Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’inci maddesinin 10 numaralı bendinde “Bir hesap dönemi sonu itibariyle yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel İndeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır.
Bu oran Maliye Bakanlığınca her yıl Aralık ayı içinde Resmi Gazete ile ilan edilir.” hükmü yer almaktadır.
Bu hüküm uyarınca, yeniden değerleme oranı 1995 yılı için % 99,5 (Yüzde doksandokuz virgül beş) olarak tespit edilmiştir.(*)
Öte yandan Bakanlığımıza yansıyan olaylardan; faaliyetlerindeki özellik nedeniyle kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükelleflerin, özel hesap dönemine geçişleri veya özel hesap döneminden takvim yılı esasına dönmeleri sırasında ortaya çıkan kıst hesap dönemi için amortisman ayrılıp ayrılmayacağı ve yeniden değerleme yapılıp yapılmayacağı hususlarında tereddüte düştükleri anlaşılmıştır.
Yukarıda, yer alan maddenin birinci fıkrasında, “Bilanço esasına göre defter tutan Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri (İmtiyazlı şirketler hariç; kollektif, adi komandit veya adi şirketler dahil) bilançolarına dahil amortismana tabi iktisadi kıymetleri ve bu kıymetler üzerinden ayrılmış olup bilançolarının pasifinde gösterilen amortismanları her hesap dönemi sonu itibariyle aşağıdaki şartlarla yeniden değerleyebilirler…” denilmektedir.
Söz konusu maddenin 2 numaralı bendinde, “Bilançonun aktifine dahil iktisadi kıymetler ve bu kıymetler için geçmiş yıllarda ayrılmış olan amortismanlar, yeniden değerleme yapılacağı yıla ait oran ile çarpılmak suretiyle yeniden değerlenir hükmü bulunmaktadır.
Bu itibarla, takvim yılı içinde kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükelleflerin, özel hesap dönemine geçişleri ya da özel hesap döneminden takvim yılı esasına dönmeleri sırasında ortaya çıkan kıst hesap dönemlerinde, kıst amortisman ayrılabilecek ve ayrıca kıst hesap dönemine ait aylara ilişkin olarak Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca açıklanan Toptan Eşya Fiyatları Genel İndeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas alınmak suretiyle yeniden değerleme yapılabilecektir.
Bu duruma göre, söz konusu amortismana tabi iktisadi kıymetlerin itfa süresinin son yılında ise bu yıl için Bakanlığımızca açıklanan yeniden değerleme oranının, bir tam yıldan (hesap dönemi) kıst hesap dönemi süresi düşüldükten sonra kalan süreye isabet eden kısmının esas alınması suretiyle yeniden değerleme yapılması icap etmektedir.
Örneğin, mevcut hesap dönemi takvim yılı olan ve kendisine 1.5.1995 tarihinden geçerli olmak üzere, 1 Mayıs-30 Nisan tarihleri özel hesap dönemi olarak tayin edilen bir mükellefin, amörtisman ve yeniden değerleme uygulaması aşağıdaki şekilde olacaktır.
a) 1.1.1995-30.4.1995 tarihleri. arasındaki kıst hesap dönemi için, 4 aylık kıst amortisman ayrılacak, ayrıca bu tarihler arasındaki dönemde Toptan Eşya Fiyatları Genel İndeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı olan yüzde 27.9 oranı esas alınarak yeniden değerleme yapılabilecektir.
b) Bu suretle yeniden değerlemeye ve kıst amortismana tabi tutulan iktisadi kıymetin itfa süresinin son yılında ise bu hesap dönemi için Bakanlığınca açıklanan yeniden değerleme oranının (12-4=) 8 aylık süreye isabet eden kısmı esas alınmak suretiyle yeniden değerleme yapılacaktır.
Tebliğ olunur.
(*) 252 No.lu Genel Tebliğ ile yeniden düzenlenmiştir.
