GVK 220 – Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 220)

Alomaliye Mevzuat Ekibi

26 yıl önce

GVK 220 – Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 220)

22 Ocak 1999 Tarihli Resmi Gazete

Sayı: 23588

Maliye Bakanlığından:

1. 4369 sayılı Kanun(1) ile Gelir Vergisi Kanununun gelirin toplanması ve beyanı, ihtiyari toplama, yıllık beyanname verilmesi, aile reisi beyanı ve hayat standardı esasını düzenleyen maddelerinde yapılan değişiklere ilişkin açıklamalar bu Tebliğin konusunu oluşturmaktadır.

1. KONUYLA İLGİLİ KANUN MADDELERİ

2. 4369 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun ihtiyari toplama ve beyanı düzenleyen 87 nci maddesi ile aile reisi beyanını düzenleyen 93 üncü maddesi yürürlükten kaldırılmış, “Gelirin toplanması” başlıklı 85 inci maddesi ile “Toplama yapılmayan haller” başlıklı 86 ncı maddesi başlıklarıyla birlikte değiştirilerek yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu değişiklikler 1998 yılı gelirlerine de uygulanmak üzere 29/7/1998 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

3. Gelir Vergisi Kanununun yeniden düzenlenen 85 ve 86 ncı maddeleri aşağıdaki gibidir.

“Gelirin toplanması ve beyan

Madde 85- Mükellefler, ikinci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur.

Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır.

Yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar:

1. Mükellefin bunları Türkiye’de hesaplarına intikal ettirdiği yılda;

2. Türkiye’de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yılda;

Elde edilmiş sayılır.

Beyanname verilmeyen haller

Madde 86- Aşağıda yazılı hallerde yıllık beyanname verilmez.

1. Tam mükellefiyette vergiye tabi gelir (yabancı memleketlerde elde edilenler hariç) sadece:

a) Tek işverenden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretlerden;

b) Birden fazla işverenden alınan, tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve yıllık gayrisafı tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısını aşmayan ücretlerden;

c) Tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan ve gayrisafı tutarlan toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısını aşmayan menkul sermaye iratlarından ve vergi alacağı dahil kurumlardan elde edilen kâr paylarından;

d) Tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan ve gayrisafi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısını aşmayan gayrimenkul sermaye iratlarından;

e) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlardan;

f) Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısımlarından;

g) Yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamından;

İbaret ise.

2. Dar mükellefiyette vergiye tabi gelir sadece:

a) Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile kurumlardan elde edilen kâr paylarından;

b) Diğer kazanç ve iratlardan;

c) Yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamından;

İbaret ise.

Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de 1 ve 2 numaralı bentlerde belirtilen gelirler beyannameye ithal edilmez.”

2. GELİRİN TOPLANMASI VE YILLIK BEYANNAME VERİLMESİ

2.1. Yıllık Beyanname ile Beyan Edilmesi Zorunlu Olan Gelirler

2.1.1. Tam Mükellefiyette:

4. Aşağıdaki mükellefler, faaliyetlerinden kazanç sağlamamış olsalar dahi yıllık beyanname vermek ve faaliyet sonuçlarını beyannamede göstermek zorundadırlar.

_ Basit usulde vergilendirilen tacirler,

_ Gerçek usulde vergilendirilen (bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan) tacirler,

_ Gerçek usulde vergilendirilen (bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre defter tutan) çiftçiler,

_ Serbest meslek erbabı,

_ Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları.

5. İstisna haddini aşan tevkif suretiyle vergilendirilmemiş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları tutan ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Diğer kazanç ve iratların yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekip gerekmediği Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişik 80 inci maddesinin üçüncü fıkrasındaki had dikkate alınarak belirlenecektir.(2)

6. Tam mükellef gerçek kişiler, yabancı ülkelerde elde ettikleri gelirleri için yıllık beyanname vermek ve diğer gelirleri nedeniyle verecekleri yıllık beyannameye bu gelirlerini ithal etmek zorundadırlar. Bu zorunluluk, tevkif suretiyle vergilendirilip vergilendirilmediğine, tutarına veya niteliğine bakılmaksızın yabancı ülkelerde elde edilen bütün gelirler için geçerlidir.

7. Öte yandan, yabancı ülkede elde edilen gelirin, mükellefin iradesi dışındaki sebeplerle Türkiye’ye getirilemediğinin tevsik edilmesi halinde bu gelir, elde edildiği yılın geliri sayılmayacaktır. Bu durumda söz konusu gelir, mükellefin bu gelire tasarruf edebildiği yılın geliri sayılarak yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Ancak yabancı ülkede elde edilen gelire hukuken ve fiilen tasarruf edilebildiği halde, iradi olarak Türkiye’ye getirilmemesi durumunda bu gelir, tasarruf edildiği yılın geliri olarak, yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

2.1.2. Dar Mükellefiyette:

8. Dar mükellef gerçek kişiler, ticari kazançları ile gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları ve vergi kesintisine tabi tutulmamış gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname vermek zorundadırlar. Ticari ve zirai faaliyetten kazanç sağlanmamış olsa bile yıllık beyanname verilecek ve faaliyet sonucu beyannamede gösterilecektir.

2.2. Yıllık Beyanname Verilmeyecek ve Beyannamede Toplanmayacak Gelirler

2.2.1. Tam Mükellefiyette:

9. Tam mükellef gerçek kişiler, aşağıdaki gelirleri için yıllık beyanname vermeyecek ve diğer gelirleri nedeniyle beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye ithal etmeyeceklerdir.

_ Tek işverenden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler,

_ Birden fazla işverenden alınan, tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve yıllık gayrisafı tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısını aşmayan ücretler,

_ Tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan ve gayrisafı tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısını aşmayan menkul sermaye iratları ve vergi alacağı dahil kurumlardan elde edilen kâr payları,

_ Tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan ve gayrisati tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısını aşmayan gayrimenkul sermaye iratları,

_ Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar,

_ Diğer ücretler(3)

_ Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısımları,

_ Yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamı.

10. 1998 yılı gelirleri için, 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamının yarısı yerine 2.500.000.000 TL dikkate alınacaktır. (4)

11. Diğer taraftan, basit usulde vergilendirilen mükelleflerden münhasıran belediye teşkilâtı bulunmayan köylerdeki (belediyelerin mücavir alan sınırları hariç) işyerlerinde faaliyet gösterenler 1/1/1999-31/12/2003 tarihleri arasında elde ettikleri ve 103 üncü maddede yazılı tarifenin birinci gelir diliminin yarısını aşmayan söz konusu kazançları için beyanname vermeyeceklerdir.(5)

2.2.2. Dar Mükellefiyette:

12. Dar mükellef gerçek kişiler, aşağıdaki gelirleri için yıllık beyanname vermeyecek ve diğer gelirleri nedeniyle beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye ithal etmeyeceklerdir.

_ Tevkif suretiyle vergilendirilmiş; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile kurumlardan elde edilen kâr payları,

_ Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar,

_ Diğer ücretler,

_ Diğer kazanç ve iratlar,

_ Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısımları,

_ Yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamı.

13. Dar mükellef gerçek kişilerin yukarıda sayılan kazanç ve iratları için tutarına bakılmaksızın yıllık beyanname verilmeyecektir.

2.3. Yıllık Beyanname Verilmesi ve Gelirin Toplanmasıyla İlgili Esaslar

14. Yıllık beyanname verilmesi ve gelirin toplanmasıyla ilgili olarak aşağıda belirtilen çerçevede karar verilmesi gerekmektedir.

15. Öncelikle, elde edilen gelir unsurları tek başına değerlendirilecek ve farklı gelir unsurlarından elde edilen kazanç ve iratlardan ancak tek başına değerlendirildiğinde beyanname verme yükümlülüğü bulunanlar yıllık beyannamede birleştirilecektir. Her bir kazanç unsuru tek başına ele alındığında beyan zorunluluğunun dışında kalıyorsa beyannamede birleştirilmeyecektir.

16. Ticari, zirai ve mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olan tam mükellefler ile yıllık beyanname veren dar mükellefler de sadece yıllık beyanname verme yükümlülüğü getiren kazanç ve iratlarını beyannamelerine dahil edeceklerdir.

3. 1998 YILINDA ELDE EDİLEN MENKUL SERMAYE İRATLARININ BEYANI VE YILLIK BEYANNAMEDE TOPLANMASI

17. Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinde sayılan menkul sermaye iratlarının yıllık beyannameyle beyan edilmesi sırasında aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekmektedir.

– 1998 yılında elde edilen, vergi kesintisine tabi menkul sermaye iratlarının, kesintiden önceki gayri safi (brüt) tutarları toplamının 2.500.000.000 TL nı aşmaması halinde bunlar için beyanname verilmeyecektir.

_ Beyanname verme sınırı olan 2.500.000.000 TL karşılaştırmasında, Gelir Vergisi Kanununun geçici 39 uncu maddesinin 5 numaralı bendinde sayılan iratlar için, indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutarlar dikkate alınacaktır.

_ Vergi kesintisine tabi olmayan iratlar için tutarına bakılmaksızın beyanname verilmesi gerekmektedir. Ancak vergi kesintisine tabi olmayan alacak faizinin, indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısmı beyan edilecektir.

3.1. İndirim Oranı Uygulanacak Menkul Sermaye İratlarının Beyanı

18. Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5, 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde sayılan aşağıdaki menkul sermaye iratlarının gayri safi (brüt) tutarlarına indirim oranı uygulandıktan sonraki tutarları toplamının 2.500.000.000 TL nı aşması halinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile bildirilmesi gerekmektedir.

_ Her nevi tahvil faizleri ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler,

_ Mevduat faizleri,

_ Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları, kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları ve özel fınans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları,

_ Repo kazançları.

19. Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 6 numaralı bendinde yazılı alacak faizleri, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile bildirilecektir. 1998 yılında elde edilen alacak faizlerinin indirim oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısmı da gelir vergisinden istisna olacaktır.

3.2. İndirim Oranı

20. Gelir Vergisi Kanununun geçici 39 uncu maddesinin 5 numaralı bendi(6) uyarınca indirim oranı; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde bir yıl vadeli Devlet tahvili için uygulanan ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle Maliye Bakanlığınca hesaplanmaktadır.

21. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 1998 yılı için tespit edilen yeniden değerleme oranı % 77,8’dir. Aynı dönemde 1 yıl vadeli Devlet tahvili için uygulanan ortalama faiz oranı ise % 98,8’dir.

22. Buna göre, 1998 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı (% 77,8 / % 98,8 =) % 78,7 olarak hesaplanmıştır.

23. Bu indirim oranı dikkate alındığında, 2.500.000.000 TL olan beyanname verme sınırı, 11.737.089.000 TL tutarındaki brüt menkul sermaye iradına karşılık gelmektedir. Bu nedenle, söz konusu menkul sermaye iratlarının indirim oranı uygulanmadan önceki brüt tutarının 11.737.089.000 TL ve daha fazla olması halinde beyanname verilecek, bu tutarın altında kalanlar için beyanname verilmeyecektir.

24. Bu durumda, 1998 yılında elde edilen, söz konusu menkul sermaye iratlarının toplam tutarının % 78,7 oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısmı gelir vergisinden istisna edilecek, kalan tutarın 2.500.000.000 TL nı aşması halinde (alacak faizlerinde kalan tutar ne olursa olsun), bu gelirler yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

3.3. İndirim Oranı Uygulanacak ve Uygulanmayacak Olan Gelirler

25. Tebliğin 3.1. bölümünde sayılan menkul sermaye iratlarının (alacak faizleri dahil) indirim oranı uygulanması suretiyle bulunacak kısmı gelir vergisinden istisnadır.

Bu istisna Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yazılı menkul kıymetlerin alım-satımından doğan kazançlar hakkında da uygulanacaktır.

26. Döviz cinsinden açılan hesaplardan elde edilen faiz ve kâr paylarına istisna uygulanmayacak, T.C. Merkez Bankasınca belirlenen vade tarihindeki döviz alış kuru esas alınmak suretiyle hesaplanacak bu gelirlerin 2.500.000.000 TL nı aşması halinde tamamı beyan edilecektir.

27. Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranı uygulanması suretiyle istisna hesaplanması söz konusu değildir.

3.4. Kesilen Vergilerin Mahsubu

28. Gelir Vergisi Kanununun 121 inci maddesinde; yıllık beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan bu Kanuna göre kesilmiş bulunan vergilerin, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edileceği hükme bağlanmıştır.

29. Diğer yandan, geçici 39 uncu maddenin 5 numaralı bendinde, anılan bentte sayılan ve Tebliğin 3.1. bölümünde yer verilen menkul sermaye iratlarının, indirim oranı uygulanması suretiyle bulunan kısmının gelir vergisinden müstesna olduğu belirtilmiş ve bu istisnanın tevkif yoluyla kesilen vergiye şumulü olmadığı hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla, vergiden istisna edilen kazanç ve iratlar üzerinden kesilen vergiler nihai vergi niteliğini kazanmaktadır.

30. Bu hükümler çerçevesinde; indirim oranı uygulanan menkul sermaye iratlarının yıllık beyanname ile beyan edilmesi sırasında, sadece beyannamede gösterilen kısım üzerinden yapılan vergi kesintisinin mahsup ve iadesi yapılabilecektir. Başka bir ifadeyle, kazanç ve iradın indirim oranına isabet eden kısmı üzerinden yapılan vergi kesintisinin mahsup ve iade edilmemesi gerekmektedir.

4. BEYANNAME VERME ZAMANI VE 1998 YILI GELİRLERİNE İLİŞKİN UYGULAMA

31. Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişik 92 nci maddesine göre yıllık beyannamenin; gelirin sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olması halinde izleyen yılın Ocak ayı içinde verilmesi gerekmektedir.(7)

32. Bu hüküm, beyan edilmesi gereken gayrimenkul sermaye iradının yanı sıra, beyanı gerekmeyen gelirlerin bulunması halinde de geçerli olacaktır.

33. Ancak, beyanı gereken gayri menkul sermaye iradı .yanında beyanı gereken diğer herhangi bir gelirin bulunması halinde, söz konusu gayri menkul sermaye iradı da diğer gelirlerle birlikte Mart ayında verilecek beyanname ile beyan edilecektir.

34. Buna göre;

_ 1998 yılındaki geliri sadece 240.000.000 TL istisna tutarını aşan mesken kirasından ibaret olanlar veya mesken kirası gelirinin istisna haddini aşan tutarı ile vergi kesintisine tabi işyeri kira gelirinin gayrisafı tutarları toplamı 2.500.000.000 TL nı aşanlar,

_ Yukarıdaki gelirlerinin yanı sıra gayri safi tutarları toplamı 11 .737.089.000 TL nı aşmayan; tahvil ve bono faiz geliri, mevduat faizi, kâr payı ve repo kazancı bulunanlar,

_ Bu gelirlerle birlikte gayri safi tutarları toplamı 2.500.000.000 TL nı aşmayan; döviz cinsinden açılan hesaplardan elde edilen faiz ve kâr payı ve 2.500.000.000 TL nı aşmayan vergi alacağı dahil kurumlardan elde edilen kâr payı elde edenler,

1999 Ocak ayı içinde beyanname verecek ve sadece gayrimenkul sermaye iradını beyan edeceklerdir.

5. GELİRİN TOPLANMASI VE BEYANINDA AİLE BİREYLERİNİN DURUMU

35. Gelir Vergisi. Kanununun “Aile reisi beyanı” başlıklı 93 üncü maddesi, 4369 sayılı Kanunla 29/7/1998 tarihi itibariyle yürürlükten kaldırılmıştır. Bu nedenle, 1998 yılından itibaren, gelir elde eden aile bireylerinin durumu Tebliğin 2.1. ve 2.2. bölümlerinde yapılan açıklamalar çerçevesinde ayrı ayrı değerlendirilecek ve yıllık beyanname ile beyan edilmesi gereken herhangi bir gelirin varlığı halinde beyanname, geliri elde eden aile bireyi adına düzenlenerek imzalanacaktır.

36. Beyanname vermek zorunda olan kişinin küçük veya kısıtlı olması ya da mümeyyiz olmaması hallerinde beyanname yine geliri elde edenler adına düzenlenmekle birlikte, bu kişiler adına veli, vasi veya bu kişileri temsile yetkili kayyım tarafından imzalanacak ve hangi sıfatla imzalandığı beyannamede belirtilecektir.

6. HAYAT STANDARDI ESASINDA İZAH NEDENİ GELİRLER

37. Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 116 ve geçici 35 inci maddelerinde düzenlenen hayat standardı esası, 4369 sayılı Kanun ile 1/1/1999 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.

38. Bu çerçevede, 1998 yılına ilişkin olarak gerçek usulde tespit edilen ticari ve serbest meslek kazançları son kez hayat standardı esası göz önünde bulundurularak beyan edilecektir.

39. Gelir Vergisi Kanununun geçici 35 inci maddesinin 7 numaralı bendinde “Mükellefler; kendilerine, eşlerine ve çocuklarına ait ve üzerinden gelir vergisi ödenen gelirleri (hamiline yazılı mevduat ve hamiline yazılı menkul kıymetlerden elde edilen gelirler hariç) ile kendilerine ve eşlerine ait emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı bulunduğunu belgelendirdikleri takdirde, bu gelirler, hayat standardı esasına göre kazancın tespitinde izah nedeni gelir olarak kabul edilir.” hükmü yer almaktadır.

40. Tebliğin 5. bölümünde açıklandığı üzere, aile reisi beyanı 1998 yılından geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Bu hüküm uyarınca, daha önce aile reisi beyanı adı altında tek beyannamede birleştirilen gelirler bundan böyle ayrı beyan edileceğinden, izah nedeni gelirlerin de bu çerçevede değerlendirilmesi gerekmektedir.

41. Buna göre, hayat standardı esası uygulamasında mükellefler kendilerine, eş ve çocuklarına ait izah nedeni gelirleri dikkate alabileceklerdir. Bununla birlikte, eş ve çocukların kendi ticari ve mesleki kazançları için ayrıca beyanname vermeleri halinde, kendi kazançlarına ilişkin hayat standardı esası uygulamasında öncelikle kendilerine ait izah nedeni gelir kullanılacaktır. Ailenin diğer bireylerinin kazançlarına ilişkin olarak kullanılan izah nedeni gelirden artan kısım bulunması halinde bu tutar, diğer aile bireylerinin hayat standardı esasına tabi kazançları için de kullanılabilecektir.

7. 1998 YILINDA ELDE EDİLEN GELİRLERİN YILLIK BEYANNAME İLE BİLDİRİLMESİ VE TOPLANMASINA İLİŞKİN ÖRNEKLER

Örnek 1 : (Döviz Tevdiat Hesabı ile Türk Lirası Mevduat Faizi Gelirlerinin Beyanı)

Bayan (A)’nın 1998 yılı geliri, 25 Haziran 1998 tarihinde elde ettiği; brüt (vergi kesilmeden önceki) 6.100 ABD Doları tutarındaki döviz tevdiat hesabı faizi ile brüt 10.000.000.000 TL tutarındaki Türk Lirası mevduat faizinden ibarettir. Söz konusu faizler üzerinden % 12 oranında vergi kesilmiştir. 25 Haziran 1998 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru 263.130 TL dır.

Buna göre, Bayan (A)’nın 1998 yılı gelir beyanı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

Döviz tevdiat hesabına ilişkin faiz geliri ……………………………… [6.100 ABD Doları x 263.130 TL (TCMB DövizAlış Kuru)]	1.605.093.000 TL.
TL Mevduat faizi (İndirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar) [10.000.000.000 TL x (1 -0,787)]	+ 2.130.000.000 TL.
TOPLAM GELİR …………………………………………………………..	3.735.093.000 TL.

Vergi kesintisine tabi menkul sermaye iradı toplamı, 1998 yılına ilişkin olarak belirlenen 2.500.000.000 TL sınırını aştığından, Bayan (A) bu gelirleri için 1999 yılı Mart ayında beyanname verecektir.

Beyanname üzerinden hesaplanan vergiden; döviz tevdiat faizi için indirim oranı uygulanması söz konusu olmadığından, bu faiz geliri üzerinden kesilen verginin tamamı olan (1.605.093.000 x % 12 =) 192.611.160 TL ile Türk Lirası mevduat faizinin beyannameye dahil edilen kısmı üzerinden kesilen vergi olan (2.130.000.000 x % 12 =) 255.600.000 TL mahsup edilecektir.

Örnek 2: (İşyeri Kirası ile Devlet Tahvil Faizi Gelirlerinin Beyanı)

Bay (B)’nin 1998 yılı geliri, gayri safi tutarı toplamı 2.600.000.000 TL olan iki ayrı işyeri kirası ile gayri safi (vergi kesilmeden önceki) tutarı 9.000.000.000 TL olan Devlet tahvili faizinden ibarettir.

Buna göre, Bay (B)’nin yıllık beyanname verip vermeyeceği aşağıdaki şekilde belirlenecektir.

Gayrimenkul sermaye iradı (işyeri, brüt) ………………………………	2.600.000.000 TL.
Devlet tahvili faizi (indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar) [9.000.000.000 TL x (1 – 0,787)]	+ 1.917.000.000 TL.
TOPLAM GELİR ……………………………………………………………	4.517.000.000 TL.

Toplam gelir 2.500.000.000 TL haddini aşmakla birlikte, her biri ayrı ayrı beyanı gereken gelir unsurları birleştirileceğinden, tek başına ele alındığında, 2.500.000.000 TL sınırını aşmadığı için yıllık beyanname verilmeyecek gelir niteliğindeki Devlet tahvili faizi beyan edilmeyecektir. Bu durumda, Tebliğin 4. bölümünde yapılan açıklamalar çerçevesinde sadece gayrimenkul sermaye iradı beyan edilecektir.

Gayrimenkul sermaye iradına ilişkin ,olarak verilecek beyannameye göre hesaplanan gelir vergisinden, işyeri kirasından kesilen vergiler mahsup edilecektir.

Örnek 3 : (Serbest Meslek, Repo ve Temettü Gelirlerinin Beyanı)

Avukat Bayan (C)’ nin geliri aşağıdaki gibidir

Serbest meslek kazancı …………………………………………………	1.500.000.000 TL.
Repo kazancı (indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar)……	1.800.000.000 TL.
Temettü (vergi alacağı dahil)……………………………………………..	+1 .200.000.000 TL
TOPLAM GELİR …………………………………………………………..	4.500.000.000 TL.

Repo kazancı üzerinden % 6 oranında vergi kesilmiştir.

Bayan (C) gerçek usulde tespit edilen serbest meslek kazancı için, hayat standardı esasını da göz önünde bulundurarak, beyanname verecektir.

Vergi kesintisine tabi menkul sermaye iratlarının gayri safi tutarları toplamı olan (1.800.000.000+1.200.000.000 =) 3.000.000.000 TL, beyanname verme sınırı olan 2.500.000.000 TL nı aştığından beyannameye dahil edilecektir. Kâr payına eklenen 300.000.000 TL vergi alacağı ile repo kazancının beyannameye dahil edilen kısmından kesilen vergi olan (1.800.000.000 x % 6 =) 108.000.000 TL, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

Örnek 4: (Ticari Kazanç, Ücret ve Mevduat Faizi Gelirlerinin Beyanı)

Bay (D)’nin gelirleri aşağıdaki gibidir:

Ticari kazanç ……………………………………………………………	3.000.000.000 TL.
Ücret (iki işverenden, vergi kesintisine tabi tutulmuş)…………..	2.000.000.000 TL.
Mevduat faizi (indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar) …	+1.800.000.000 TL.
TOPLAM GELİR ………………………………………………………..	6.800.000.000 TL.

Bay (D), gerçek usulde tespit edilen ticari kazancı nedeniyle gelir vergisi beyannamesi verecektir. İki işverenden alınan ücret geliri ile mevduat faizi gelirinin her biri ayrı ayrı 2.500.000.000 TL haddinin altında kaldığından beyannameye dahil edilmeyecektir.

Örnek 5: (Mesken Kirası ile İşyeri Kira Gelirinin Beyanı)

Bay (E), 1998 yılı içerisinde mesken olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden 800.000.000 TL, işyeri olarak kiraya verdiği başka bir gayrimenkulünden de 2.000.000.000 TL kira geliri elde etmiştir. Bay (E) ayrıca 8.000.000.000 TL mevduat faizi elde etmiştir.

Mesken kirası gelirinin istisna haddini aşan kısmı ile işyeri kirasının toplamı olan 2.560.000.000 TL, 86 ncı maddede belirtilen had olan 2.500.000.000 TL nı aştığından, bu gelirler 1999 Ocak ayı içerisinde verilecek yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Beyanname üzerinden hesaplanan vergiden işyeri kirasından kesilen vergiler mahsup edilecektir. Tevkif suretiyle vergilendirilen Türk Lirası cinsinden mevduat faizi, indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutarı 2.500.000.000 TL sınırını aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir.

Örnek 6 : (İki İşverenden Alınan Ücret, Mesken ve İşyeri Kira Gelirleri ile Mevduat Faizi Gelirlerinin Beyanı)

Bay (F)’nin gelirleri aşağıdaki gibidir

Ücret (iki işverenden, vergi kesintisine tabi tutulmuş)………………	2.200.000.000 TL.
Gayrimenkul sermaye iradı (işyeri, brüt)………………………………	1.800.000.000 TL.
Gayrimenkul sermaye iradı (mesken) …………………………………	220.000.000 TL.
Mevduat faizi (indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar) …….	+ 2.000.000.000 TL.
TOPLAM GELİR ……………………………………………………………	6.220.000.000 TL.

Bay (F), elde ettiği mesken kirası 240.000.000 TL istisna tutarını aşmadığı, vergi kesintisine tabi tutulan diğer gelirlerin her biri de 2.500.000.000 TL haddin altında kaldığı için beyanname vermeyecektir.

Örnek 7 : (Dar Mükelleflerin Gelir Beyanı)

Çalışma veya oturma izni alarak 6 aydan daha fazla bir süreden beri yurt dışında yaşamakta olan dar mükellef Bayan (G)’nin 1998 yılına ilişkin gelirleri aşağıdaki gibidir:

Kâr payı (vergi alacağı dahil) ……………………………………………	3.400.000.000 TL.
Gayrimenkul sermaye iradı (mesken) ………………………………..	+ 1 .600.000.000 TL.
TOPLAM GELİR …………………………………………………………..	5.000.000.000 TL.

Dar mükellef Bayan (G), tevkif suretiyle vergilendirilmemiş mesken kira geliri istisna haddi olan 240.000.000 TL nı aştığından, bu geliri için Ocak 1999 ayı içinde yıllık beyanname verecektir. Kâr payı geliri vergi kesintisine tabi tutulduğundan, tutarı ne olursa olsun verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir.

Ömek 8 : (Aile Bireylerinin Gelir Beyanları)

Bay (H)’nın 1998 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir :

Ticari kazanç ………………………………………………………………	2.500.000.000 TL.
Gayrimenkul sermaye iradı (mesken) ………………………………..	450.000.000 TL.
Devlet tahvili faizi (İndirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar)	2.200.000.000 TL.

Eşi Bayan (J)’nin 1998 yılı gelirleri ise şöyledir:

Gayrimenkul sermaye iradı (mesken) …………………………………	300.000.000 TL.
Ücret (iki işverenden) ……………………………………………………..	2.750.000.000 TL.
Mevduat faizi (indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar)	2.250.000.000 TL.

Çiftin 18 yaşından küçük çocuğu (K), 1998 yılında 2.600.000.000 Tututarında işyeri kira geliri elde etmiştir.

Bay (H), gerçek usulde tespit edilen ticari kazancı için, hayat standardı esasını da dikkate alarak Mart 1999’da beyanname verecektir. Bay (H), tevkifata tabi tutulmamış olan mesken kirası gelirini beyannamesine ithal edecek, ayrıca ticari kazanç sahibi olması nedeniyle istisnadan yararlanamayacaktır. Bay (H)’nin ticari işletmesine dahil olmayan ve vergisi tevkif yoluyla kesilmiş bulunan Devlet tahvili faiz gelirinin ise indirim oranı uygulandıktan sonraki tutarı 2.500.000.000 TL haddi aşmadığından beyannameye ithal edilmeyecektir.

Eşi Bayan (J), iki işverenden aldığı tevkifata tabi tutulmuş 2.750.000.000 TL ücret geliri 2.500.000.000 TL haddi aştığı için beyanname verecektir. Ancak mevduat faizi gelirinin indirim oranı uygulandıktan sonraki tutarı 2.500.000.000 TL olan sınırı aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir. Bununla birlikte, mesken kirası geliri tevkifata tabi olmadığından ve istisna tutarını aştığından beyannameye dahil edilecektir. Beyan sırasında 240.000.000 TL istisna uygulanacaktır.

Bayan (J), söz konusu ücret ve mesken kirası gelirlerini, 1999 yılı Mart ayında kendi adına düzenleyerek imzalayacağı yıllık gelir vergisi beyannamesiyle vergi dairesine bildirecektir.

Çocuk (K)’nın işyeri kira geliri 2.500.000.000 TL haddini aştığından yıllık beyannameyle bildirilecektir. (K) adına düzenlenerek velisi veya tayin edilmişse vasisi tarafından imzalanacak olan beyanname, 1999 yılı Ocak ayı içerisinde ilgili vergi dairesine verilecektir.

Örnek 9 : (Ticari ve Mesleki Kazançların Beyanında Hayat Standardı Esası ve İzah Nedeni Gelir Uygulaması)

Balıkesir ilinde ikinci sınıf tacir olan Bay (L)’nin 1998 yılında lokanta işletmeciliğinden dolayı elde ettiği gelir 1.100.000.000 TL dır. Avukat olan eşi Bayan (M)’nin ise bu dönemde elde ettiği gelir 2.000.000.000 TL serbest meslek kazancı ile indirim oranı uygulanmadan önceki tutarı 1.800.000.000 TL olan Devlet tahvili faizinden ibarettir.

Bu verilere göre Bay (L) ve Bayan (M)’nin 1998 yılı gelirlerinin beyanı şu şekilde olacaktır:

Bayan (M)’nin serbest meslek kazancı 1998 yılı gelirleri için hayat standardı esasına göre belirlenen 2.117.000.000 TL tutardan düşük olduğundan beyanına göre değil, hayat standardı esasına göre vergilendirilecektir. Devlet tahvili faiz geliri ise, indirim oranı uygulandıktan sonraki tutarı 2.500.000.000 TL haddini aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir. Bayan (M), serbest meslek kazancına ilişkin (2.117.000.000 – 2.000.000.000 =) 117.000.000 TL düşüklüğü faiz geliri ile izah ettiğinden, 2.000.000.000 TL kazanç beyanına göre vergilendirilecektir.

Bayan (M)’nin izah nedeni olarak kullandığı faiz gelirinden artan tutar olan (1.800.000.000 – 117.000.000 =) 1.683.000.000 TL, eşi Bay (L) tarafından beyan edilen ticari kazanç için izah nedeni gelir olarak kullanılabilecektir.

Bu durumda, Bay (L) hayat standardı esasına göre tespit edilen (1.360.800.000-1.100.000.000=) 260.800.000 TL düşüklüğü eşine ait faiz geliri ile izah ettiğinden vergilendirmede kendi beyanı esas alınacaktır.

Örnek 10 : (Ticari Kazançların Beyanında Hayat Standardı Esası ve İzah Nedeni Gelir Uygulaması)

İkinci sınıf tacir olan ve Manisa ilinde 15 yaşındaki tek aracı ile nakliyecilik faaliyetinde bulunan Bay (N), 1998 yılında 900.000.000 TL kazanç elde etmiştir. Eşi Bayan (P)’nin ise sadece 800.000.000 TL mesken kirası geliri bulunmaktadır.

Bayan (P), ticari, zirai ve mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olmadığından 240.000.000 TL istisnadan yararlanacak ve beyana tabi geliri sadece gayri menkul sermaye iradından ibaret bulunduğundan kira gelirini 1999 yılı Ocak ayında kendi adına düzenlenen beyanname ile bildirecektir.

Bay (N), nakliyecilik faaliyetinden dolayı elde ettiği ticari kazancını hayat standardı uygulamasını da dikkate alarak 1999 yılı Mart ayında beyan edecektir. Bay (N), hayat standardı esası uygulamasında (1.020.500.000 – 900.000.000 =) 120.500.000 TL düşüklüğü eşi Bayan (P)’ye ait kira geliri ile izah edebilecektir.

Tebliğ olunur.

(1) 29/7/1998 tarihli ve mükerrer 23417 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2) 1998 yılında elde edilen sair kazanç ve iratlar için, Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişmeden önceki mükerrer 80 inci ve 82 nci maddelerinde yazılı istisna hadleri dikkate alınacaktır.

(3) Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayılı Kanunla değişik 64 üncü maddesinin ikinci fıkrası.,

(4) 4369 sayılı Kanunun 54 üncü maddesiyle Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 54 üncü madde hükmü.

(5)4369 sayılı Kanunun 54 üncü maddesiyle Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 44 üncü maddenin üçüncü fıkrası hükmü.

(6) Söz konusu bent 4369 sayılı Kanunun 82 nci maddesinin 3 numaralı fıkrasının (t) bendi ile 1/1/1999 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılarak, benteki düzenlemeye Gelir Vergisi Kanununun 76 ncı maddesinde yer verilmiştir.

(7) 1999 yılında elde edilenlerden başlamak üzere gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kanunlardan ibaret olması halinde beyannamesinin izleyen yılın şubat ayı içinde verilmesi gerekmektedir