GVK 172 Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri No: 172

GVK 172

16 Şubat 1994 Resmi Gazete

Sayı: 21851

Maliye Bakanlığından:

30.12.1993 tarih ve 21804 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3946 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun götürü vergilemeye ilişkin hükümlerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Öte yandan, götürü usulde vergilendirmeye ilişkin olarak 93/5142, 93/5148 ve 94/5230 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları yayımlanmıştır.

Bu düzenlemeler hakkında aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür.

I _ GÖTÜRÜ USULDE VERGİLENDİRİLEN MÜKELLEFLER İLE İLGİLİ ŞARTLAR VE SAFİ KAZANÇ TUTARLARI:

Götürü usule tabi ticari ve mesleki kazanç sahiplerinin götürü safi kazanç tutarları ile yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin sanayi kesiminde çalışan l6 yaşından büyük işçiler için geçerli olan asgari ücrete bağlı olarak tespit edileceği Gelir Vergisi Kanununun 46 ve 48 inci maddelerinde hükme bağlanmıştır.

Asgari ücretin aylık tutarı, sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için, Asgari Ücret Tespit Komisyonunun 30.7.1993 gün ve 21653 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 23.7.1993 tarih ve 1993/1 sayılı Kararı ile 1 Ağustos 1993 tarihinden geçerli olmak üzere, 1.449.000 liradan 2.497.500 liraya yükseltilmiştir. Buna göre, asgari ücretteki artış oranı (2.497.500-1.449.000 = 1.048.500/1.449 000=) % 72.36 dır. Asgari ücretin yıllık brüt tutarı da (2.497.500 x l2=) 29.970.000 liradır

Asgari ücrete bağlı olarak yeniden belirlenen götürü safi kazanç tutarları ile yıllık alış, satış ve hasılat hadleri ile ilgili olarak aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

A _ Götürü Usulde Vergilendirilen Ticaret Erbabı:

1. Götürü Safi Kazanç Tutarları :

Götürü ticaret ve serbest meslek kazançları ile götürü ücretler, Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesinde yer alan dereceler ve Bakanlığımızca tanzim edilen cetvellerde belirtilen iş grupları itibariyle Vergi Usul Kanununun 40 ve 41 inci maddelerine göre oluşturulan takdir komisyonları tarafından tespit edilmekte idi. Ancak, 3946 sayılı Kanununun 38 inci maddesinin 1 numaralı bendinin (a) ve (b) alt bentleri uyarınca bu hükümler yürürlükten kaldırılmış, götürü matrahların takdir uygulamasına son verilmiştir.

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesi 3946 sayılı Kanunla değiştirilmiş ve götürü safi kazanç tutarlarının tespitine ilişkin yıllık asgari ücret tutarına uygulanacak oranlar yeniden belirlenmiştir.

Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesi uyarınca büyükşehir belediye sınırları içinde, kalkınmada öncelikli yörelerde ve köylerde faaliyette bulunan mükellefler için bu oranların farklılaştırılmak suretiyle uygulanması, konusunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmiştir. Bakanlar Kurulu bu yetkiye dayanarak 93/5142 sayılı Kararıyla asgari ücret tutarına uygulanacak oranları aşağıdaki şekilde tespit etmiştir.

Götürü Safi Kazanç Tutarlarının Tespitinde Yıllık Asgari Ücret Toplamına Uygulanacak Oranlar 

Kanunda Yer Alan Oranlar

Dereceler	Diğer Yörelerde	Kalkınmada 1. Derecede Öncelikli Yörelerde	Kalkınmada 2. Derecede Öncelikli Yörelerde	Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde
5	% 15	% 8	% 10	% 22
4	% 30	% 15	% 20	% 45
3	% 50	% 25	% 30	% 75
2	% 90	% 45	% 60	% 135
1	% 140	% 70	% 100	% 210

Asgari ücretin yıllık tutarı olan 29.970.000 liraya, yukarıdaki oranların uygulanması suretiyle hesaplanan götürü safi kazanç tutarları aşağıda belirtilmiştir. Hesaplada 100.000 liraya kadar olan tutarlar dikkate alınmamıştır.

Götürü Safi Kazanç Tutarları

Dereceler	Diğer Yörelerde	Kalkınmada 1. Derecede Öncelikli Yörelerde	Kalkınmada 2. Derecede Öncelikli Yörelerde	Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde
5	4.400.000	2.300.000	2.900.000	6.500.000
4	8.900.000	4.400.000	5.900.000	13.400.000
3	14.900.000	7.400.000	8.900.000	22.400.000
2	26.900.000	13.400.000	17.900.000	40.400.000
1	41.900.000	20.900.000	29.900.000	62.900.000

93/5142 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, münhasıran belediye teşkilatı bulunmayan köylerde (belediyelerin mücavir alan sınırları hariç) işyeri bulunan ve faaliyet gösteren mükelleflere yukarıda hesaplanan safi kazanç tutarları, yöreler itibariyle % 70 indirimli olarak uygulanacaktır.

Bu açıklamalar çerçevesinde götürü usule tabi mükellefler için 1994 yılı içerisinde yapılacak gelir vergisi tarhiyatında götürü takdir cetvellerinde yer alan tutarlar uygulanmayacak, yukarıda yer alan safi kazanç tutarları 1994 yılı götürü matrahları olarak esas alınacaktır. 1994 yılı içinde yeni işe başlayanlarda ise yukarıda yazılı vergi matrahları kıst dönem esasına göre uygulanacaktır.

2. Götürü Usule Tabi Olmaya İlişkin Gene1 Şartlardan Olan İşyeri Emlak Vergi Değeri ve İşyeri Kira Bedeli:

Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişik mükerrer 123 üncü maddesinin verdiği yetki, 93/5142 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kullanılarak götürü usule tabi olmaya ilişkin Gelir Vergisi Kanununun 47 nci maddesinin 2 numaralı bendinde yer alan işyeri emlak vergi değeri 12.000.000 liradan 20.000.000 liraya, işyeri vergi değerinin belli olmadığı hallerde uygulanan yıllık işyeri kira bedeli de 1.800.000 liradan 3.000.000 liraya yükseltilmiştir.

Yeniden tespit edilen bu hadler 1.1.1994 tarihinden itibaren geçerlidir. Mükellefler, bu şartın yanında 1.1.1994 tarihinden itibaren diğer şartları da taşımaları kavdıyla götürü vergileme usulünden yararlanmalara devam edeceklerdir.

Ancak, 1993 yılı için 31.12.1992 gün ve 21452 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 92/3892 sayılı Bakanlar Kuru1u Kararı ile belirlenen işyerine ait emlak vergisi tarhına esas olan vergi değeri 12.000.000 lira, vergi değerinin belli olmadığı hallerde uygulanan yıllık kira bedelinin ise 1.800.000 lira olarak esas alınacağı tabiidir.

3. Götürü Usule Tabi Olmaya İlişkin Özel Şartlardan Olan Yıllık Alış, Satış ve Hasılat Hadleri :

a) Genel Olarak

Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinin 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki ikinci fıkrasında, sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için geçerli olan asgari ücretin yıl içinde artırılması halinde, asgari ücretteki artış oranında götürü usule tabi olmaya ilişkin özel şartlardan olan yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin artırılacağı belirtilmiştir. Ayrıca aynı fıkrada, takvim yılı sonu itibariyle belirlenen yıllık alış, satış ve hasılat hadlerini aşmayanların, götürü usule tabi olmaya ilişkin diğer şartları da taşıması kaydıyla bu usulde vergilendirilmeye devam edebilecekleri hükme bağlanmıştır.

Anılan maddenin ikinci fıkrası 3946 sayılı Kanunla değiştirilmiştir. Yapılan bu değişiklik ile yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin, asgari ücret tutarının takvim yılı içinde artırılması halinde bu ücretteki artış oranında, asgari ücretin artırılmadığı yıllarda ise Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle tespit edileceği ve bu suretle tespit edilen tutarların ertesi takvim yılında uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Bu hükümler gereği olarak, 31.12.1993 tarihi itibariyle uygulanacak olan yıllık alış, satış ve hasılat tutarları 1992 yılı için uygulanan tutarların asgari ücretin artışı oranında (% 72,36) artırılmak suretiyle hesaplanmıştır. Hesaplanan bu tutarlar 3946 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi uyarınca kanuni had haline gelmıştir.

Öte yandan, 3946 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi ile değişik Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinin birinci fıkrasının 1-9 numaralı bentlerinde yer alan yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin 31.12.1993 tarihi itibariyle uygulanan tutarları, 1.1.1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 4 kat artırılmıştır.

Ayrıca, Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinin 3946 sayılı Kanunla değişik ikinci fıkrasında, götürü safi kazanç tutarlarının tespitine ilişkin 46 ncı maddede yazılı oranların Bakanlar Kurulunca artırılması halinde, safi kazanç tutarları artırılan mükellefler için bu maddede yazılı yıllık alış, satış ve hasılat tutarlarını da bir katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulunun yetkili olduğu hükme bağlanmıştır. Bu Tebliğin (I/A-1) bölümünde açıklandığı üzere, 93/5142 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde faaliyette bulunan mükellefler için götürü safi kazanç tutarları % 50 oranında artırılmıştır. Bu artışa paralel olarak aynı Kararla bu mükelleflerin yıllık alış, satış ve hasılat hadleri de ayrıca % 50 Oranında artırılmıştır.

Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde, götürü usule tabi olmaya ilişkin özel şartlardan olan yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin 31.12.1993 tarihi itibariyle uygulanacak olan tutarları ile 1.1.1994-31.12.1994 tarihleri arası geçerli olacak tutarları aşağıdaki gibi tespit edilmiştir.

G.V.K. 48. Md. Yer Alan İş Grupları	31.12.1993 tarihi İtibariyle Tüm Yörelerde Uygulanacak Tutarlar	Büyükşehir Belediye Sınırları Dışında Kalan Yerler İçin	Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde Faaliyette Bulunanlar İçin
1 numaralı bentdekiler	90.300.000	180.600.000	270.900.000
2 numaralı bentdekiler	120.300.000	240.600.000	360.900.000
3 numaralı bentdekiler	29.800.000	59.600.000	89.400.000
4 numaralı bentdekiler	90.300.000	180.600.000	270.900.000
5 numaralı bentdekiler	120.300.000	240.600.000	360.900.000
6 numaralı bentdekiler	90.300.000	180.600.000	270.900.000
7 numaralı bentdekiler	90.300.000	180.600.000	270.900.000
8 numaralı bentdekiler	29.800.000	59.600.000	89.400.000
9 numaralı bentdekiler	60.100.000	120.200.000	180.300.000

Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinin 10 numaralı bendinde belirtilen mükellef gruplarından hizmet işletmelerinde 8 numaralı bentte yer alan hadler, diğerlerinde ise 1 ve 2 numaralı bentlerde yer alan alım, satım ve hasılat hadleri uygulanacaktır.

Yukarıda yazılı 31.12.1993 tarihi itibariyle geçerli olan tutarları aşmayan mükellefler, götürü usule tabi olmanın diğer şartlarını da taşımaları kaydıyla götürü vergileme usulünden 1994 yılında da yararlanmaya devam edebileceklerdir.

b) Kar Hadleri Emsallerine Nazaran Bariz Şekilde Düşük Olarak Tespit Edilmiş Bulunan Emtia Ticareti İle Uğraşanlara İlişkin Yıllık Alış, Satış ve Hasılat Tutarları:

Sigara, içki, damga, pulu, milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kâr hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia alım-satımı ile uğraşanlar için götürü usule tabi olmaya ilişkin yıllık alış ve satış tutarları, Gelir Vergisi Kanununun. 48 inci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak aşağıdaki şekilde yeniden tespit edilmiştir.

1994 Yılı Tutarları
	31.12.1993 tarihi		Büyükşehir Belediye		Büyükşehir Belediye
	itibariyle geçerli tutarlar		Sınırları Dışında		Sınırları İçinde
Emtianın Cinsi	Yıllık Alım Ölçüsü (TL.):	Yıllık Satış Ölçüsü (TL.):	Yıllık Alım Ölçüsü (TL.):	Yıllık Satış Ölçüsü (TL.):	Yıllık Alım Ölçüsü (TL.):	Yıllık Satış Ölçüsü(TL.):
D.Pulu-K.Kağıt	451.900.000	481.900.000	903.800.000	963.800.000	1.355.700.000	1.445.700.000
Şeker	222.800.000	252.800.000	445.600.000	505.600.000	668.400.000	758.400.000
Milli piy.bileti ve hemen kazan	222.800.000	252.800.000	445.600.000	505.600.00	668.400.000	758.400.000
Spor-toto ve loto	240.900.000	270.900.000	481.800.000	541.800.000	722.700.000	812.700.000
İçki (bira ve şarap hariç)	222.800.000	252.800.000	445.600.000	505.600.000	668.400.000	758.400.000
İspirto	301.400.000	331.400.000	602.800.000	662.800.000	904.200.000	994.200.000
Sigara-Tütün	253.000.000	283.000.000	506.000.000	566.000.000	759.000.000	849.000.000
Çay	253.000.000	283.000.000	506.000.000	566.000.000	759.000.000	849.000.000
Akaryakıt (LPG hariç)	602.900.000	632.900.000	1.205.800.000	1.265.800.000	1.808.700.000	1.898.700.000

 

Belirtilen malların alım-satımı ile uğraşanlar hakkında götürülüğün özel şartları bakımından yukarıdaki tutarlar dikkate alınmak üzere 136 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.

4. Her Türlü Taahhüt İşleri Yapanlar ile Bu Kişilere Derece Derece Taahhütte Bulunanlar Götürü Usulden Yararlanamıyacaklardır:

Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişik 51 nci maddesinin 4 numaralı bendinde, “Her türlü taahhüt işleri yapanlar ile bu kişilere derece derece taahhütte bulunanlar”ın götürü usulden faydalanamıyacağı hükme bağlanmıştır.

Bu hükme göre, her türlü taahhüt işleri yapanlar ile bu kişilere derece derece taahütte bulunanlar, taahhütte bulundukları kişi veya kuruluşların gelir veya kurumlar vergisine tabi olup olmadıklarına bakılmaksızın götürü usulden yararlanamıyacaklardır.

B _ Götürü Usulde Vergilendirilen Serbest Meslek Erbabı:

Bilindiği gibi, Gelir Vergisi Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen serbest meslek erbabı, götürü usule tabi olmaya ilişkin herhangi bir şart aranmaksızın götürü usulde vergilendirilmeye tabi tutulmakta idi.

Ancak, Gelir Vergisi Kanunun 69 ncu maddesinin son fıkrası 3946 sayılı Kanunla, “safi kazançların götürü usulde tespit ve vergilendirilmesinde 46 ve 47 nci maddeler i1e 48 inci maddenin 8 numaralı bendi ve 50 nci madde ve 51 nci maddenin 12 numaralı bendi hükümleri uygulanır” şeklinde değiştirilmiştir.

Bu hükme göre, 1.1.1994 tarihinden itibaren götürü usule tabi serbest meslek erbabı için de, Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesinde yer alan safi kazanç tutarları ve 47 nci maddesinde yer alan genel şartlar ile 48 inci maddesinin 8 numaralı bendinde yer alan özel şartlar uygulanacaktır. Bu şartları taşımayanlar 1.1.1994 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir.

Buna göre, götürü usule tabi serbest meslek erbabının vergilendirilmesinde, bu Tebliğin (I/A-1) bölümünde yöreler itibariyle belirtilen safi kazanç tutarları esas alınacaktır.

Ayrıca, Gelir Vergisi Kanununun 47/2 nci maddesinde yer alan genel şartlardan olan iş yeri emlak vergi değeri olarak 20.000.000 lira, işyeri emlak vergi değerinin belli olmadığı hallerde uygulanan işyeri kira bedelinin ise 3.000.000 lira olarak esas alınması gerekmektedir. Bu konuda Tebliğin (I/A-2) bölümünde yer alan açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.

Diğer taraftan, götürü usulde vergilendirilen serbest meslek erbabının götürü usule tabi olmaya ilişkin özel şartlarından olan yıllık hasılat haddi olarak (I/A-3-a) bölümünde “Yıllık Alış, Satış ve Hasılat Tutarları”na ilişkin Tabloda yer alan 8 numaralı bentte belirtilen 59.600.000 liranın, büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde faaliyette bulunan mükellefler için de 89.400.000 liranın esas alınması gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen hadler 1.1.1994 – 31.12.1994 tarihleri arası geçerlidir.

Ötedenberi götürü usule tabi olan serbest meslek erbabından işyeri vergi değeri, işyeri vergi değerinin belli olmaması halinde işyeri kira bedeline ait belgeler vergi dairelerince istenilerek, bu mükelleflerin götürü usulden yararlanıp yararlanmayacakları tayin edilecektir.

C _ Götürü Usule Tabi Hizmet Erbabının Safi Ücretleri:

3946 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun 64 üncü maddesinin 1 inci fıkrası (fıkra bentleri hariç) “aşağıda yazılı hizmet erbabının safi ücretleri Maliye Bakanlığı’nca tanzim edilecek cetvellerde belirtilen iş nevilerine göre götürü olarak tespit edilir” şeklinde değiştirilmiş, maddenin sonuna eklenen fıkrada da” Her bir dereceye ait götürü ücretler, 46 ncı maddede dereceler karşılığı gösterilen, safi kazancın % 50’sidir” hükmüne yer verilmiştir.

Kanunda yapılan bu değişiklik ve 93/5142 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca yukarıda belirtilen götürü safi kazanç tutarları da dikkate alınmak suretiyle götürü usule tabi ücretlilerin 1994 yılına ilişkin safi ücret tutarları hesaplanarak aşağıda belirtilmiştir.

Dereceler	Diğer Yörelerde	Kalkınmada 1. Derecede Öncelikli Yörelerde	Kalkınmada 2. Derecede Öncelikli Yörelerde	Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde
5	2.200.000	1.100.000	1.400.000	3.200.000
4	4.400.000	2.200.000	2.900.000	6.700.000
3	7.400.000	3.700.000	4.400.000	11.200.000
2	13.400.000	6.700.000	8.900.000	20.200.000
1	20.900.000	10.400.000	14.900.000	31.400.000

Götürü usule tabi hizmet erbabının götürülük derecesinin tespitinde, hizmet erbabının yanında çalıştığı götürü usule tabi işveren mükellefin derecesi de göz önünde bulundurulacaktır. Bu tespit yapılırken Götürü Usulde Vergiye Tabi Hizmet Erbabına Ait 6002-e örnek no’lu Takdir Cetvellerinde yer alan iş gruplarından yararlanılacaktır.

II _ GÖTÜRÜ USULE TABİ OLMANIN ŞARTLARINI TAKVİM YILI İÇİNDE KAYBEDEN MÜKELLEFLERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER:

3946 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun 50 nci maddesi değiştirilmiş olup, yapılan değişikliklere ilişkin olarak aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

A _ Götürü Usule Tabi Olmanın Şartlarından Herhangi Birini Takvim Yılı İçinde Kaybedenler:

Gelir Vergisi Kanununun 50 nci maddesi uyarınca, götürü usule tabi olmanın genel ve özel şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Bu hüküm 3946 sayılı Kanunla anılan maddede yapılan değişiklikte de aynen korunmuştur. Buna göre, götürü usule tabi olan mükellefler bu Tebliğin yukarıdaki bölümlerinde belirtilen genel ve özel şartlardan herhangi birini taşımamaları halinde gerçek usulde vergilendirileceklerdir.

B _ Takvim Yılı İçinde Yıllık Alış, Satış ve Hasılat Hallerinin Bir Katını Aşanlar:

3946 sayılı Kanunla bu maddede yapılan değişiklik ile Gelir Vergisi Kanununun 48. inci maddesinde yazılı yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin bir katını aşanlar, bu hadleri aştıkları tarihten itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Buna göre, bu Tebliğin (1/A-3) bölümünde belirtilen ve 1994 yılı için geçerli olan yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin bir katını 1994 takvim yılı içinde aşanlar, bu hadleri aştıkları tarihten itibaren gerçek usulde gelir vergisine tabi tutulacaklardır.

Örnek

Götürü usulde vergiye tabi (A) şahsı, Adana Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde tuhafiye işi ile iştigal etmektedir. (A)’nın 10 Ağustos 1994 tarihine kadar yaptığı alışları toplamı 535.000.000 lira olup, bu mükellef, 15 Ağustos 1994 tarihinde 15 milyon liralık mal alımında bulunmuş ve dolayısıyla bu tarih itibariyle mal alışları toplamı 550.000.000 liraya ulaşmıştır. Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinin 1 numaralı bend kapsamına giren bu mükellef için yıllık alış tutarlarına ilişkin sınır 270.900.000 liradır. (A)’nın yıllık alışları toplamı bu tutarın bir katı olan (270.900.000×2=) 541.800.000 lirayı geçmektedir. Bu nedenle (A) şahsı ile 15 Ağustos 1994 tarihi itibariyle gerçek usulde vergilendirilecektir.

C _ Götürü Usulden Gerçek Usule Geçmeleri Veya Herhangi Bir şekilde Gerçek Usulde Vergilendirilmeleri Nedeniyle Bir Daha Götürü Usulden Yararlanamayacak Mükellefler:

Gelir Vergisi Kanununun 50 nci maddesinde yapılan diğer bir değişikliğe göre, herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar veya gerçek usulde vergilendirilen mükellefler, yaptıkları işlerin niteliğine bakılmaksızın bir daha hiçbir şekilde götürü usulden yararlanamayacaklardır.

Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle götürü usulden yararlanamayacaklardır. Bu uygulama, söz konusu maddenin yürürlüğe girdiği 1.1.1994 tarihinden sonra götürü usulden gerçek usule geçen veya herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilen ve daha sonra işi bırakan veya değiştiren mükellefler için geçerli olacaktır.

Örnek 1

1992 yılında şehirlerarası kamyon işletmeciliği nedeniyle gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan (A), bu faaliyetini 1994 yılı Mart ayında terk etmiş, 1994 yılı Haziran ayında lokantacılık faaliyetine başlamıştır. (A), lokantacılık faaliyetinden dolayı götürülüğün şartlarını taşımasına rağmen, 3946 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 1.1.1994 tarihinden sonra kamyon İşletmeciliğinden dolayı gerçek usulde vergilendirilmiş olması nedeniyle, götürü usulden yararlanamayacaktır.

Örnek 2

1992 yılında bakkaliye faaliyeti dolayısıyla gerçek usulde vergiye tabi olan mükellef (B), işini 1993 yılında terk etmiştir. Bu mükellef 1994 yılı Temmuz ayında şehiriçi taksicilik faaliyetine başlamıştır. Bu mükellef Kanunun yayımı tarihinden önce gerçek usulde vergiye tabi olan işini terk ettiğinden, götürü usulden yararlanabilecektir.

III _ GÖTÜRÜLÜK ŞARTLARINA HAİZ OLANLARDAN KENDİ İSTEKLERİ İLE GÖTÜRÜ USULDEN GERÇEK USULE GEÇENLER VE BUNLARA İLİŞKİN HAYAT STANDARDI UYGULAMASI:

A _ Götürülük Şartlarına Haiz Olanlardan Bu Usulden Yararlanmak İstemediklerini Bildiren Mükellefler :

Gelir Vergisi Kanununun 50 nci maddesinde 3546 sayılı Kanunla yapılan değişikliğe göre, götürülük şartlarını haiz olanlardan bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildiren mükellefler, isterlerse taleplerini takip eden aybaşından veya ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilebileceklerdir.

B _ Bunlara İlişkin Hayat Standardı Uygulaması:

Gelir Vergisi Kanununun geçici 35 inci maddesinin 2 nci fıkrasının (f) bendi 3946 sayılı Kanunla değiştirilmiştir. Buna göre, götürülük şartlarını haiz olanlardan kendi isteği ile götürü usulden gerçek usule geçen mükelleflere gerçek usulde vergilendirilmeye başlanıldığı yıldan itibaren üç yıl süre ile faaliyette bulunulan yörede uygulanan temel gösterge tutarının yarısı uygulanacaktır.

Bu düzenlemelere ilişkin örnekler aşağıda verilmiştir.

Örnek 1

Ötedenberi götürü usule tabi (A), Konya ilinde otomobil tamirciliği işi ile iştigal etmektedir. Götürü usulde vergilendirilmeye ilişkin genel ve özel şartları topluca taşıyan bu mükellef 15 Mart 1994 tarihinde bağlı olduğu vergi dairesine müracaat ederek, 1 Nisan 1994 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilmeyi talep etmiştir.

Mükellef (A)’nın, 1 Nisan 1994 tarihi itibariyle gerçek usulde mükellefiyeti tescil edilecek ve bu mükellefin 1994, 1995 ve 1996 takvim yılları kazançlarının hayat standardı esasına göre tespitinde temel gösterge tutarlarının yarısı uygulanacaktır.

Örnek 2

(B) şahsı, ilk defa 1 Haziran 1994 tarihinde Rize ilinde balıkçılık faaliyetine başlamış olup, götürü usule tabi olmaya ilişkin şartları topluca taşımaktadır. (B) şahsı bağlı olduğu vergi dairesine müracaat ederek gerçek usulde vergilendirilmek istediğini bildirmiştir.

(B)’nin, 1 Haziran 1994 tarihi itibariyle gerçek usulde mükellefiyeti tescil edilecek ve 1994, 1995 ve 1996 takvim yıllarına ilişkin kazançlarının hayat standardı esasına göre tespitinde temel gösterge tutarlarının yarısı uygulanacaktır.

IV _ GÖTÜRÜ USULE TABİ OLAN TİCARET VE SERBEST MESLEK ERBABINA ESNAF MUAFLIĞINDAN YARARLANANLARA VE DİĞER KİŞİLERE MAL VE HİZMET ALIMLARI İÇİN GİDER PUSULASI KARŞILIĞINDA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ TEVKİFATI:

Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişik 94 üncü maddesinin 13 numaralı bendinde, “götürü usule tabi olan ticaret ve serbest meslek erbabına, esnaf muaflığından yararlananlara ve diğer kişilere mal ve hizmet alımları için gider pusulası karşılığında yapılan ödemelerden” vergi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır.

Aynı maddenin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak çıkartılan 30.12.1993 günlü ve 93/5148 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile söz konusu vergi tevkifat oranları aşağıdaki gibi tespit edilmiştir:

a) Mal alımları için % 5;

b) Hizmet alımları (Mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) % 10.

Yapılan tevkifat tutarı üzerinden ayrıca 3824 sayılı Kanun uyarınca % 7 oranında Fon Payı ödenecektir.

Gider pusulasının şekline ilişkin düzenlemeler, 1.2.1994 gün ve 21836 sayı1ı Resmi Gazete’de yayımlanan 225 sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılmıştır.

Ancak, götürü usule tabi olan ticaret ve serbest meslek erbabı ile esnaf muaflığından yararlananların yanısıra “diğer kişilerden” satın alınan mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden tevkifat yapılabilmesi için, yapılan işlemden elde edilen kazancın Gelir Vergisi Kanununun 82 nci maddesinde sayılan “arızi kazançlar” kapsamında olması gerekir. Arızi ticari kazançtan bahsedebilmek için muamelenin kazanç sağlamak amacıyla yapılmış olması gerekir. Kazanç sağlama amacı yoksa yapılan işleme ticarilik vasfı izafe edilemez. Bu nedenle arızi kazanç yaratmayan ve sadece servetin veya malvarlığının nakte dönüştürülmesine yönelik olan işlemlerde, söz konusu tevkifat yapılmayacaktır.

Konuya ilişkin hususlar aşağıda örneklerle açıklanmıştır.

A _ Mal Alışlarında Tevkifat:

Örnek 1

Herhangi bir şekilde mükellefiyeti bulunmayan (A) şahsı, 50 adet saati gerçek usulde vergilendirilen bir saatçiye satmıştır. Satış işleminin ticari mahiyette olması nedeniyle saatçi, söz konusu alım için gider pusulası karşılığı yapacağı ödemeden % 5 oranında gelir vergisi, ayrıca bu tutarın % 7’si kadar fon payı tevkifatı yapacaktır:

Örnek 2

(B) şahsı beş bileziğini bir kuyumcuya satmıştır. Kuyumcu satın aldığı bileziklerden dolayı yapacağı ödemeyi belgelemek üzere gider pusulası düzenleyecektir. Ancak yapılan işlem, satan açısından Gelir Vergisi Kanununun 82 nci maddesi kapsamında bir arızi kazanç yaratmadığından, bu ödeme üzerinden tevkifat yapılmayacaktır.

Örnek 3

(C) şahsı eski mobilyasını bir mobilyacıya satmıştır. Mal satan açısından yapılan bu satış işlemi bir arızi ticari faaliyet değildir. Bu durumda, bu mobilyacı satın aldığı eski mobilyalar nedeniyle gider pusulası karşılığı yapacağı ödemeden, vergi ve fon payı tevkifatı yapmayacaktır.

B _ Hizmet Alımlarında Tevkifat :

Örnek

Musluk tamirciliği işinden dolayı götürü usulde gelir vergisi mükellefi olan (D), gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan bir lokantacı için musluk tamir etmiştir. Bu durumda bu lokantacı, yapılan hizmet nedeniyle gider pusulası karşılığı yapacağı ödemeden % 10 gelir vergisi ve bu tutar üzerinden% 7 fon payı tevkifatı yapacaktır.

C _ Mal Ve Hizmet Alımlarının Birlikte Yapılması Halinde Tevkifat:

Örnek

Kırşehir ilinde Badanacılık faaliyetinden dolayı götürü usulde gelir vergisi mükellefi olan (E), gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan (F)’ye ait işyerinde malzemesi de kendisine ait olmak üzere m2 birim fiyatı üzerinden badana işini yapmıştır. Bu durumda, mal ve hizmet alımında bulunan mükellef (F) tarafından badanacıya gider pusulası karşılığında yapılan ödemeden % 10 oranında gelir vergisi ve bu tutar üzerinden % 7 fon payı tevkifatı yapacaktır.

Öte yandan, otel işletmeleri bünyelerinde, özel jetonlarla çalıştırılan oyun makinaları ile çeşitli talih oyunları düzenlenmektedir. Söz konusu işletmeler tarafından müşterilerine oynamaları için başlangıçta jeton veya fiş verilmekte ve alınan para için yazar kasa fişi düzenlenmektedir. 173 seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca oyun sonunda müşterilere dağıtılacak ikramiye ile müşteriler tarafından iade edilecek fiş veya jeton bedelleri gider pusulası ile geri alınmaktadır.

Söz konusu gider pusulası, herhangi bir mal veya hizmet alımı veya satımı için değil, faaliyetin mahiyeti gereği müşteriye verilen fiş veya jetonların geri alımının belgelendirilmesi amacıyla düzenlenmekte olup, bir nevi ödeme makbuzu niteliğindedir. Bu nedenle, söz konusu gider pusulası karşılığı yapılacak iade üzerinden tevkifat yapılmayacaktır.(*(*) 15.9.1995 tarihinde yayımlanan 188 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile y³r³rl³kten kaldırılmıştır.)

V _ GÖTÜRÜ USULDE VERGİYE TABİ TİCARET VE SERBEST MESLEK ERBABINDAN TEVKİF EDİLEN VERGİLERİN MAHSUBU:

Gelir Vergisi Kanununa 3946 sayılı Kanunla eklenen mükerrer 121 inci maddeye göre, götürü usule tabi ticaret ve serbest meslek erbabına bu faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan ödemelerden 94 üncü madde uyarınca tevkif edilen vergiler, bu mükelleflerin ertesi takvim yılında götürü usulde tespit edilen kazançları üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Ancak, bu mahsupların yapılabilmesi için mükellefler, vergi tevkif edenin adı, soyadı veya ünvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası ile gider pusulasının tarihi, seri ve sıra numarası, yapılan ödeme tutarı ve kesilen vergilerin miktarını içeren icmal listesini, ilgili vergi dairesine ibraz edeceklerdir.

Mükelleflerin hesaplanan götürü gelir vergisinden tevkif suretiyle kesilen vergilerin mahsubu yapıldıktan sonra, kalan miktar mükelleflerce gelir vergisi taksit süreleri içerisinde ödenecektir.

Diğer taraftan tevkif yoluyla kesilen verginin, götürü usulde tespit edilen kazançlar üzerinden hesaplanan vergiden fazla olması halinde, fazla olan bu miktar mükellefe iade edilmeyecektir. Mükellefin takvim yılı içinde işini terk etmesi halinde ise bu tutar mükellefe iade edilmeyecektir. Ayrıca, bu uygulama esnaf muaflığından faydalananlar ile diğer kişiler için de geçerli olacak ve kesilen vergiler bunlara iade edilmiyecektir.

Mahsup işlemine ilişkin olarak aşağıda örneklerle açıklamalar yapılmıştır.

Örnek 1

(A) şahsı, Malatya ilinde taksicilik faaliyetinden dolayı götürü gelir vergisi mükellefidir. Taşımacılık faaliyetinden dolayı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca tevkifat yapmak zorunda olanlar tarafından (A) şahsına yapılan ödemelerden dolayı 1994 yılında 5.000.000 lira gelir vergisi, 350.000 lira fon payı tevkifatı yapılmıştır.

(A) şahsının 1995 yılı için ödeyeceği ğötürü gelir vergisi 10.000.000 lira, fon payı ise 700.000 liradır.

Burada, ilgili vergi dairesince mükellefin 1995 yılında ödeyeceği 10.000.000 liralık götürü gelir vergisinden 1994 yılında tevkif edilen 5.000.000 lira gelir vergisinin, ayrıca 1995. yılında ödeyeceği 700.000 liralık fon payından 1994 yılında tevkif edilen 350.000 lira fon payının mahsup edilmesi gerekir. Geriye kalan kısmı da taksit süreleri içerisinde ödenecektir.

Örnek 2

(B) şahsı, Burdur ilinde sıvacılık faaliyetinden dolayı götürü usulde ticari kazanç mükellefidir. Bu mükellefin 1994 yılı için 4 üncü derece karşılığı safi kazancı 8.900.000 lira olup, ödeyeceği götürü gelir vergisi 2.225.000 liradır.

Ancak bu mükellef, 30 Nisan 1994 tarihinde işini terk etmiştir. Ayrıca Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca tevkifat yapmak zorunda olan mükelleflerce, bu mükellefin yapmış olduğu hizmet satışlarından dolayı 1994 yılında toplam 1.000.000 liralık gelir vergisi ve fon payı tevkifatı yapılmıştır.

Mükellef (B), Nisan 1994 ayında götürü gelir vergisinin ilk taksidi olan 741.000 liranın tamamını ödemiştir. Ancak bu mükellef 30 Nisan 1994 tarihinde işi terk ettiğinden aynı yıl içerisinde tevkif edilen 1.000.000 lira mahsup edilemiyeceği gibi bu tutarın iadesi de söz konusu olmayacaktır.

VI _ 93/5142 VE 94/5230 SAYILI KARARNAMELERLE YAPILAN DÜZENLEMELERE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR :

Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişik 51 inci maddesinin Bakanlar Kurulu’na verdiği yetkiye dayanılarak, 31.12.1993 gün ve 21805 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 93/5142 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Ankara, İstanbul ve İzmir illerinin büyükşehir belediye sınırları içerisinde faaliyette bulunan bazı mükellefler götürü vergileme usulünün kapsamı dışına çıkarılmışlardı.

Ancak, 19.1.1994 tarih ve 94/5230 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 93/5142 sayılı Kararnamenin 1 ve 5 inci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır. Bu konuda yapılacak işlemler aşağıda açıklanmıştır.

A _ 93/5142 Sayılı Kararname Kapsamına Girenlerden Gerçek Usule Geçme Talebinde Bulunmayanlar:

93/5142 sayılı Kararname kapsamına giren mükelleflerden gerçek usulde vergilendirilmek için vergi dairesine herhangi bir müracaatı bulunmayan mükelleflerin götürü usulde vergilendirilmelerine devam olunacaktır.

Bu mükelleflerden götürü usulde vergilendirilmeye devam etmeleri konusunda vergi dairelerince yazılı bir bildirim alınmasına gerek bulunmamaktadır.

B _ 93/5142 Sayılı Kararname Kapsamına Giren Mükelleflerden Gerçek Usule Geçme Talebinde Bulunanlar :

Bazı mükellefler 30.12.1993 tarihinden sonra hayat standardı, temel gösterge tutarlarının yarısının uygulanması hakkından yararlanmak amacıyla, vergi dairelerine yazı ile müracaat ederek gerçek usule kendi istekleri ile geçtiklerini bildirmişlerdir. Ancak vergi dairelerine müracaatta bulunan bu mükelleflerin 94/5230 sayılı kararname ile götürü usulde vergilendirilmelerine devam edebilmesi için bunların 30.4.1994 günü mesai saati bitimine kadar bağlı oldukları vergi dairelerine yazılı olarak başvurmaları gerekmektedir.

Öte yandan, 93/5142 sayılı Kararname kapsamında olup da gerçek usule geçme konusunda yazılı olarak vergi dairesine müracaat etmiş bulunan mükelleflere vergi daireleri, 30.4.1994 tarihine kadar dilekçe ile müracaat etmeleri halinde götürü usulde vergilendirilmeye devam edeceklerini bir yazı ile bildireceklerdir.

94/5230 sayılı Kararname ile götürü usulde vergilendirilmelerine devamı öngörülen mükelleflerden götürü usulde kalmayı yazılı olarak tercih eden mükellefler, 1994 yılı götürü vergilerinin ilk taksidini Nisan 1994 ayı içinde bağlı bulundukları vergi dairelerine müracaat ederek tarh ettirmek ve ilk taksidini bu ay içinde ödemek zorundadırlar.

Bu Mükellefler hakkında 171 seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği hükümleri uygulanmayacaktır.

C _ 93/5142 Sayılı Kararname Kapsamına Giren Mükelleflerden Belgelerini Bastıranların Durumu :

93/5142 Kararnamenin 1 inci maddesi uyarınca gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınan mükellefler ile 30.12.1993 tarihinden sonra kendi istekleri ile gerçek usulde vergilendirmeyi seçmiş olup, 30.4.1994 tarihine kadar dilekçe ile vergi dairesine müracaat ederek götürü usulde vergilendirilmeye devam etmek istediğini bildiren mükellefler, daha önce bastırdıkları veya notere tasdik ettirdikleri belgeleri en geç 30.4.1994 tarihine kadar bağlı oldukları vergi dairelerine teslim edeceklerdir. Bu belgelerin seri ve sıra numaraları bir tutanakla tespit edilecek, tespit tutanağının bir örneği mükellefe verilecektir.

Vergi Dairelerince, bu belgeler, yatay yada dikey suretiyle kullanılmayacak şekilde iptal edilecektir. İptal işlemi tutanakla tespit edilecek ve tutanaklar bir dosyada muhafaza edilecektir.

Ayrıca, teslim tutanaklarında tespit edilen numaralar ile anlaşmalı matbaa işletmecileri ve noterler tarafından gönderilen bilgi formları karşılaştırılarak eksik belge ibraz eden mükellefler incelemeye alınacaktır.

D _ 93/5142 Sayılı Kararname Kapsamına Alınanlardan Gerçek Usule Devam Etmeyi Tercih Edenler:

93/5142 sayılı Kararname kapsamında olup da, 30.4.1994 günü mesai saati bitimine kadar gerçek usulden götürü usule geçmeye ilişkin bağlı oldukları vergi dairesine dilekçe vermeyen mükellefler hakkında 171 seri No lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun geçici 35 inci maddesinin 2 nci fıkrasının 3946 sayılı Kanunla değiştirilen (f) bendi uyarınca kendi istekleri ile götürü usulden gerçek usule geçen mükelleflere 3 yıl süre ile faaliyette bulunulan yörede uygulanan temel gösterge tutarlarının yarısı uygulanacaktır.

Tebliğ olunur.