretiyle faaliyetlerine devam edebileceklerdir. 

8.3. Kapı Kapı Dolaşarak Mal Satanlara Yapılacak Komisyon, Prim ve Benzeri Ödemelerin Vergilendirilmesi 

59. Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde yapılan düzenlemeye göre, kapı kapı dolaşmak suretiyle mal satanlar esnaf muaflığı kapsamına alınmışlardır. Bunların muafiyetten yararlanabilmeleri için mallarını sattıkları gerçek ve tüzel kişilere iş akdi ile bağlı olmamaları şarttır.

60. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde yapılan değişiklikle de bu kişilere yapılan komisyon, prim ve benzeri ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılması esası getirilmiştir.(23) 

61. Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesi hükmüne göre, gerçek ve tüzel kişilerin bu muafiyetten yararlananlara ödedikleri komisyon, prim ve benzeri ödemeler karşılığında gider pusulası düzenlemeleri ve bu kişilere imzalattırmaları gerekmektedir. 

62. Gider pusulası düzenlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda münhasıran bu tür ödemelere ilişkin olmak üzere Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden, düzenlenecek banka dekontları da gider pusulası hükmünde kabul edilecektir. 

Ancak, bu şekilde düzenlenecek dekontlarda 243 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde(24) yer alan asgari bilgilerin yanısıra açıklama bölümünde tevkif edilen vergi ve fonun oranı ile tutarlarına da yer verilmesi zorunludur. 

Tebliğ olunur. 

EK-1 : Basit Usule Tabi Mükelleflerle İlgili Gider Bildirimi

EK-2 : Basit Usule Tabi Mükelleflerle İlgili Hasılat Bildirimi

EK-3 : Basit Usulde Hesap Özeti

EK-4 : Götürü Usulden Basit Usule Geçen Mükellefler İçin Stok Bildirimi

EK-5 : Esnaf Muaflığı Belgesi

(1) 29/07/1998 tarihli ve 23417 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2) 6/1/1961 tarihli ve 10700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3) 4369 sayılı Kanun madde – 32

(4) Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 123 üncü maddesi gereğince maddede yer alan tutarlar her yıl yeniden değerleme oranında artırılacaktır.

(5) Bina ve arazide emsal kira bedeli: Yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanununa göre belirlenen vergi değerinin % 5’idir.

(6) 4369 sayılı Kanun Madde-33

(7) Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 123 üncü maddesi gereğince maddede yer alan tutarlar her yıl yeniden değerleme oranında artırılacaktır.

(8) 5/2/1982 tarihli ve 17682 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

(9) 10/1/1961 tarihli ve 10703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

10) Oda Tabiri: 507 sayılı Kanuna tabi odaları, birlikleri, fedarasyonları ve konfederasyonu kapsar.

(11) 8/2/1984 tarihli ve 18306 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

(12) 4369 sayılı Kanun ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 44. madde.

(13) Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişik mükerrer 120 nci maddesi.

(14) 4369 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 44 üncü madde.

(15) Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişik 46 ncı maddesi.

(16) 1999 yılı gelirleri için 1 milyar lira.

(17) 4369 sayılı Kanunla değişik Gelir Vergisi Kanunu madde-64

(18) Vergi Usul Kanunu madde – 247.

(19) 4369 sayılı Kanunla değişik Vergi Usul Kanunu madde – 251

(20) 8/3/1995 tarihli ve 22221 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

(21) Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin 5 inci fıkrası.

(22) 29/5/1981 tarihli ve 17354 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu mükerrer madde 83-madde 84/6.

(23) Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 10/b numaralı bendi. 

(24) 7/9/1995 tarihli ve 22397 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.