GVK 170
28 Ocak 1993 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 21479
Maliye Bakanlığından:
Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 46 ncı maddesinde yer alan götürü usule tabi ticari ve mesleki kazanç sahiplerine ilişkin olan safi kazanç tutarlarının, 48 inci maddesinde yer alan götürü usule tabi ticari kazanç sahiplerine ait yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin ve aynı Kanunun geçici 35 inci maddesinde yer alan hayat standardı temel ve ilave gösterge tutarlarının, asgari ücrete bağlı olarak yeniden tespit edileceği anılan maddelerde hükme bağlanmıştır.
Öte yandan, Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun 28/7/1992 gün ve 21298 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 21/7/1992 tarih ve 1992/1 sayılı Kararı ile 1 Ağustos 1992’den geçerli olmak üzere, 16 yaşından büyük olan sanayi kesiminde çalışan işçiler için asgari ücret yeniden tespit edilmiştir. Bu suretle, asgari ücretin aylık tutarı, 801.000 liradan 1.449.000 liraya yükseltilmiştir. Buna göre, asgari ücretteki artış oranı (1.449.000 – 801.000 = 648.000 / 801.000 = ) % 80,89’dur (0,8089). Yeni asgari ücretin yıllık tutarı da (1.449.000 x 12 = ) 17.388.000 liradır.
Ayrıca, 31/l2/1992 gün ve 21452 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 92/3892 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı i1e de ticari kazanç sahibi mükelleflerin götürü usule tabi olmasına ilişkin işyeri vergi değeri ile kira tutarı yeniden tespit edilmiştir.
Diğer taraftan, ticari ve zirai kazançların vergilendirilmesi, hayat standardı esasının uygulanması ve götürü usulde vergilendirilme ile ilgili bazı konularda uygulamada görülen tereddütlerin giderilmesi amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür.
A _ ASGARİ ÜCRETTEKİ ARTIŞA PARALEL OLARAK, GÖTÜRÜ USULE TABİ OLMAYA İLİŞKİN HADLERDE YAPILAN ARTIŞLAR İLE İŞYERİ VERGİ DEĞERİ VE KİRA TUTARINDA BAKANLAR KURULU KARARI İLE YAPILAN DÜZENLEME:
1. Bakanlar Kurulu Kararı ile Yeniden Belirlenen Götürü Usule Tabi Olmaya İlişkin İşyeri Vergi Değeri veya Kira Bedeli :
31/12/1992 gün ve 21452 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 92/3892 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın eki Kararın 6 ncı maddesinde, götürü usule tabi olmaya ilişkin genel şartlardan olan işyerine ait emlak vergisi tarhına esas olan vergi değeri 10.500.000 liradan 12.000.000 liraya, vergi değerinin belli olmadığı hallerde uygulanan yıllık kira tutarı da 1.500.000 liradan 1.800.000 liraya yükseltilmiş bulunmaktadır. Kararda ayrıca yeni hadlerin, 1 Ocak 1993’den geçerli olacağı hükme bağlanmıştır.
Buna göre, 1 Ocak 1993’den itibaren yeni hadleri taşıyan mükellefler, diğer şartları da taşımaları kaydıyla götürü vergilendirme usulünden yararlanacaklardır.
2. Götürü Usule Tabi Olmanın Özel Şartlarına Ait Yıllık Alış, Satış ve Hasılat Tutarları:
Gelir Vergisi Kanunu’nun degişik 48 inci maddesinde yer alan ve 1991 yılı içinde asgari ücrette meydana gelen artışa göre artan yıllık alış, satış ve hasılat hadlerinin, asgari ücretteki 1992 yılı artışına göre hesaplanan yeni tutarları aşağıda belirtilmiştir. Bu tutarların hesabında 100.000 liraya kadar olan miktarlar nazara alınmamıştır.
Buna göre; Gelir Vergisi Kanunu’nun 48 inci maddesinin;
1 numaralı bendindeki 29.000.000 liralık had 52.400.000 liraya,
2 numaralı bendindeki 38.600.000 liralık had 69.800.000 liraya,
3 numaralı bendindeki 9.600.000 liralık had 17.300.000 liraya,
4 numaralı bendindeki 29.000.000 liralık had 52.400.000 liraya,
5 numaralı bendindeki 38.600.000 liralık had 69.800.000 liraya,
6 numaralı bendindeki 29.000.000 liralık had 52.400.000 liraya,
7 numaralı bendindeki 29.000.000 liralık had 52.400.000 liraya,
8 numaralı bendindeki 9.600.000 liralık had 17.300.000 liraya,
9 numaralı bendindeki 19.300.000 liralık had 34.900.000 liraya,
yükseltilmiştir.
Öte yandan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 48 inci maddesine 3689 sayılı Kanunla eklenen 10 numaralı bent hükmüne göre, hizmet işletmelerine ait özel şart olarak, 48 inci maddenin 8 numaralı bendinde yazılı 17.300.000 liralık hasılat; diğer işleri yapanlar için de 48 inci maddenin 1 numaralı bendinde yazılı 52.400.000 liralık alış ve 2 numaralı bendinde yazılı 69.800.000 liralık satış haddi uygulanacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 48 inci maddesine göre, asgari ücretteki artışa bağlı olarak yeniden belirlenen alış, satış ve hasılat tutarlarını 31.12.1992 tarihi itibariyle aşmayanlar, diğer şartları da taşımaları kaydıyla 1993 takvim yılında da götürü usûlden yararlanmaya devam edeceklerdir.
Diğer taraftan, sigara, içki, damga pulu, milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kâr hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için 136, 167 ve 168 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde belirtilen yıllık alış, satış ve hasılat tutarları da 48 inci maddede yer alan hadlerdeki artışa paralel olarak ve 31.12.1992 tarihinden geçerli olmak üzere Bakanlığımızca aşağıdaki miktarlarda yeniden tespit edilmiştir.
|
Emtianın Cinsi
|
Yıllık Alım Ölçüsü (TL)
|
Yıllık Satış Ölçüsü (TL)
|
| Damga pulu-kıymetli kağıt |
262.200.000
|
279.600.000
|
| Şeker |
129.300.000
|
146.700.000
|
| Milli piyango bileti ve hemen kazan |
129.300.000
|
146.700.000
|
| Spor-toto ve spor-loto |
139.800.000
|
157.200.000
|
| İçki (bira ve şarap hariç) |
129.300.000
|
146.700.000
|
| İspirto |
174.900.000
|
192.300.000
|
| Sigara-tütün |
146.800.000
|
164.200.000
|
| Çay |
146.800.000
|
164.200.000
|
| Akaryakıt (LPG hariç) |
349.800.000
|
367.200.000
|
Belirtilen emtianın alım-satımı ile uğraşanlar hakkında, götürülüğün özel şartları bakımından yukarıdaki hadler dikkate alınmak suretiyle, 136 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebligindeki açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.
3. 1993 Yılında Uygulanacak Götürü Safi Kazanç Tutarları:
Götürü usulde vergilendirilen ticaret, sanat ve serbest meslek erbabının 1993 yılı vergilendirme dönemi Gelir Vergisi tarhiyatında dikkate alınacak olan dereceler karşılığı safi kazanç tutarları asgari ücret tutarı esas alınarak aşağıda belirtilmiştir. Götürü safi kazanç tutarlarının tespitinde, 10.000 liraya kadar olan tutarları dikkate alınmamıştır.
| Dereceler |
Birinci Derecede Öncelikli İller (TL)
|
Artış Nis.(%) (1992/93)
|
İkinci Derecede Öncelikli İller (TL)
|
Artış Nis.(%) (1992/93)
|
Diğer İller (TL)
|
Artış Nis.(%) (1992/93)
|
|
5
|
1.300.000
|
80,55
|
1.550.000
|
80,23
|
2.600.000
|
80,55
|
|
4
|
2.170.000
|
80,83
|
2.600.000
|
80,55
|
4.340.000
|
80,83
|
|
3
|
2.600.000
|
80,55
|
3.120.000
|
80,34
|
5.200.000
|
80,55
|
|
2
|
3.900.000
|
80,55
|
4.680.000
|
80,69
|
7.810.000
|
80,78
|
|
1
|
6.080.000
|
_
|
7.300.000
|
_
|
12.170.000
|
_
|
Buna göre, 1.1.1993’den itibaren ilk defa işe başlayan mükelleflerin sürelerinde veya ötedenberi faaliyetlerine devam edenlerin NİSAN ayı içinde yaptıracakları Gelir Vergisi tarhiyatı veya bu döneme ilişkin olarak idarece yapılacak tarhiyatlarda; mükelleflerin 1992 yılı derecesi karşılığı safi kazançlarının yukarıda belirtilen oranlar dahilinde arttırılarak, 1993 dönemi götürü matrahları hesaplanacaktır. İlk defa işe başlayanlarda ise, sınıf ve derece intibaklarının yapılmasında, bu mükelleflerin vergi matrahları da aynı şekilde tespit edilecektir.
Matrahın tespit işleminin basitleştirilmesi için, yukarıda yer alan artış oranının (1) rakamı ile toplanarak elde edilen (Örneğin; 1 + 0,8055= 1,8055) rakamın geçmiş dönem matrahı ile çarpılması suretiyle yeni vergi matrahı hesaplanacaktır.
Birinci derece karşılığı safi kazançların tek bir rakam olması nedeniyle, bu rakamın, doğrudan tarhiyata esas alınması gerekmektedir.
ÖRNEK:
Kalkınmada birinci derecede öncelikli illerden olan VAN il merkezinde bakkaliye işi yapan gelir vergisi mükellefi (A) şahsının, 1992 yılı vergi matrahı 2.175.000 liradır. Adı geçenin, 1993 vergilendirme dönem matrahı (2.175.000 x 1,8055 =) 3.926.000 lira olarak hesaplanacaktır. (Bu hesaplama sırasında 3859 sayılı 1993 Mali Yılı Bütçe Kanunu’nun 51 inci maddesi hükmüne göre, 1.000 liraya kadar olan lira kesirleri atılmıştır.) Bu matrah üzerinden, fon tutarları dikkate alınmak suretiyle götürü gelir vergisi tarhiyatı yapılacaktır.
1.8.1992’den geçerli olan yıllık asgari ücretin gözönüne alınması suretiyle takdir yapan il ve ilçelerin, dereceler karşılığı safi kazançlarının yukarıda gösterilen safi kazanç tutarları içinde olması halinde, herhangi bir hesaplamaya gidilmeyecektir.
Diğer taraftan, 28.3.1992 günlü Resmi Gazete’de yayımlanan 92/2805 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 37 nci maddesi ile 90/1116 sayılı Kararname yürürlükten kaldırılmak suretiyle normal öncelikli iller uygulamasından vazgeçilmiştir. Bu nedenle, 1993 vergilendirme dönemi için normal öncelikli yörelere ait safi kazanç tutarları belirtilmemiştir. Normal öncelikli iller uygulamasından vazgeçilmesi nedeniyle, 1993 vergilendirme döneminde bu iller diğer iller grubuna; Zonguldak ili ise kalkınmada öncelikli yöreler gruplarına dahil edilecektir. Bu nedenle, daha önce öncelikli normal iller grubunda olan (Zonguldak hariç) mükelleflerin takdir edilmiş götürü matrahlarına, yukarıda yer alan artış oranları uygulanmayacak; bu oranlar yerine 5 inci derece için 2,4074, 4 üncü derece için 2,4111, 3 üncü derece için 2,4074, 2 nci derece için 2,4104 oranları uygulanacaktır. Birinci dereceye giren mükellefler için diğer iller için belli edilen götürü safi kazanç tutarının matrah olarak dikkate alınacağı tabiidir. Zonguldak ilinde ise merkez ve diğer ilçelerde, kalkınmada öncelikli yöreler itibariyle safi kazanç tutarlarındaki artış oranlarının esas alınması gerekmektedir.
4. 1993 Yılında Yapılacak Götürü Ücretlilere Ait Gelir Vergisi Tarhiyatı:
Şubat 1993 ayında yapılacak götürü ücret gelir vergisi tarhiyatlarıyla, 1993 yılında işe başlayan veya bu dönem için yapılacak idarece tarhiyatlarda, 1991-1992-1993 takdir dönemleri için 6002-d örnek no’lu Takdir Cetvellerinde yer alan matrahlarda herhangi bir artışa gidilmeyecek, bu tutarlar üzerinden gelir vergisi tarhiyatı yapılacaktır.
B _ 1992 TAKVİM YILI KAZANÇLARINA UYGULANACAK OLAN HAYAT STANDARDI TEMEL VE İLAVE GÖSTERGE TUTARLARI:
31.12.1992 tarihinde yürürlükte bulunan asgari ücrete göre, 1992 yılına ait olup, 1993 yılı Mart ayında beyan edilecek ticari ve mesleki kazançlara uygulanacak hayat standardı temel ve ilave gösterge tutarları; Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 35 inci maddesinin 5 numaralı fıkrasının son bendinde yer alan, 100.000 liraya kadar olan tutarların nazara alınmayacağı hükmü de dikkate alınarak aşağıda belirtilmiştir.
1. Temel Gösterge Tutarları:
|
Mükellef Grupları
|
Kalkınmada Birinci Derecede Öncelikli Yörelerde (TL)
|
Kalkınmada İkinci Derecede Öncelikli Yörelerde (TL)
|
Diğer Yörelerde(TL)
|
Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde (TL)
|
| _ Altın imalatı ve/veya altın ticareti ile uğraşanlardan; | ||||
| 1. sınıf tacirler için |
40.400.000
|
48.500.000
|
80.800.000
|
101.000.000
|
| 2. sınıf tacirler için |
23.400.000
|
28.100.000
|
46.900.000
|
58.600.000
|
| _ Yukarıdakiler dışında kalan; | ||||
| 1. sınıf tacirler için |
26.900.000
|
32.300.000
|
53.900.000
|
67.300.000
|
| Serbest meslek erbabı için |
24.300.000
|
29.200.000
|
48.600.000
|
60.800.000
|
| 2. sınıf tacirler için |
15.600.000
|
18.700.000
|
31.200.000
|
39.100.000
|
2. Hayat Standardı İlave Gösterge Tutarları
|
Hayat Standardı İlave Göstergeleri
|
Kalkınmada Birinci Derecede Öncelikli Yörelerde Uygulanacak Tutarlar (TL.)
|
Kalkınmada İkinci Derecede Öncelikli Yörelerde Uygulanacak Tutarlar(TL)
|
Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde ve Diğer Yörelerde Uygulanacak Tutarlar (TL)
|
| _ Mükellefin kendisine, eşine, çocuklarına ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilere ait özel binek otomobillerinin her biri için (işletmelerinde kayıtlı olanlar dahil) silindir hacmi; | |||
| 1600 (dahil) cc’ye kadar olanlarda |
3.400.000
|
4.100.000
|
6.800.000
|
| 1601 (dahil) cc’den 1900 cc’ye kadar olanlarda |
5.200.000
|
6.200.000
|
10.400.000
|
| 1901 (dahil) cc’den fazla olanlarda |
8.600.000
|
10.400.000
|
17.300.000
|
| _ Mükellefin kendisi, eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişiler tarafından bizzat kullanılan birden fazla binalardan kiralanmış olanların (Bağımsız bölümler, katlar, sayfiye ve dinlenme evleri ile tatil amacıyla gidilen otel, motel ve benzerleri dahil) her biri için |
3.400.000
|
4.100.000
|
6.800.000
|
| _ Mükellefin kendisine, eşine, çocuklarına ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilere ait (işletmelerinde kayıtlı olanlar dahil) her bir; | |||
| Hava taşıtı, yat, kotra, sürat teknesi için |
34.900.000
|
41.800.000
|
69.800.000
|
| On beygir gücü üstünde motorlu diğer özel tekneler için |
6.900.000
|
8.300.000
|
13.900.000
|
| _ Özel hizmetlerde devamlı ve ücret karşılığı çalıştırılan; | |||
| Şoför, mürebbiye, aşçı, hizmetçi, bahçıvan ve benzerlerinin her biri için |
6.900.000
|
8.300.000
|
13.900.000
|
| Kaptan, pilot ve benzerlerinin her biri için |
34.900.000
|
41.800.000
|
69.800.000
|
| _ Yarış atı yetiştirenlerde her bir yarış atı için (taylar dahil) |
6.900.000
|
8.300.000
|
13.900.000
|
| _ Turistik amaçlı yurt dışı seyahatlerde, seyahate katılan mükellefin kendisi, eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilerden her birinin her seyahati için |
8.600.000
|
10.400.000
|
17.300.000
|
Öte yandan, mükellefin kendisi, eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişiler tarafından bizzat kullanılan birden fazla binalardan, mülkiyeti bu kişilere ait olanların (Bağımsız bölümler, katlar, sayfiye ve dinlenme evleri dahil) her biri için, hayat standardı ilave gösterge tutarı olarak, binaların vergi değerinin % 5’inin (emsal kira bedelinin) yarısı gösterge tutarı olarak dikkate alınacaktır.
3. Ölüm ve Memleketi Terk Halinde Hayat Standardı Uygulaması :
Bilindiği üzere, Gelir Vergisi Kanunu’nun 92 nci maddesinde; “Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terke tekaddüm eden 15 gün, ölüm halinde, ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilir.” hükmü yer almıştır. Aynı Kanunun hayat standardı esasını düzenleyen geçici 35 inci maddesinin 7 numaralı fıkrasında ise, “Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tayin ve tespite Maliye ve Gümrük Bakanlığı yetkilidir.” denilmektedir.
Bu hükümlere göre, memleketi terk halinde beyannamenin verildiği, ölüm halinde ise ölüm tarihi itibariyle geçerli olan (bu olayların vuku bulduğu takvim yılının Mart ayında uygulanan) hayat standardı temel ve ilave gösterge tutarlarının uygulanması uygun görülmüştür.
C _ MİRAS ORTAKLIKLARINDA HAYAT STANDARDI VE GÖTÜRÜ GELİR VERGİSİ UYGULAMASI :
Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 35 inci maddesine göre, birden fazla işyerinde faaliyette bulunan tacirlerde birden sonraki her işyeri için, ortaklık halinde yürütülen faaliyetlerde de birden sonraki her bir ortak için % 50 artırım yapılarak temel gösterge tutarının belirleneceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca, aynı kanunun 46 ncı maddesinde adi ortaklıklarda ortakların götürü safi kazanç hissesi, ortaklığın girdiği sınıf ve dereceye göre butunan kazanca her ortak için % 30 nispetinde zam yapılarak ortaklığa ait götürü safi kazanç tutarının hesaplanacağı hükme bağlanmıştır.
Bu maddede yer alan ortaklıklar kişilerin hür iradeleri ile meydana getirilen ortaklıklardır. Miras ortaklıklarında ise varisler genellikle miras paylaşılıncaya kadar murisin faaliyetini devam ettirmektedirler.
Bu bakımdan, miras ortaklıklarına ait hayat standardı temel gösterge tutarlarının hesabında mirasçıların tamamının bir kişi olarak dikkate alınması uygun görülmüştür. Ancak, faaliyetin birden fazla işyerinde sürdürülmesi halinde, birden sonraki her işyeri için temel gösterge tutarına % 50 ilave yapılacağı tabiidir. Diğer taraftan, mirasçıların murisle ortak olarak faaliyette bulunuyor olmaları halinde, murise ait ortaklık payı mirasçılar bakımından bir ortak olarak dikkate alınacaktır.
Öte yandan, götürü ticari kazançlar hakkında da miras ortaklığı ortaklarının tek bir kişi olarak dikkate alınması (ortaklardan herhangi birinin ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamaları şartıyla) uygun görülmüştür.
Miras ortaklığının sona ermesi halinde, faaliyete devam eden kişiler bakımından gerek hayat standardı esası ve gerekse götürü vergileme bakımından genel esaslara göre işlem yapılacağı tabiidir.
D _ MOTORLU TAŞITLARIN SATIŞINDA ESAS ALINACAK BEDEL :
Bilindiği gibi, 3689 sayılı Kanunla Harçlar Kanunu’nun 43 üncü maddesine eklenen fıkrada, “Motorlu kara taşıtları ile ilgili alım, satım ve taahhüt işlemlerinde gösterilecek değer; işleme konu olan taşıtın cinsi, markası, modeli, tipi ve yaşı itibariyle Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’nce tespit edilen ve işlemin yapıldığı tarihte geçerli olan kasko sigortasına esas değerinden aşağı olamaz. Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’nce düzenlenen listelerde yer almayan eski model taşıtların asgari değeri; o taşıtların listede yer alan en eski modelleri için belirlenen değerinden, her model yılı için % 10 indirim yapılmak suretiyle tespit edilir. Birlikçe düzenlenen listelerde yer almayan taşıtların değerleri, emsali taşıtların değerlerinden aşağı olamaz. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belirlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Bu hükmün Harçlar Kanunu bakımından ne şekilde uygulanacağı, 26/12/1990 gün ve 20737 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 17 Seri No.lu Harçlar Kanunu Genel Tebliğinde açıklanmıştır.
Bakanlığımıza intikal eden olaylardan, motorlu taşıtların kasko sigortasına esas bedelden daha düşük bedelle satılması halinde, Gelir veya Kurumlar Vergisi açısından kasko bedelinin mi yoksa, gerçek satış bedelinin mi esas alınacağı konusunda tereddütlerin olduğu anlaşılmıştır.
Gelir ve kurumlar vergisi uygulaması bakımından, mükelleflerin satışını yaptıkları motorlu kara taşıtlarına ilişkin esas alacakları tutar, gerçek satış bedelidir. Ancak, gerçek satış bedelinin emsallerine göre bariz bir şekilde düşük beyan edilmesi halinde idarece, taşıtın gerçek satış bedelinin tespiti yoluna gidilebilecektir. Bu tespit işlemi sırasında, diğer unsurlarla birlikte taşıtın satış tarihi itibariyle geçerli olan, kasko sigortasına esas alınan bedelinden de yararlanılabileceği tabiidir.
E _ GÖTÜRÜ GİDER USULÜNDE VERGİLENDİRİLEN ÇİFTÇİLERİN BANKALARDAN, TARIM SATIŞ VE KREDİ KOOPERATİFLERİNDEN VEYA KOOPERATİF BİRLİKLERİNDEN ALDIKLARI KREDİLER İÇİN ÖDENEN FAİZLERİN ZİRAİ KAZANÇLARINDAN GİDER OLARAK İNDİRİLMESİ :
Bakanlığımıza İntikal eden olaylardan; kazançları götürü gider usulüne göre tespit edilen çiftçilerin, kazançlarının tespitinde götürü gider tutarına ilave olarak hasılatlarından ayrıca gerçek tutarları ile indirecekleri kredi faizleri konusunda bazı tereddütlerin doğduğu anlaşılmış ve aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 54 üncü maddesinde, “Götürü gider usulünde safi zirai kazanç mükellefin beyan edeceği hasılattan götürü olarak hesaplanan gider tutarının indirilmesi suretiyle vergi dairesine tespit olunur.” denilmiş, bu usulde götürü giderin;
1. Vergi Usul Kanunu’nun 45 inci maddesinde yer alan götürü gider emsallerinin mükellefçe beyan edilen hasılata uygulanması veya,
2. Mükellefçe beyan olunan hasılatın elde edilmesi için yapıldığı bildirilen ve 57 nci madde sayılan (Bu maddenin 10 numaralı bendinde yazılı olanlar hariç) gerçek giderlerin toplanması,
suretiyle tespit olunacağı hükme bağlanmıştır.
Aynı maddede, giderlerin götürü gider oranlarına göre tespit halinde, tevsik edilmek ve beyannamede gösterilmek şartıyla, zirai faaliyette kullanılan arazi ve binalarla ilgili kiraların, ayni vergi, resim ve harçlarla işletme için alınan ve işletmeye harcanan borç paraların faizlerinin de hasılattan ayrıca ve gerçek miktarları üzerinden indirileceği belirtilmiştir.
Öte yandan; 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanununun 1 inci maddesinde; üreticilerin bu Kanunda yazılı hükümlerden faydalanmak suretiyle aralarında ekonomik menfaatlerini korumak ve özellikle meslek ve geçimleriyle ilgili ihtiyaçlarını sağlamak amacıyla karşılıklı yardım ilkesine dayanan ve tüzel kişiliğe haiz olan değişir ortaklı, değişir sermayeli Tarım Kredi Kooperatifleri kurabilecekleri; 3 üncü maddesinde de Kooperatiflerin amaç ve çalışma konularından birinin ortaklarının kısa ve orta vadeli kredi ihtiyaçlarını karşlamak, bir diğerinin de üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak, olduğu belirtilmiştir.
Bu açıklama çerçevesinde ;
1. Çiftçilerin bankalardan, tarım satış ve kredi kooperatiflerinden ve çiftçilere kredi veren diğer kuruluşlardan almış oldukları borç paraya ilişkin faizlerin,
2. Banka veya tarım satış ve kredi kooperatiflerinin çiftçi adına açtığı krediyi çiftçiye vermeyip traktör, zirai ekipman, gübre, ilaç ve benzeri tarım girdilerini satan kişi, kurum veya kuruluşa doğrudan ödemesi halinde, banka ve kooperatiflerce bu kredi için çiftçi adına yürütülen faizlerin,
3. Aynı şekilde banka veya tarım satış ve kredi kooperatiflerince çiftçilere önce kredi açılması ve bu kredinin çiftçiye para olarak verilmeyip, tarım girdisi mal şeklinde verilmesi ve bedelin çiftçinin kredi hesabından karşılanması suretiyle açılan kredilere ilişkin faizlerin,
hasılattan gider olarak ayrıca indirileceği tabiidir.
Buna göre, çiftçiye nakti olarak açılan kredinin para olarak ödenmeyip, kendisine satılan tarım giderlerinin peşin bedelinin karşılığı olarak mahsup edimesi suretiyle kullandırılması halinde, ödenen faizlerin gider olarak indirilebilmesi mümkündür. Ancak, söz konusu kredilerin banka, tarım satış ve kredi kooperatifleri ve benzeri diğer kurum ve kuruluşlarca açılması gerekmektedir.
Diğer taraftan, çeşitli kişi ve kuruluşların, bankaların ve tarım satış ve kredi kooperatifleri gibi kurumların, çiftçilere kredi açmaksızın vadeli olarak tarım girdisi mal satmaları halinde, bunlara ilişkin olarak ödenen vade farklarının hasılattan gider olarak indirilemeyeceği tabiidir.
ÖRNEK : 1
Götrü gider usulünde vergiye tabi olan çiftçi (A), 3 milyon lira T.C. Ziraat Bankasından, 2 milyon lira Tarım Satış Kooperatifinden olmak üzere toplam 5 milyon lira kredi almış ve bu parayı zirai faaliyetinde kullanmıştır.
Çiftçi (A), söz konusu krediye yürütülen faizleri tevsik etmek ve beyannamesinde göstermek şartıyla götürü gider emsalinin (hayvan ve hayvansal ürünlerde % 80, diğer zirai ürünlerde % 70) yanısıra ayrıca gider olarak indirebilecektir.
ÖRNEK : 2
Yine götürü gider usulünde zirai gelir vergisi mükellefi olan çiftçi (B), (C) firmasından 120 milyon liraya traktör satın almıştır. T.C. Ziraat Bankası çiftçiye kredi açmış, ancak parayı nakit olarak çiftçiye vermeyip traktörü satan (C) firmasına ödemiştir.
Bu durumda çiftçi (B), vereceği yıllık gelir vergisi beyannamesinde (C) firmasından satın aldığı traktör için T.C. Ziraat Bankasına ödediği faizi, beyannamesinde göstermek ve tevsik etmek şartıyla, zirai hasılatından gider olarak indirebilecektir.
ÖRNEK : 3
Götürü gider esasına göre zirai gelir vergisi mükellefi olan (D)’ye, ortağı olduğu 936 sayılı Tarım Satış ve Kredi Kooperatifince 10 milyon liralık bir yıl vadeli ve yıllık % 36 faizli kredi açılmıştır.
Kooperatif açtığı bu krediyi çiftçi (D)’ye nakit olarak vermemiş, bunun yerine 10 milyon liralık gübre ve ilaç vermiştir. Kooperatif gübre ve ilaç bedelini, çiftçiye açtığı kredi hesabından peşin olarak tahsil etmiştir. Çiftçi (D), ortağı olduğu kooperatife olan 10 milyon kredi borcunun aslı ile faizi olan (10.000.000x%36=) 3.600.000 lirayı vade sonunda ödemiştir.
Çiftçi (D), ödediği bu kredi faizini beyannamesinde göstermek ve belgelendirmek şartıyla hasılatından indirebilecektir.
Yukarıda yer alan açıklamaların aksine yapılan tarhiyatların, Vergi Usul Kanunu’nun düzeltme hükümleri çerçevesinde düzeltilmesi ve dava safhasında olan ihtilaflardan vazgeçilmesi uygun görülmüştür.
Tebliğ olunur.(*)
(*) Güncelliği kalmamıştır